Borginon, Hendrik

Hendrik Borginon (eigenlijk Benoit Henri) was de schoonvader van Jaak van Waeg Van Waeg, Jaak
Lees meer , grootvader van Alfons Borginon Borginon, Fons
Fons Borginon (1966) is een jurist en was volksvertegenwoordiger en laatste voorzitter van de Volksunie en kabinetsmedewerker voor de Vlaamse Liberalen en Democraten. Lees meer en via zijn echtgenote verwant met de familie Leo Lindemans Lindemans, Leo
Leo Lindemans (1923-2008) was een Vlaams politicus die zich hoofdzakelijk inzette ten voordele van de ‘Vlaamse zaak’, met bijzondere aandacht voor de institutionalisering van het Nederlan... Lees meer .

Borginon stamde uit een katholieke Brabantse burgerfamilie. Hij volgde humaniora in het Klein Seminarie van Mechelen Klein Seminarie van Mechelen
Het Klein Seminarie van Mechelen was een belangrijke onderwijsinstelling van het aartsbisdom Mechelen met humaniora en filosofieafdeling voor priesterstudenten. Ze speelde in de 19de eeuw... Lees meer en promoveerde in 1919 tot doctor in de rechten en licentiaat in de wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was er actief in het Algemeen Katholiek Studentenverbond, waar hij de invloed onderging van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , een streekgenoot, die hij goed kende.

Voor de Eerste Wereldoorlog was Borginon actief in de katholieke flamingantische beweging. Hij maakte deel uit van de groep Taalgrens Wakker! Taalgrens Wakker!
Taalgrens Wakker! (1912-1931) was een vereniging voor taalgrensactie, die gedragen werd door prominente Vlaamsgezinden als Jozef Goossenaerts en Staf de Clercq. Spreekbuis was het halfmaa... Lees meer , met onder meer Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer , Philip van Isacker Van Isacker, Philip
Philip van Isacker (1884-1951) was een Vlaamsgezind historicus, advocaat, katholiek minister en bankier. Hij drukte mee de democratisering en vervlaamsing van de katholieke partij en van ... Lees meer , Adiel Debeuckelaere Debeuckelaere, Adiel
Adiel Debeuckelaere (1888-1979) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zou zijn imago vooral opbouwen dankzij zijn leidende rol in de Frontbeweging. Lees meer , Jules Spincemaille Spincemaille, Jules
Lees meer , Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer en Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer , met wie Borginon levenslang bevriend zou blijven. Samen met De Clercq voerde hij campagne voor zijn oom August, die bij de verkiezingen van 1912 de kandidaat van de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer op de katholieke lijst was.

Frontbeweging

Zijn militaire dienst volbracht Borginon in de Compagnie universitaire. Aan het eind van zijn universitaire opleiding brak de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer uit. Als soldaat maakte hij de gevechten te Namen mee en belandde daarna, via Rouen en Le Havre, in de vesting Antwerpen en aan het IJzerfront. Begin november 1914 werd hij wegens ziekte naar Calais overgebracht, waar men hem ongeschikt verklaarde voor de militaire dienst. Tot augustus 1916 verbleef hij achtereenvolgens in Londen en aan de universiteiten van Cambridge en Oxford, waar hij colleges in verschillende vakken volgde.

Toen Borginon in augustus 1916 weer naar het front mocht, hervatte hij daar de contacten met de studenten uit wier acties de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer was ontstaan. Hij was in Londen de ontwerper geweest van het speciale nummer van het studentenblad Ons Leven Hoogstudent, dat de ondertitel kreeg ‘Hoogstudenten op den IJzer. Oorlogsnummer 1914-1915-1916’. Samen met Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer werd hij de adjunct en 'geheimschrijver' van de zogenaamde 'ruwaard' (leider) van de Frontbeweging, Debeuckelaere. De legering in eenzelfde sector van de eenheden waartoe zij behoorden, vergemakkelijkte de geregelde ontmoeting tussen deze drie, zodat zij in feite een soort van dagelijks bestuur vormden.

In oktober 1917 stelde Borginon met De Pillecyn, in opdracht van de leiding, het clandestiene geschrift Vlaanderen's Dageraad aan den Yzer op, waarvan de eindredactie bij Borginon berustte. Dit geschrift zette de ideologische grondslag van de beweging uiteen en zou ook na de oorlog invloed uitoefenen, namelijk bij de bepaling van de ideologische achtergrond van de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer . Het stuk bepleitte de federalisering van België en eiste het straffeloos stellen van de activisten. Bij een bezoek van Van Cauwelaert aan het front kwamen meningsverschillen tot uiting, zowel over de tactiek als over de ideologie van de Vlaamsgezinden. ‘Zelfbestuur voor een volk acht ik een der helderste begrippen die in de staatkunde gangbaar zijn’, zo schreef Borginon toen aan Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer , als antwoord op het verwijt van Van Cauwelaert dat zelfbestuur slechts een vaag begrip bleef.

Adiel Debeuckelaere, commandant Constant Sevens en Hendrik Borginon (rechts) aan het IJzerfront, 1918. (ADVN, VFAY713)

Hoewel nog geen advocaat trad Borginon, samen met meester A. de Groeve en meester Herman de Jongh, als verdediger op van veertien soldaten, onder wie Lode de Boninge De Boninge, Lode
Lode de Boninge (1896-1918) was een brancardier tijdens de Eerste Wereldoorlog, die zich aansloot bij de Frontbeweging. De Boninge sneuvelde op 7 mei 1918 en werd na de oorlog verheven to... Lees meer , die begin 1918 om hun Vlaamsgezinde activiteiten terechtstonden. Dit 'proces van de zesde divisie' baarde veel opzien, niet het minst door het pleidooi van Borginon, die niet de veertien militairen, maar de veertien Belgische ministers in Le Havre de ware schuldigen noemde.

Ook voor andere Vlaamsgezinde soldaten was hij de verdediger. In het dagblad Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer publiceerde hij zowel onder zijn naam als onder schuilnaam scherpe bijdragen. In een ervan, ondertekend Zander, legde hij er de nadruk op dat de opvattingen van het Front afweken van de politiek van het blad Vrij België Vrij België
Vrij België was een weekblad van de Belgisch loyale flamingantische vluchtelingenpers, uitgegeven in Den Haag (1915-1918), onder hoofdredactie van de katholiek Frans van Cauwelaert en de ... Lees meer en van het Vlaamsch-Belgisch Verbond Vlaamsch-Belgisch Verbond
Het Vlaamsch-Belgisch Verbond (1917) was tijdens WOI in Nederland een vereniging van Vlaamse uitgewekenen. Het telde tal van afdelingen en ijverde voor een programma van vernederlandsing... Lees meer van Van Cauwelaert. Het bevestigde de verwijdering en de radicalisering. Borginon was op de hoogte van de geheime missie van Jules Charpentier Charpentier, Jules
Jules Charpentier (1893-1982) liep in april-mei 1918 als een van de zogenoemde ‘sublieme deserteurs’ over naar het Duitse leger, om op vraag van de Frontbeweging contact te zoeken met de ... Lees meer , die als gezant van de Frontbeweging contact moest leggen met gematigde activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer (zie Sublieme Deserteurs Sublieme Deserteurs
De zogenaamde ‘Sublieme Deserteurs’ waren overlopers die in het voorjaar van 1918 door de Frontbeweging naar de Duitse linies werden gestuurd om contact op te nemen met het activisme. ... Lees meer ).

Samen met de andere leiders van de geheime Frontbeweging stond Borginon op de rand van een definitieve breuk met de Belgische loyauteit. Deze kwestie stond centraal op het proces tegen Debeuckelaere in 1921. Mede onder impuls van Borginon volgde de verdediging met succes de tactiek waarin elke verantwoordelijkheid voor de missie van de Sublieme Deserteurs van de hand werd gewezen.

De Frontpartij

Borginon haalde zijn diploma kort na de oorlog en vestigde zich als advocaat in Brussel. Hij trad onmiddellijk op de voorgrond in de Vlaamse beweging. Zo werd hij in januari 1919 gearresteerd, omdat hij als soldaat in uniform op een debatavond in Gent voor zelfbestuur was opgekomen. Begin 1919 behoorde hij ook tot de stichters van het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer (VOS). In juli 1920 trad Borginon samen met Van Cauwelaert op als advocaat van de activist Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer tijdens diens geruchtmakende proces. Ook andere activisten zou hij verdedigen, onder meer Wies Moens Moens, Wies
Lees meer en Bert d'Haese D'Haese, Bert
Bert D’Haese (1889-1982) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme en engageerde zich tijdens het interbellum in het Vlaams-nationalisme. Na de Tweede Wereldoorlog wa... Lees meer .

In de evolutie naar een Frontpartij zou hij een belangrijke rol spelen. In de eerste helft van 1919 onderhandelden Borginon en de andere leiders van de Frontbeweging met de minimalisten Minimalisten
De zogenaamd minimalistische flaminganten probeerden het eisenprogramma voor de Vlaamse beweging, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog onder de leiding van Frans van Cauwelaert was tot stan... Lees meer rond Van Cauwelaert maar door hun vasthouden aan het pluralistische Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer principe en de eis tot zelfbestuur was een akkoord niet mogelijk, ondanks uitzicht op verkiesbare plaatsen. Borginon zou later nog meer dan eens aarzelen tegenover de wenselijkheid van een afzonderlijk optreden van de nationalisten. Hij geloofde dat de partij een tijdelijk karakter had en haar doelstellingen elders kon helpen realiseren.

Borginon kandideerde in 1919 voor de Frontpartij in het arrondissement Aalst. Hij wilde uit het electorale vaarwater blijven van zijn oom August, die in Brussel opkwam op een Vlaamsgezinde katholieke lijst. In Aalst had de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer bovendien een kartel gesloten met de daensisten Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer , waardoor Borginon op de tweede plaats verkozen kon worden in de Kamer. Hij haalde 724 voorkeurstemmen. Maar volgens een stemafspraak moest hij zijn zetel afstaan aan de daensist Jan-Baptist de Neve De Neve, Jan-Baptist
Jan-Baptist de Neve (1870-1942) was betrokken bij de daensistische beweging. In Aalst was hij tijdens het interbellum gemeenteraadslid en schepen. Voor het VNV was hij senator. Lees meer , die evenwel de zetel niet wenste en zijn partijgenoten kon overtuigen Borginon zijn zetel te laten behouden.

In hetzelfde jaar promoveerde hij aan de Leuvense universiteit tot doctor in de rechten. Hij vestigde zich als advocaat in Brussel waar hij heel zijn verdere leven woonde. In 1921 kandideerde hij voor de Frontpartij in het arrondissement Brussel op de tweede plaats van de Kamerlijst na De Clercq. Hij werd niet verkozen.

Aankondiging van Hendrik Borginon als spreker op een protestbijeenkomst tegen het Frans-Belgisch militair akkoord van Het Vlaamsche Front, ca. 1920. (Collectie Stad Antwerpen, Letterenhuis, tglhps3189)

Vlaamsgezind advocaat

In 1923 nam hij ontslag als lid van de partijraad. Borginon trok zich een tijdlang terug uit de actieve politiek, al liet hij nog geregeld van zich horen. In april 1924 trad hij op als verdediger in het ophefmakende proces van Remy de Man De Man, Remy
Lees meer , die tijdens een Vlaamsgezinde betoging een Franstalige tegenbetoger had doodgeschoten. In oktober 1924 trok hij in een redevoering voor het Leuvense Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Leuven K
Het Katholiek Vlaamsch Hoogstudenten Verbond (KVHV) werd opgericht in 1902 onder de benaming Vlaamsch Verbond als eerste Vlaamse studentenkoepel aan de Katholieke Universiteit Leuven, een... Lees meer (KVHV) zo van leer tegen de academische overheid dat die de KVHV-leiders Gerard Romsée Romsée, Gerard
Lees meer en Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer verplichtte er afstand van de nemen. Toen die dat weigerden werden ze van de universiteit gestuurd, wat aanleiding gaf tot een open revolte van Vlaamsgezinde studenten, waarin Borginon geregeld als spreker optrad.

In februari 1925 publiceerde Borginon in het Rechtskundig Tijdschrift Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België)
Het Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België) (1897-1964) evolueerde van een gematigd Vlaamsgezind juridisch blad naar een apolitiek vakblad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sympathi... Lees meer een voorstel tot radicale vernederlandsing van het gerecht Gerecht
Lees meer in Vlaanderen. In 1926 woonde hij de plechtigheid bij waarop de eerste paal voor de IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer werd ingeheid. Toen dat jaar, in november, een groot debat over de ‘naoorlogse studentenpsychologie’ ontstond, behoorde Borginon tot degenen die het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond verdedigden.

In 1927 werd hij secretaris en voorzitter (1926-1928 en 1941-1942) van de Bond der Vlaamsche Rechtsgeleerden en lid van het Vlaamsch Pleitgenootschap Vlaams Pleitgenootschap bij de Balie te Brussel
Lees meer van de balie van Brussel.

Van AVNV tot VNV

In 1927 trad hij opnieuw op de voorgrond bij de onderhandeling ter voorbereiding van een katholieke Vlaams-nationalistische partij. Toen in 1928 hieruit het Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond (1928) was een Vlaams-nationalistische partij die kortstondig de versnipperde katholieke Vlaams-nationalistische partijgroeperingen probeerde te v... Lees meer (AVNV) ontstond, zetelde Borginon in het directorium, de opperste leiding die zichzelf 'dictatoriale' bevoegdheden toekende om het partijpolitieke Vlaams-nationalisme uit het slop te halen. De Frontpartij was versplinterd geraakt in regionale groeperingen, mede als gevolg van onoverbrugbare ideologische meningsverschillen. Radicale antidemocratische Groot-Nederlanders Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer stonden tegenover gematigde democratische federalisten. Borginon behoorde tot de laatste groep, al noemde hij zich een principieel Groot-Nederlander. De invloed van Pieter Geyl Geyl, Pieter
Pieter Geyl (1887–1966) was een Nederlandse historicus met uitgesproken Groot-Nederlandse opvattingen, die een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum.... Lees meer , met wie Borginon al voor 1914 bevriend was geworden, was hieraan niet vreemd. Borginon slaagde er evenwel niet in het AVNV van de grond te krijgen.

In 1929 bekleedde hij weer de tweede plaats van de Vlaams-nationalistische kamerlijst in het arrondissement Brussel achter Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer . Hij behaalde 562 voorkeurstemmen maar werd niet verkozen. Hij werd wel in de Brabantse provincieraad verkozen. In 1931 vertegenwoordigde Borginon Brussel in de hoofdraad van de pas opgerichte Vlaamsch Nationale Volkspartij Vlaamsch Nationale Volkspartij
Vlaams-nationalistische partij (1930-1933) opgericht op initiatief van Hendrik Elias en opgegaan in het Vlaamsch Nationaal Verbond. Lees meer (VNVP), een doodgeboren poging om het democratische Vlaams-nationalisme te verenigen tegen het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer .

In 1932 werd Borginon als lijsttrekker verkozen voor de Kamer in het arrondissement Brussel doordat De Clercq van de lijst geschrapt werd na een onvrijwillige overtreding van de kieswet. Borginon haalde 1306 voorkeurstemmen. Hij werd meteen fractievoorzitter, mede door het wegvallen van de Vlaams-nationalistische tenoren De Clercq en Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer , maar ook doordat hij de meest getalenteerde parlementaire politicus was van zijn politieke familie. Zo speelde Borginon weer de eerste viool op de vooravond van de stichting van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), een gebeurtenis die het Vlaams-nationalisme in het algemeen en Borginons leven in het bijzonder diepgaand zou tekenen.

Hendrik Borginon als kandidaat voor de Vlaamsch Nationale Volkspartij (VNVP) bij de parlementsverkiezingen van 1932. (Collectie Stad Antwerpen, Letterenhuis, tglhps8035)

Hij was nauw betrokken bij de onderhandelingen die tot de stichting van het VNV in oktober 1933 leidden. Hij redigeerde mee ontwerpen voor de stichtingsverklaring van de nieuwe partij. Hij aanvaardde een principieel Groot-Nederlands programma, maar wenste dat de Vlaamse politieke zelfstandigheid als uitgangspunt van de praktische politieke werking zou gelden. Voorts trachtte hij de antidemocratische programmapunten te milderen. Hij bepleitte een principieel standpunt ten gunste van een ‘gezonde en aangepaste volksmedezeggenschap en democratie’. Bij de publicatie van de stichtingsverklaring werd deze zinsnede geschrapt, omdat ze voor de radicalen onaanvaardbaar was. Dat was de reden dat Borginon afzag van de functie van gouwleider voor Brabant die hem in de nieuwe partij was toegewezen.

In en uit het VNV

Zo kwam Borginon in een dubbelzinnige situatie die kenmerkend was voor zijn positie in het VNV. Hij was de parlementaire leider van een politieke partij waarvan hij de grondslagen afwees. Borginon heeft met dit probleem geworsteld. Hij heeft verschillende keren ontslag genomen, omdat de grens voor hem bereikt was. Telkens keerde hij op zijn stappen terug, wellicht omdat hij besefte dat hij buiten het VNV geen politieke rol van betekenis kon spelen. Het behoud van zijn parlementair mandaat bond hem aan het VNV. Ook zijn vriendschap met VNV-leider De Clercq speelde een rol. Zo heeft hij ondanks zichzelf de grens verlegd in de richting van het Nieuwe Orde-gedachtegoed en speelde hij willens nillens het democratische uithangbord van een partij die de democratie principieel afwees.

Toen dat spoedig ondubbelzinnig bleek in de VNV-partijpers, gaf Borginon in februari 1935 voor de eerste keer ontslag. In een brief aan De Clercq schreef hij dat het VNV wegens zijn krasse antidemocratische stellingname voor hem 'onbewoonbaar' werd. Maar hij maakte zijn ontslag niet openbaar en trok het weer in. Toen in september 1935 bekend werd dat de nationaalsocialist en enfant terrible Ward Hermans Hermans, Ward
Ward Hermans (1897-1992) was een Vlaams-nationalistische schrijver, journalist en politicus, die in de loop van het interbellum radicaliseerde in nationaalsocialistische zin. Tijdens de T... Lees meer als lid in het VNV werd aanvaard, gaf Borginon weer ontslag. Dit keer schreef hij aan De Clercq dat het VNV een dictatoriaal regime nastreefde. Hij kon zich geen erger ramp voor Vlaanderen voorstellen dan dat de partij haar programma zou uitvoeren.

Al die tijd speelde Borginon zijn rol als zeer actieve fractieleider in de Kamer. Hij maakte een eerste opvallende tussenkomst toen hij op 22 februari 1934 bij de bespreking van het rouwadres van de Kamer bij de dood van Albert I van Saksen-Coburg, Albert I
Koning Albert I (1875-1934) werd aan de vooravond van en tijdens de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd met een radicaliserende Vlaamse beweging. De communautaire kwestie groeide daardoor ... Lees meer , bij een ordemotie het woord vroeg om onder meer te zeggen dat de overleden koning niets had gedaan voor de Vlamingen. Het werd op hevige protesten bij de andere partijen onthaald.

Dat parlementair jaar was Borginon voorts betrokken bij de bespreking van het wetsontwerp ter vernederlandsing van het gerecht. Het was een terrein waarop hij al veel langer actief was. In 1930 werd er door de Vlaams-nationalisten een grotendeels door Borginon geformuleerd wetsvoorstel over ingediend. Hij was toen als secretaris van de Bond der Vlaamsche Rechtsgeleerden uiterst actief in een sensibiliseringscampagne rond de vernederlandsing van het gerecht, waarover hij eerder al (in februari 1925) had gepubliceerd in het Rechtskundig Tijdschrift Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België)
Het Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België) (1897-1964) evolueerde van een gematigd Vlaamsgezind juridisch blad naar een apolitiek vakblad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sympathi... Lees meer . Samen met Romsée bestookte Borginon de regering met amendementen waarin de onvolkomenheden van het ontwerp werden blootgelegd. Bij de stemming in de Kamer onthield hij zich. In februari 1936 diende hij samen met andere Vlaams- nationalistische Kamerleden een wetsvoorstel in tot opzegging van het Frans-Belgisch Militair Akkoord.

Borginon en het einde van de Antwerpse Frontpartij

Borginons rol in het VNV is in zekere zin ook tragisch te noemen doordat hij ongewild mee een democratisch Vlaams-nationalistisch alternatief heeft getorpedeerd. Zo spande hij zich in om een akkoord te bereiken met de Antwerpse Frontpartij, die weerstand bood tegen het VNV. Hij hoopte op die manier de gematigde strekking in het VNV en dus zijn eigen positie te versterken, maar zag onvoldoende in hoe de VNV-leiding een politieke concurrent van de kaart wilde vegen door een salamitactiek toe te passen. In elke onderhandelingsronde verloor de Frontpartij een deel van haar aanhang.

De definitieve klap kwam er bij de verkiezingen van 1936 toen de Antwerpse Frontpartij in een Vlaamsch Nationaal Blok Vlaamsch Nationaal Blok
Vlaamsch Nationaal Blok (VNB) was de benaming waaronder de Vlaams-nationalistische partij het Vlaamsch Nationaal Verbond bij de parlements- en provincieraadsverkiezingen van 1936 en de p... Lees meer (VNB) kartel met het VNV stapte met Borginon als lijsttrekker. De leiding van het Front wist dat Borginon zijn kandidatuur had gekoppeld aan een hele reeks voorwaarden tegenover de VNV-leiding. Borginon eiste onder meer de uitschakeling van enkele al te Nieuwe Orde-gezinde kandidaat-parlementsleden. Voorts eiste hij de controle over De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer , de Antwerpse VNV-gezinde krant die onder leiding van Herman van Puymbrouck Van Puymbrouck, Herman
Herman van Puymbrouck (1884-1949) was medestichter van de Frontpartij en vervolgens hoofdredacteur van De Schelde, later Volk en Staat. Vanaf de late jaren 1930 steunde hij onverkort het ... Lees meer nazi-Duitsland kritiekloos bewonderde, tot grote ergernis van Borginon, die hierover herhaaldelijk zijn beklag deed bij de VNV-leiding. Ten slotte eiste hij waarborgen over het optreden van de parlementaire fracties.

Het is duidelijk dat Borginon probeerde om de werkelijke leiding over het VNV in handen te krijgen. Het was in die optiek dat hij de leiding aanvaardde van de Landelijke Commissie voor Verkiezingsaangelegenheden van het VNB. Naarmate de verkiezingen dichter kwamen, werd duidelijk dat de VNV-leiding de gestelde voorwaarden niet nakwam. Borginon verklaarde in die omstandigheden niet langer op de lijst in Antwerpen te willen staan, zodat het kartel op springen stond. Ter elfder ure kon hij toch overgehaald worden, onder meer door morele chantage waarvoor August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer werd ingeschakeld.

Borginon schreef aan De Clercq dat hij ‘in de smadelijkste omstandigheden’ de kandidatuur had aanvaard, maar dat hij vast van plan was zich niet in de minste mate solidair te tonen met de partij. Borginon werd verkozen. Hij haalde 778 voorkeurstemmen. De kartellijst in Antwerpen deed het overigens niet goed, mede doordat de Antwerpse Frontpartij uiteenspatte als gevolg van het feit dat een deel van het bestuur het kartel niet meer wenste te steunen. Zo verloor Borginon het laatste steunpunt om het Vlaams-nationalisme van binnenuit in een meer democratische richting te sturen. Hij gaf evenwel niet op en zou na de verkiezingen als leider van de Vlaams-nationale Kamergroep hetzelfde doel nastreven in een poging het VNV te verankeren in een ruime Vlaamsgezinde katholieke coalitie: de concentratie.

Vlaamsche Concentratie

Tegen de verwachtingen van Borginon in, had het VNV buiten Antwerpen uitstekende resultaten gehaald in de verkiezingen van 1936. Mede ook door het zware verlies van de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer en de schok die de winst van Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer veroorzaakte, ontstond een postelectoraal klimaat waarin het thema van politieke frontvorming aan de orde was.

Op 19 juli 1936 vond onder impuls van het weekblad Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer (1934-1944), waarin Borginon al op 6 juli 1935 had gepleit voor een samenwerking van alle Vlaamsgezinde katholieken, het congres van de Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer plaats. Borginon was er aanwezig, maar trad niet op de voorgrond. Achter de schermen was hij des te actiever. Toen na de bekendmaking van het geheim akkoord Rex-VNV in oktober 1936 rechtstreekse onderhandelingen werden gevoerd tussen de VNV-leiding en de leiding van de pas gefederaliseerde Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) zat Borginon mee aan de onderhandelingstafel en ontpopte zich spoedig als leider van de VNV-delegatie. Mede onder zijn impuls werd op 8 december 1936 een Beginselakkoord KVV-VNV Beginselakkoord KVV-VNV
Het beginselakkoord KVV-VNV werd ondertekend door vertegenwoordigers van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) en het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) op 8 december 1936. Het moest ee... Lees meer ondertekend. Op 9 en 10 januari 1937 was Borginon aanwezig op het congres van de Katholieke Vlaamsche Landsbond. Hij rekende erop dat de VNV-leiding wel zou volgen, maar dat bleek een grove misrekening. Het was uitgerekend De Clercq die van VNV-zijde het akkoord torpedeerde. Tijdens een rede op 7 februari 1937 voor het Katholiek Vlaamsch Oud-Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVOHV) onder de titel ‘Waarom de concentratie er niet kwam’ gaf Borginon de KVV de schuld. Binnenskamers gaf hij toe dat hij eens temeer zijn hand overspeeld had door ten onrechte te veronderstellen dat zijn vriend De Clercq wel zou volgen. Hij greep opnieuw naar een beproefd middel: in september 1937 dreigde hij ermee ontslag te nemen als leider van de Vlaams-nationale Kamergroep. Daar bleef het voorlopig bij.

1938-1940: Gematigd boegbeeld en criticaster van het VNV

Borginon speelde zijn rol als gematigd VNV-boegbeeld voort. In het parlement bleef hij de actiefste Vlaams-nationalist. Hij onderscheidde zich met goed onderbouwde betogen, onder meer naar aanleiding van de installatie van de cultuurraden Vlaamsche Kultuurraad
Lees meer (7 februari 1938) en de wet op het taalgebruik in het leger Leger
Lees meer (30 juli 1938). Hetzelfde jaar diende Borginon een wetsvoorstel in tot de evenredige verdeling van de openbare ambten onder de twee bevolkingsgroepen, volgens hun getalsterkte ( bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer ).

Borginon moest evenwel constateren dat zijn fractie onvoldoende presteerde in het parlement doordat te veel leden het halfrond louter met propagandistische reden betraden. Toen einde 1937 VNV-verkozenen acties zoals die van Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer ondernamen, beschouwde hij dat als goedkope na-aperij. Het standpunt van het VNV dat Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer als 'Vlaamse grond' beschouwde, wees hij af als onrealistisch. Voorts bleef hij zich ergeren aan de al te pro-nazi-standpunten van de VNV-pers. Toen Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer de Nederlands-Joodse journalist Marcus van Blankenstein Van Blankenstein, Marcus
De Nederlandse journalist Marcus van Blankenstein (1880-1964) publiceerde in 1937 het boekje Woelig België, waarin hij de toenmalige politieke situatie van het land analyseerde en ruime a... Lees meer met antisemitische Antisemitisme
Lees meer argumenten aanviel, kroop hij in de pen en verontschuldigde zich bij Van Blankenstein voor deze ‘manifestaties van politieke verwildering’. Tegenover De Clercq dreigde hij ermee de brief openbaar te maken als Volk en Staat niet ophield. Maar ook op dit punt bleek Borginon zeer soepel. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1938 sprak hij in Antwerpen onder een spandoek ‘weg met de joden’, weliswaar binnenskamers protesterend.

Borginon bleef hopen dat hij de in zijn ogen nefaste ontwikkelingen in het VNV zou kunnen keren. Na de Tsjechoslovaakse crisis en de akkoorden van München zag hij daartoe weer een kans. Op 26 oktober 1938 sprak hij voor het KVOHV een rede uit waarin hij betoogde dat voortaan Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer een groter gevaar betekende voor de vrede dan Frankrijk Frankrijk & Vlaanderen
De verhouding tussen Vlaanderen en Frankrijk werd altijd gekenmerkt door een aanzienlijke dubbelzinnigheid. Hoewel er lange tijd een grote affiniteit met de Franse cultuur bestond, werd d... Lees meer en dat bijgevolg Vlaanderen er baat bij had in een Belgisch federaal verband militair samen te werken met Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer . Hiertoe konden de Vlaams-nationalisten maar bijdragen als ze enerzijds elk autoritarisme en totalitarisme afwezen en anderzijds het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer aanvaardden.

De redevoering werd enigszins afgezwakt gepubliceerd in Nieuw Vlaanderen (5 en 12 november 1938) onder de titel ‘Het nieuwe beeld van Europa en de Vlaamsch-nationale positie’. Daarmee stond hij lijnrecht tegenover VNV-leider De Clercq, die ondanks zijn Groot-Nederlandse stokpaardje een militaire samenwerking met Nederland afwees omdat dit Frankrijk ten goede kwam, een houding die alleen maar te begrijpen is vanuit een (deels geheime) strategie die van een bondgenootschap met Duitsland uitging. Hij begon dan ook onmiddellijk met Borginons demarche in de pers te neutraliseren. Voor de zoveelste keer moest Borginon de duimen leggen.

Dat Borginon en de VNV-leiding niet op dezelfde golflengte zaten blijkt ook uit deze correspondentie tussen Hendrik Elias en Staf de Clercq (24 januari 1939). De VNV-leider verzette zich tegen een geplande interpellatie van Borginon in de zogenaamde ‘zaak-Martens’: ‘Ik denk niet dat Mr. Borginon, die interpellatie zal houden in den geest die vereischt is. Ik denk eerder dat hij door zekere uitlatingen, die hem eigen zijn, de activisten zal krenken. Er dient andere taal gesproken (…)’. (ADVN, D13145 4/3)

Op 17 november 1938 gaf hij ontslag als fractieleider, officieel om professionele redenen, in werkelijkheid omdat, zoals hij aan zijn fractiegenoten schreef, er tussen de leiding van het VNV en hemzelf ‘in allerlei kapitale kwesties een te zeer verschillend inzicht bestond’. Openlijk desolidariseerde hij zich niet, wel integendeel. Rond de tijd van zijn ontslag leidde hij in de Brusselse regio de onderhandelingen met KVV en Rex over de vorming van coalities na de gemeenteraadsverkiezingen. Zelf kandideerde hij op de Brusselse VNV-lijst. In 1939 duwde hij de VNB-Kamerlijst in het arrondissement Brussel. Hij kreeg 611 naamstemmen, maar werd niet verkozen. Borginon werd gecoöpteerd senator. Ook in die functie bleef hij actief. Hij onderhandelde met rexistische provincieraadsleden aangaande de verkiezing van provinciale senatoren. Als senator interpelleerde hij verscheidene malen toen de Belgische overheid, die gedeeltelijk op de hoogte was van de geheime contacten tussen de VNV-leider en nazi-Duitsland, maatregelen nam tegen het VNV. Toen De Clercq op 10 mei 1940 werd opgepakt door de Belgische Veiligheid (zie Spooktreinen Spooktreinen
Het begrip Spooktreinen verwijst naar de wegvoering van 2000 tot 3000 verdachten door de Belgische staatsveiligheid in mei 1940. De verdachten, waaronder een aantal prominente Vlaams-nat... Lees meer ), onderhandelde Borginon met eerste minister Hubert Pierlot over diens vrijlating en die van alle andere opgepakte VNV'ers.

De Tweede Wereldoorlog

Op 14 mei 1940 was Borginon aanwezig op de vergadering van de Vlaams-nationalistische parlementsleden waarop het parool 'geen tweede activisme' werd afgesproken. De vergadering gaf Borginon en Edmond van Dieren Van Dieren, Edmond
Edmond van Dieren (1879-1961) was een advocaat en een gematigd Vlaams-nationaal en onafhankelijk politicus. Hij was een pleitbezorger van de hereniging van Vlaamse katholieken en Vlaams-n... Lees meer de opdracht de regering naar Frankrijk te volgen om de belangen van de weggevoerde VNV'ers en de Vlaamse vluchtelingen te behartigen. Die opdracht spoorde met het verzoek dat Borginon van de minister van openbaar onderwijs Eugène Soudan Soudan, Eugène
Eugène Soudan (1880-1960) was een advocaat, hoogleraar en socialistisch politicus. Hij was burgemeester van Ronse, Kamerlid en bekleedde meerdere ministerfuncties. Hij besteedde aandacht ... Lees meer had gekregen om voor kinderen van de Belgische oorlogsvluchtelingen onderwijs te organiseren. Het plan werd verijdeld door de oprukkende Duitse troepen.

Terug in België kreeg Borginon na de Franse capitulatie van een door de secretarissen-generaal opgericht repatriëringscomité de opdracht in Frankrijk op zoek te gaan naar weggevoerden. Hij vertrok op 21 juli 1940 en kwam in Vichy in contact met de Belgische regering, waarvan verscheidene ministers zijn opdracht steunden. In het gevangenkamp te Le Vernet d'Ariège kon hij 90 weggevoerde Belgen, onder wie heel wat Vlaamsgezinden, rexisten en communisten vrij krijgen en naar België laten terugbrengen. Hij bleef nog tot 13 augustus 1940 in Frankrijk en had nog herhaaldelijk contact met Belgische ministers. Over zijn reis handelde een van de schaarse boeken van zijn hand: Op zoek naar de weggesleepten van mei 1940 (1973).

Hendrik Borginon (tweede rij, derde van rechts) en Marcel de Ridder (tweede rij, vierde van rechts) tussen weggevoerden in het gevangenkamp van Le Vernet d'Ariège, zomer 1940. Rond hen zitten onder meer Ward Hermans, Edgar Lehembre, Adriaan Martens, Karel Peeters en Isidore Heyndels. (ADVN, VFA361)

Tijdens de zomer van 1940 was Borginon uiterst actief. Hij onderhandelde samen met andere gematigde VNV'ers met leden van het Belgische establishment om het Vlaams-nationalisme te betrekken bij een Belgische aanwezigheidspolitiek rond Koning Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer . De federalisering van het land en machtsposities voor Vlaamsgezinden waren daartoe de voorwaarden in de ogen van Borginon. Over de positie van zijn eigen partij maakte hij zich geen zorgen. De leuze ‘onverfranst, onverduitst’ zou geen ‘ijdel woordengekraam’ blijken, schreef hij zelfverzekerd in een nota. Hij was niet op de hoogte van het feit dat De Clercq toen al de samenwerking van het VNV met de bezetter in het vooruitzicht had gesteld.

Borginon speelde geen rol in de evolutie naar een onvoorwaardelijke collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer van het VNV. Hij liet De Clercq weten dat hij het niet eens was met die politiek en met de ermee gepaard gaande beslissingen zoals de militaire collaboratie. Toch was zijn houding opnieuw dubbelzinnig. Achter de schermen ijverde hij voor de benoeming van Vlaamsgezinden in het gerecht. De aanstelling van een 'goedgezinde' secretaris-generaal van justitie was daartoe een vereiste. Borginon ijverde mee voor de benoeming van Romsée. Toen die uiteindelijk in april 1941 op binnenlandse zaken werd benoemd, beschouwde Borginon dit als een nederlaag. Toen de VNV-leiding en Romseé hem een benoeming als burgemeester van Brussel voorstelden, weigerde hij omdat de VNV-leiding niet kon ingaan op zijn eisen, die het terugtreden uit de collaboratie inhielden.

Tot grote verrassing van de VNV-leiding en Romsée aanvaardde hij even later op 17 oktober 1941 wel een benoeming tot rijkscommissaris voor de grote agglomeraties. De eenmaking van de grote stedelijke centra, waarvan voor de oorlog de noodzakelijkheid reeds werd gevoeld, was zijn werk. Borginon argumenteerde tijdens zijn proces na de oorlog dat zijn functie en optreden apolitiek was en volledig binnen de Belgische wettelijkheid viel. Het verloop van de fusies bewijst dat ze ook deel uitmaakte van de greep naar de macht die het VNV uitvoerde in de lokale besturen, al is het juist dat Borginon zeker niet uitsluitend oog had voor de belangen van het VNV. In de loop van 1942 nam hij meer en meer afstand van de collaboratie. Het voorwoord van zijn hand van de programmabrochure van het 9de Vlaams Nationaal Zangfeest raakte niet door de Duitse censuur omdat het al te expliciet elke opbodpolitiek van de hand wees en de Nederlands-Vlaamse toenadering als een recht voorstelde waarvoor geen prijs hoefde te worden betaald.

Naar aanleiding van het goedpraten van de Duitse verordening tot de verplichte tewerkstelling van oktober 1942 door het VNV, gaf hij zijn ontslag als lid van de partij, ditmaal definitief. In zijn ontslagbrief (16 oktober 1942) schreef hij dat hij overtuigd was dat de collaboratie noodlottig was voor het Vlaamse volk. De ironie van het lot wilde dat enkele dagen later De Clercq overleed. Borginon droeg een van de linten van het baarkleed op de begrafenis.

Repressie en naoorlog

Bij de bevrijding vluchtte Borginon niet. Hij werd ook niet onmiddellijk gearresteerd en probeerde zelfs zijn functie als senator weer op te nemen. Hij werd evenwel meteen uit het parlementair halfrond geweerd en in november 1944 werd zijn parlementaire onschendbaarheid opgeheven. Het Krijgshof van Brussel veroordeelde hem op 8 februari 1946 tot twintig jaar buitengewone hechtenis en tien miljoen frank schadevergoeding. Borginon werd verdedigd door René Victor Victor, René
René Victor (1897-1984) was een advocaat en leverde een belangrijke bijdrage aan de vernederlandsing van het rechtsleven in Vlaanderen, voornamelijk via het Rechtskundig Weekblad en de v... Lees meer . Op 4 augustus 1949 werd hij vervroegd in vrijheid gesteld. Zijn vrijlating veroorzaakte een regeringscrisis doordat het partijbestuur van de Belgische Socialistische Partij het ontslag van zijn ministers eiste. Tien jaar later ontving Borginon eerherstel en kon hij zijn beroep als advocaat weer uitoefenen. Hij werd opgenomen in de balie van Antwerpen.

Borginon speelde geen directe partijpolitieke rol meer. Na zijn vrijlating pleitte hij ervoor geen nieuwe Vlaams-nationalistische partij op te richten, maar via een brede beweging druk uit te oefenen op de traditionele partijen, en vooral dan de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP). Bij de verkiezingen van 1949 steunde hij de verruiming van de CVP en wees hij de Vlaamse Concentratie Vlaamse Concentratie
De Vlaamse Concentratie was een naoorlogse Vlaams-nationale politieke partij (1949-1954) met Alex Donckerwolcke als voorzitter. Ze was voornamelijk anti-repressie. Lees meer af. De gewezen politicus werd wel uiterst actief in tal van niet-partijpolitieke Vlaamsgezinde initiatieven en organisaties. Hij trad talloze keren op als spreker op Vlaamsgezinde manifestaties. Vooral in de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer (VVB), die hij in 1952 mee had opgericht, was hij actief. Hij trad op als specialist van de taalwetgeving die hij met kennis van zaken aan kritiek onderwierp. In 1958 leidde hij een VVB-werkgroep die het verzet tegen de talentellingen organiseerde. Op het VVB-congres van 1965 pleitte hij voor federalisme.

Van 1962 af zetelde Borginon in het IJzerbedevaartcomité IJzerbedevaartcomité
Lees meer . Van 1966 af nam hij alle toespraken namens het comité voor zijn rekening in de plaats van de 80-jarige voorzitter Jan F. Fransen Fransen, Frans
Geneesheer Jan Fransen (1886-1975) was hoogleraar aan de Gentse universiteit. Na de Tweede Wereldoorlog was hij voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en het Vlaams Geneesherenverbond.... Lees meer . Van mei 1968 tot 1971 was hij zelf voorzitter. Ook op dit forum pleitte hij voor federalisme.

Ook kwam hij op voor amnestie Amnestie
Lees meer . Opvallend was in 1969 zijn vergoelijking van de Vlaamse oostfrontstrijders Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer . Voor het overige maakte hij analyses van de politieke toestand in toespraken die als nuchter en kritisch werden ervaren door de meeste waarnemers. Borginon bleef ook ijveren voor een Vlaams-Nederlandse toenadering in samenwerking met onder meer Geyl, met wie hij al die tijd bevriend was gebleven.

Toespraak van Hendrik Borginon op de 40ste IJzerbedevaart, 20 augustus 1967. (Collectie Stad Antwerpen, Letterenhuis, tglhph12302)

Invloed op geschiedschrijving en nagedachtenis

Borginon was ook begaan met de geschiedschrijving Historiografie
Lees meer van de periode waarin hij actief was geweest. Al vroeg hield hij redevoeringen, waarin hij de hete hangijzers niet schuwde, onder meer op het congres van het Verbond van het Vlaams Verzet Verbond van het Vlaams Verzet
Het Verbond van het Vlaams Verzet (VVV) was een katholiek geïnspireerde organisatie die zich in de jaren 1950 inzette voor de amnestie van gewezen collaborateurs tijdens de Tweede Wereldo... Lees meer (VVV) op 6-7 december 1958 over de oorsprong en motieven van de collaboratie (Handelingen, p. 27-38). Enkele keren vloeiden publicaties voort uit zijn redes, zoals het hierboven geciteerde boek over zijn verblijf in Frankrijk in 1940. Hij liet zijn invloed echter vooral onrechtstreeks gelden. Zo beïnvloedde hij de visie van Arie W. Willemsen Willemsen, Arie W.
De Nederlandse historicus Arie Wolter Willemsen (1930-2003) was vanaf de late jaren 1950 een van de belangrijkste auteurs over de geschiedenis van de Vlaamse beweging. Hij was ook nauw be... Lees meer die bij Geyl promoveerde. Zo is het te verklaren dat de Nederlandse historicus, die Borginon wel eens zijn copromotor noemde, de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme schreef vanuit het gematigde perspectief van Borginon. Mede door Borginons aanwijzingen werden in de tweede uitgave van Willemsens werk de voor De Clercq compromitterende passages over de Militaire Organisatie Militaire Organisatie
De Militaire Organisatie (MO) werd opgericht door Staf de Clercq, leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV), tijdens de mobilisatie na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (193... Lees meer geschrapt. Zelf is Borginon de VNV-leider als mens blijven verdedigen. Dat deed hij reeds in een rede onder de titel ‘Staf De Clercq, mijn vriend’ voor het Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond in 1956 en dat hield hij vol tot het eind van zijn leven, ook al wist hij toen dat De Clercq een eigenzinnig beleid had gevoerd dat volkomen haaks stond op zijn opvattingen.

Borginon hield er niet van in de schijnwerpers te worden gehuldigd. Toen Karel Lambrechts Lambrechts, Karel
Karel Lambrechts (1910-1994) was een Vlaams-nationalistische syndicalist en politicus, die als volksvertegenwoordiger voor het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) fungeerde in de periode 193... Lees meer en Ernest van den Berghe Van den Berghe, Ernest (1897-1995)
Ernest van den Berghe (1897-1995) speelde een belangrijke rol in het Aalsterse Vlaams-nationalisme en trad op als nationaal algemeen secretaris van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV).... Lees meer het initiatief tot een huldiging namen naar aanleiding van zijn 90ste verjaardag, werd dit op verzoek van de gevierde in het teken van 75 jaar Vlaamse beweging geplaatst. De viering vond plaats in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg Koninklijke Vlaamse Schouwburg
De Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) werd op 23 augustus 1875 opgericht op initiatief van een aantal prominente liberale flaminganten, die ijverden voor een Nederlandstalig beroepstone... Lees meer (KVS) te Brussel op 29 november 1980 in aanwezigheid van talrijke medestanders en prominenten. Op zijn uitvaart waren ook tal van prominenten aanwezig, onder wie de staatsministers August de Schryver De Schryver, August
Lees meer , Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer en Frans van der Elst Van der Elst, Frans
Frans van der Elst (1920-1997) was repressieadvocaat, medestichter van de Volksunie en voor die partij twintig jaar voorzitter (1955-1975) en bijna dertig jaar parlementslid (1958-1985).... Lees meer , naast de ministers Rika Steyaert Steyaert, Rika
Lees meer , Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer en Hugo Weckx Weckx, Hugo
Hugo Weckx (1935) is een christendemocratisch politicus, onder meer bekend vanwege zijn sleutelrol binnen de Nederlandse Commissie voor de Cultuur van de Brusselse Agglomeratie (NCC). ... Lees meer . Ter gelegenheid van de herdenking van de honderdste verjaardag van zijn geboorte werd een Gedenkboek Mr. Hendrik Borginon 1890-1990 uitgegeven en greep in KVS een plechtige herdenking plaats die onder meer werd georganiseerd door het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme ADVN | archief voor nationale bewegingen
ADVN | archief voor nationale bewegingen is een archief en onderzoekscentrum, erkend door de Vlaamse overheid als collectiebeherende cultuureelerfgoedorganisatie. Sinds 1984 worden archie... Lees meer (ADVN), het VOS, het Verbond der Vlaamse Academici Verbond der Vlaamse Academici
Het Verbond der Vlaamse Academici was een drukkingsgroep die de Vlaamse hooggeschoolden moest verenigen. Het was de voortzetting van het Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond, dat mee ... Lees meer , de VVB en het Vlaams Pleitgenootschap bij de Balie te Brussel.