Het Vlaamsche Front

Organisatie
Bruno De Wever / Nico Van Campenhout (2023, aanvulling), Bruno De Wever (1998)

Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een nationale partij werd het Vlaamsche Front vanaf het midden van de jaren 1920 een losse federatie. Alleen in de stad en de provincie Antwerpen overleefde de partij tot het midden van de jaren 1930.

Alternatieve naam
Frontpartij
Het Vlaamse Front
Partij Vlaams-Nationalisten (PVN)
Volkspartij Vlaams Front
Oprichting
1919
Stopzetting
1939
Leestijd: 12 minuten

Het Vlaamsche Front, veel vaker de Frontpartij genoemd, ontstond uit de Frontbeweging van geradicaliseerde soldaten in het IJzerleger. Er traden ook meteen activisten toe, Vlaams-nationalistische collaborateurs. Van meet af aan waren er spanningen tussen een gematigde reformistische vleugel en een radicale revolutionaire vleugel, die ook Groot-Nederlands of Diets was en mede werd aangestuurd door oud-activisten en (nationalistische) scherpslijpers rond het weekblad Vlaanderen (1922-1933). Ook katholieke profilering tegen een pluralistisch godsvredestandpunt verdeelde de partij. Vanaf 1925 ontstonden regionale partijen, meestal met een katholiek profiel. Alleen in Antwerpen overleefde het Vlaamsche Front als pluralistische partij met een gematigd programma, gericht op federalisme, terwijl elders met de stichting van het Verdinaso (1931)en het Vlaams Nationaal Verbond (VNV)(1933) het Vlaams-nationalisme in radicaal-rechts en Diets vaarwater kwam. Ook in Antwerpen bezweek na de verkiezing van 1936 het Vlaamsche Front uiteindelijk onder de concurrentie van het VNV.

Van Frontbeweging naar Frontpartij

Het Vlaamsche Front of Frontpartij ontstond uit de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer
, waarvan ze het kernprogramma ‘Zelfbestuur, Nooit meer oorlog en Godsvrede’ overnam. Bij de parlementsverkiezingen van 1919 werden met Adiel Debeuckelaere Debeuckelaere, Adiel
Adiel Debeuckelaere (1888-1979) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zou zijn imago vooral opbouwen dankzij zijn leidende rol in de Frontbeweging. Lees meer
en Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer
twee leiders van de Frontbeweging verkozen voor de Frontpartij. Van meet af aan werden ook voormalige activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
in de partij opgenomen. In 1925 werd met Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer
de eerste oud-activist in het parlement verkozen. Het oorlogsverleden van de frontsoldaten bleek evenwel onvoldoende om een coherente partij te vormen. Vrijwel onmiddellijk tekenden zich diverse breuklijnen af.

Revolutie versus reformisme

Ten eerste was er de tegenstelling tussen een reformistische pool, die Vlaams zelfbestuur wilde realiseren langs wettelijke weg en een radicale, die een revolutionaire strategie wilde uitvoeren, of die althans proclameerde dat te willen doen. Laatstgenoemde strekking was dominant in de Opperste Raad, die na de Wapenstilstand van 11 november 1918 werd gevormd en die de leiding van de Frontpartij claimde. De reformistische strekking had aanvankelijk de sterkste troeven doordat ze kon rekenen op de historische leiders van de Frontbeweging Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer
en Debeuckelaere Debeuckelaere, Adiel
Adiel Debeuckelaere (1888-1979) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zou zijn imago vooral opbouwen dankzij zijn leidende rol in de Frontbeweging. Lees meer
, en op de sterkste partijafdelingen: de Antwerpse met onder meer Vos, Herman van Puymbrouck Van Puymbrouck, Herman
Herman van Puymbrouck (1884-1949) was medestichter van de Frontpartij en vervolgens hoofdredacteur van De Schelde, later Volk en Staat. Vanaf de late jaren 1930 steunde hij onverkort het ... Lees meer
en Hendrik Picard Picard, Hendrik
Hendrik Picard (1883-1946) was een advocaat en Vlaams-nationalistisch politicus. Lees meer
, die beschikte over de krant De Schelde (1919-1936) De Schelde (1919-1936)
Lees meer
en het weekblad De Ploeg De Ploeg
Weekblad De Ploeg (1921-1925) was het orgaan van het Vlaamsche Front Antwerpen. Hoofdredacteur was Herman Vos. Lees meer
; de Aalsterse, die fuseerde met de resten van de daensistische Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer
beweging en zo kon rekenen op een verkozene, de daensist Karel-Leopold van Opdenbosch Van Opdenbosch, Karel-Leopold
Karel-Leopold van Opdenbosch (1867-1940) was daensistisch en Vlaams-nationalistisch volksvertegenwoordiger. Hij kantte zich tegen de oprichting van het VNV. Ook was hij schepen en waarnem... Lees meer
, en op een netwerk van organisaties, met onder meer een moderne drukkerij-uitgeverij; de Brabantse met Kamerlid Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer
, die in 1920 een jaarlijkse Vlaamsch Nationale Landdag Vlaams Nationale Landdagen
De Vlaams Nationale Landdagen waren Vlaams-nationalistische manifestaties, meestal in open lucht, tijdens het interbellum georganiseerd door Staf de Clercq in Kester en later door het VNV... Lees meer
organiseerde en gaandeweg een nationaal secretariaat op poten zette. Met uitzondering van de radicale Gentse verkozene Boudewijn Maes Maes, Boudewijn
De vrijzinnige en sterk anti-Belgische Gentenaar Boudewijn Maes (1873-1946) was van 1919 tot 1921 Kamerlid namens de Frontpartij. Lees meer
behoorde de eerste lichting mandatarissen tot de gematigde strekking. Mede doordat de Opperste Raad niet over eigen structuren beschikte, moest ze deze feitelijke ontwikkeling ondergaan. Enkele leden van de Raad, met op kop de activistische en katholiek-integristische priester Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer
, ontwikkelden toen een strategie die erop was gericht via geheime organisaties vat te krijgen op de leiding. Uit de Opperste Raad ontstond het Veem ick wijck niet af Veem ick wijck niet af
Het Veem ick wijck niet af was na WOI een geheime organisatie om de Vlaamse beweging verder te ontwikkelen. Het Veem agiteerde onder meer tegen de Frontpartij. Lees meer
en einde 1921 werd onder leiding van De Smet het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet
Het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet (1921) ontstond in Nederland en had een antidemocratische inslag. Het initiatief stierf al snel een snelle dood. Lees meer
opgericht, met de steun van naar Nederland uitgeweken activisten en van het in 1922 opgerichte weekblad Vlaanderen (1922-1933) Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer
. In 1924 werd vanuit dezelfde hoek een Vlaamsch Nationaal Secretariaat Vlaamsch Nationaal Secretariaat
Het Vlaamsch Nationaal Secretariaat (1924) uit Gent was een pers- en informatiebureau van de Vlaamse beweging met de bedoeling uit te groeien tot een koepelorganisatie. Het heeft maar ko... Lees meer
opgericht.

Zwakke organisatie

Deze efemere initiatieven waren niet van die aard om een goedgeorganiseerde partij in moeilijkheden te brengen, maar precies op dat punt stond de Frontpartij bijzonder zwak. De nationale partijstructuren ontgroeiden nooit het embryonale stadium. De partij was niet in staat de Fronterskrant Ons Vaderland (1914-1922) Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer
in leven te houden. Er was geen krachtige nationale leiding. De eerste voorzitter van de Frontpartij, Debeuckelaere, verdween van het politieke voorplan toen hij in 1921 negen maanden in voorarrest werd genomen op beschuldiging van hoogverraad tijdens de Eerste Wereldoorlog vanwege zijn vermeende betrokkenheid bij de zaak van de zogeheten Sublieme Deserteurs Sublieme Deserteurs
De zogenaamde ‘Sublieme Deserteurs’ waren overlopers die in het voorjaar van 1918 door de Frontbeweging naar de Duitse linies werden gestuurd om contact op te nemen met het activisme. ... Lees meer
, die vanachter het IJzerfront overstaken naar bezet België en er contact zochten en vonden met activisten. Debeuckelaeres strategie om elke betrokkenheid te ontkennen, leidde wel tot zijn vrijspraak, maar bezegelde meteen zijn zwak imago bij de radicale achterban. Borginon verdween bij zijn niet-herverkiezing in 1921 van het voorplan. Hun rol werd achtereenvolgens overgenomen door Van Puymbrouck, die in 1921 de nationale voorzitter werd, en door Vos, die van 1925 af de feitelijk parlementaire leider werd. Beiden waren vrijzinnige Antwerpenaars. Hun posities bevestigden enerzijds de groeiende macht van de Antwerpse afdeling van de Frontpartij en anderzijds het teloorgaan van een algemeen aanvaarde nationale leiding. Voor het laatste was een tweede breuklijn verantwoordelijk.

Katholicisme versus pluralisme

De polarisatie tussen een katholieke pool en een pluralistische zette van meet af aan het pluralistische Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer
-standpunt onder druk. In West-Vlaanderen rijpte onder invloed van het traditionalisme en de ideeën van Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer
het vroegst de idee tot de vorming van een katholieke Vlaams-nationalistische organisatie. Ook elders ervoeren de kandidaten van de Frontpartij het pluralistisch programma als een obstakel om steun te verwerven op het katholieke platteland. Al in 1923 besliste de Frontpartij op dit punt te decentraliseren. Zo ontstonden van dat moment af regionale Vlaams-nationalistische groeperingen met een uitgesproken katholiek karakter, dat vaak ook werd weerspiegeld in een nieuwe benaming. In West-Vlaanderen ontstonden in 1924 de Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging
De Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging (1924-1925) was een kortstondige formatie onder impuls van Lodewijk Dosfel, die het katholieke nationalisme in Vlaanderen ideologisch ... Lees meer
(RKVNV) en de Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Groep, die in 1925 fuseerden tot het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond (1925-1933) was een Vlaams-nationalistische partij in West-Vlaanderen. Lees meer
(KVNV). In Aalst zorgde de fusie met de daensisten voor een christelijk imago. De partij trad er van 1923 af naar buiten onder de benaming Christene Volkspartij-Vlaamsche Front Christene Volkspartij / Vlaamsche Front / Partij van Vlaamse Nationalisten
De Christene Volkspartij-Vlaamsche Front (1923-1933) uit Aalst ontstond uit de versmelting van deze beide partijen. In 1933 ging ze op in het pas opgerichte VNV. Lees meer
. Elders bleek het water voor samenwerking te diep. In Gent-Eeklo werd in 1925 een Katholieke Christelijke Volkspartij voor Vlaanderen Katholieke Christelijke Volkspartij voor Vlaanderen
De Katholieke Christelijke Volkspartij voor Vlaanderen (1924-1926) was een Gentse Vlaams-nationalistische partij onder impuls en op initiatief van Frans Daels en Jozef Goossenaerts. Hoewe... Lees meer
opgericht tegen de vrijzinnige Maes, die het onderspit moest delven. In Antwerpen kreeg de Frontpartij in 1925 concurrentie van de Kristene Vlaamsche Volkspartij Kristene Vlaamsche Volkspartij
De Kristene Vlaamsche Volkspartij (1920-1933) werd in Antwerpen opgericht naast de Frontpartij. Daarmee werd in 1925 en 1929 een kartel gesloten. Na de stichting van het VNV werd de part... Lees meer
. In Turnhout scheurden dat jaar radicale Vlaamsgezinden onder leiding van Thomas Debacker Debacker, Thomas
Oorlogsvrijwilliger Thomas Debacker (1892-1971) was volksvertegenwoordiger voor de Katholieke Vlaamsche Volkspartij. Ook werkte hij mee aan De Nieuwe Kempen. Later trad hij toe tot het VN... Lees meer
zich af van de katholieke partij en stichtten een Katholieke Vlaamsche Volkspartij Turnhout Katholieke Vlaamsche Volkspartij (Turnhout)
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij Turnhout (1925) werd opgericht door Thomas Debacker, die een parlementszetel veroverde. Orgaan was weekblad De Nieuwe Kempen. In 1937 werd een verbond ... Lees meer
, die meteen de lokale afdeling van de Frontpartij opslorpte. In Limburg voltrok zich in 1929 met de oprichting van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij Limburg Katholieke Vlaamsche Volkspartij van Limburg
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij Limburg (KVVL) (1929-1936) werd door katholieke Vlaams-nationalisten in 1929 opgericht, haalde meteen parlementszetels en ging na de parlementsverkiezi... Lees meer
een identiek scenario. Kortom, in de tweede helft van de jaren 1920 ziet men stelselmatig de benaming Frontpartij verdwijnen. Ze overleefde in Antwerpen en Mechelen, in het Waasland, in Aalst en Brabant.

Pluralisme in het defensief

Achter deze naamsveranderingen ging een ideologische discussie rond de opportuniteit van een pluralistisch politiek imago schuil.

De verdere evolutie van het Vlaams-nationalisme werd bepaald door de verstrengeling van de twee vermelde breuklijnen. Een radicaal-rechts en katholiek, anti-Belgische revolutionarisme stond tegen een democratisch, pluralistisch en federalistisch Vlaams-nationalisme. De antimilitaristische ‘ Nooit meer oorlog Nooit meer oorlog
‘Nooit meer oorlog’ is een leuze die bij de voltooiing van de IJzertoren in 1931 op de voet van het monument werd aangebracht. De spreuk was gangbaar in de hele Europese vredesbeweging v... Lees meer
’-gedachte, die nog kenmerkend was voor de vroege Frontpartij, raakte op het achterplan door de militaristische stijl en het radicaal-rechtse Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer
gedachtegoed dat pacifisme Pacifisme
Lees meer
van de hand wees.

De benaming Frontpartij werd steeds meer vereenzelvigd met de gecombineerde opties pluralisme, reformisme, federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer
en antimilitarisme. Maar deze ideologie behield uitsluitend nog enige slagkracht via de Antwerpse partijorganisatie. Met andere woorden, de notie Frontpartij veranderde van een overkoepelende benaming van de nationale Vlaams- nationalistische partij in de benaming van één welbepaalde regionaal en ideologisch afgebakende groep binnen het (partijpolitieke) Vlaams-nationalisme.

Begripsverwarring

Vele tijdgenoten bleven hét partijpolitieke Vlaams-nationalisme, dat eigenlijk van bij het begin was gefragmenteerd, aanduiden als de Frontpartij. In het parlement bijvoorbeeld overleefde de notie 'fronters' lange tijd de nationale Frontpartij. Ook vele historici en publicisten, geconfronteerd met de groeiende verwarring binnen het Vlaams-nationalisme, gebruiken de benaming Frontpartij als overkoepelend begrip voor de periode tot 1933, wanneer de stichting van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) opnieuw enig terminologisch houvast biedt. Zo ontstond ook de misvatting dat het partijpolitieke Vlaams-nationalisme tot 1933 gedomineerd werd door pluralisme, reformisme en pacifistisch antimilitarisme. In werkelijkheid zaten deze ideologische opties al lang vóór 1933 in het defensief. De verdere geschiedenis van de (Antwerpse) Frontpartij toont dat aan.

Conservatief revolutionarisme tegen de Antwerpse Frontpartij

De combinatie katholicisme en conservatief revolutionarisme sloeg het vroegst aan in het West-Vlaamse KVNV. KVNV-'Hoofdman' Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer
, sedert 1921 Kamerlid, wilde het KVNV over heel Vlaanderen verspreiden. Hij probeerde doelbewust de Antwerpse Frontpartij te isoleren. Zo ontstond in april 1928 het Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Algemeen Vlaamsch Nationaal Verbond (1928) was een Vlaams-nationalistische partij die kortstondig de versnipperde katholieke Vlaams-nationalistische partijgroeperingen probeerde te v... Lees meer
(AVNV), een koepelorganisatie van de katholieke Vlaams-nationalistische partijen. De Antwerpse Frontpartij onderhandelde vanuit een geïsoleerde positie om tot een federatie te komen met het AVNV. Toen dit in oktober 1928 leek te lukken en Van Puymbrouck tot de leiding van het AVNV toetrad onder de voorwaarde dat het programma zou worden herzien, blies Van Severen het AVNV op middels een revolutionaire Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
rede in het parlement, waarmee hij meteen de delicate onderhandelingen van de Antwerpse Frontpartij rond de kandidatuur van August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer
bij een tussentijdse verkiezing in Antwerpen in gevaar bracht. Toen de Bormsverkiezing Bormsverkiezing
De Bormsverkiezing – de verkiezing van de onverkiesbare, in de gevangenis verblijvende ex-activist August Borms tot Kamerlid bij tussentijdse verkiezingen in 1929 – was een politiek feit ... Lees meer
niettemin uitdraaide op een groot succes, probeerde de Frontpartij dit ook in de interne verhoudingen te verzilveren en opnieuw het initiatief in handen te krijgen. Vos werkte een Federaal Statuut uit, dat in de eerste plaats de bedoeling had het Vlaams-nationalisme achter een reformistisch programma te verenigen. Het dreef echter alleen de ideologische discussies op de spits.

De Antwerpse Frontpartij in isolement

In 1932 kreeg de Antwerpse Frontpartij af te rekenen met een Vlaams-nationalistische dissidentie, die het pluralisme en het reformisme hekelde met een katholiek en revolutionair Groot-Nederlands programma. Vos verloor zijn Kamerzetel. Van Puymbrouck gaf ontmoedigd ontslag als voorzitter van de Frontpartij en werd opgevolgd door de eveneens vrijzinnige Jan Timmermans Timmermans, Jan
Jan Timmermans (1901-1962) was VNV-kamerlid (1939-1940) en oorlogsschepen (1941-1944) en -burgemeester (1944) van Antwerpen. Lees meer
. Timmermans en Vos namen deel aan de onderhandelingen met de andere Vlaams-nationalistische groepen, die uiteindelijk in 1933 leidden tot de oprichting van het VNV onder leiding van de fel geradicaliseerde De Clercq. Tijdens deze onderhandelingen bleek ten volle hoe de Frontpartij wegens haar pluralistisch en reformistisch programma geïsoleerd stond.

Toen het VNV in oktober 1933 van start ging met een uitgesproken antidemocratische en revolutionair Groot-Nederlands programma, werd de Frontpartij buitenspel gezet. Vos nam ontslag en stapte over naar de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer
(BWP). Het VNV stichtte een Antwerpse afdeling die geleid werd door Maurits Lambreghts, tot dan bestuurslid van de Frontpartij. Het bestuur van de Frontpartij probeerde als onafhankelijke groep toe te treden tot het VNV, maar stuitte op een onverzettelijke De Clercq, die de ontbinding van de partij en de onverkorte aanvaarding van het VNV-programma eiste.

Mislukte Godsvredefederatie

Daarop probeerde de Frontpartij een Godsvredefederatie tegen het VNV op te zetten, maar ze vond daarbij slechts steun bij enkele geïsoleerde, uit het daensisme afkomstige Vlaams-nationalisten zoals Van Opdenbosch.

Naarmate het VNV steviger greep kreeg op het partijpolitieke Vlaams-nationalisme, leek de positie van de Frontpartij hopelozer. Ambitieuze aanhangers bleken bereid hun ideologische reserves opzij te zetten en over te stappen. Van Puymbrouck, na het opstappen van Vos hoofdredacteur en mede-eigenaar van de krant De Schelde, stapte in 1934 over. Zo verloor de Frontpartij haar dagblad. Op hetzelfde moment probeerde Timmermans zijn partij warm te maken voor de toetreding tot het VNV. Toen een algemene ledenvergadering op 9 oktober 1934 zich hier opnieuw tegen kantte, namen Timmermans en tweede secretaris Karel Peeters Peeters, Karel (1903-1984)
Karel Peeters (1903-1984) was een Vlaams-nationalistische politicus en beheerder van persvennootschappen en Vlaamsgezinde culturele verenigingen. Lees meer
ontslag om naar het VNV over te stappen. Leo Augusteyns Augusteyns, Leo
Lees meer
, die al voorzitter was van de Godsvredefederatie Godsvredefederatie
De Godsvredefederatie (1934-1935) was een organisatie van democratische Vlaams-nationalisten. Lees meer
, werd de nieuwe voorzitter. Hij probeerde een nieuw elan op te wekken door de Godsvrede-idee te vertalen als een positieve keuze voor de democratie tegen het fascistische VNV. In eigen rangen ondervond hij tegenwind van degenen die de Godsvrede zagen als een ideologisch neutralisme en een voorwaarde tot samenwerking met alle Vlaams- nationalisten, ook fascisten. Deze tweespalt werd de Frontpartij ten slotte fataal.

Kartel met het VNV

Met de verkiezingen van 1936 in zicht zocht Augusteyns in Antwerpen bondgenoten bij linkse antifascistische groepen die hem als lijsttrekker van de Frontpartij wilden steunen. Zijn plan werd doorkruist toen het VNV een kartellijst aanbood met Borginon als kopman. Dit paste in een strategie van de VNV-leiding om in heel Vlaanderen Vlaamsch Nationaal Blok Vlaamsch Nationaal Blok
Vlaamsch Nationaal Blok (VNB) was de benaming waaronder de Vlaams-nationalistische partij het Vlaamsch Nationaal Verbond bij de parlements- en provincieraadsverkiezingen van 1936 en de p... Lees meer
- lijsten in te dienen, waarop ook onafhankelijke Vlaams nationalisten konden plaatsnemen. Aangezien Borginon er binnenskamers geen geheim van maakte dat hij het VNV op een gematigd spoor wilde zetten en in die zin zijn kandidatuur aan voorwaarden verbond, meende het bestuur van de Frontpartij op het aanbod van de kartellijst te kunnen ingaan. Augusteyns nam daarop ontslag en probeerde tevergeefs een antifascistisch Volksfrontkartel te vormen, het Federalistisch Volksfront Federalistisch Volksfront
Het Federalistisch Volksfront werd op 7 juli 1936 in Antwerpen opgericht onder impuls van de voormalige liberale parlementariër Leo Augusteyns, die tijdens de Eerste Wereldoorlog was betr... Lees meer
geheten. Hoewel nog vóór de verkiezingen bleek dat Borginon zijn voorwaarden niet kon hardmaken, ging de Frontpartij in kartel met het VNV naar de kiezer. Hendrik Picard werd als lijsttrekker voor de Senaat verkozen. Hij werd ook de nieuwe voorzitter. Onder zijn leiding keerde de Frontpartij terug tot een strikt neutralisme.

Zijn blad Vlaamsch Front Vlaamsch Front
Vlaamsch Front (januari 1937 – december 1939) was het maandblad van de Vlaams-nationalistische Antwerpse Frontpartij. Lees meer
schreef met een vriendelijke reserve over het VNV en was voorts vooral de spreekbuis van Picard zelf. Toen hij in november 1937 door Augusteyns werd uitgenodigd om toe te treden tot het enkele maanden eerder opgerichte Vlaamsch Blok voor Zelfbestuur en Demokratie Vlaamsch Blok voor Zelfbestuur en Democratie
Het Vlaamsch Blok voor Zelfbestuur en Demokratie (1937-1938) was een Antwerps samenwerkingsverband tussen verschillende links en democratisch georiënteerde groeperingen. Lees meer
, weigerde hij omdat dit tegen de Godsvrede inging. Hoe zwak beiden wel stonden, bleek uit de gemeenteraadsverkiezingen van 1938. De Frontpartij slaagde er in de stad Antwerpen niet in de zetel van haar uittredend gemeenteraadslid Antoon Picard Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer
te redden. Bij de parlementsverkiezingen van 1939 besloot de Frontpartij Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer
als onafhankelijk kandidaat op de VNV-lijst te steunen. Dat was haar laatste teken van leven.

Literatuur

— A.W. Willemsen, Het Vlaams-nationalisme. De geschiedenis van de jaren 1914-1940, 1969.
— H.J. Elias, 25 jaar Vlaamse Beweging 1914-1939, 1969, 4 dln.
— P. van Hees en A. W. Willemsen (red.), Geyl en Vlaanderen. Brieven en notities, 1973-1975, 3 dln.
— P. Renard, De ideologische en organisatorische problemen van het Vlaams-nationalisme in West-Vlaanderen 1919-1931, Universiteit Gent, licentiaatsverhandeling, 1983.
— L. Vandeweyer, Robrecht De Smet in het Vlaamse Front 1918-1920, in: WT, jg. 43, 1984, nr. 3, pp. 173-185.
— L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging, 1985, dl. II.
— L. Vandeweyer, De eerste barsten in het Vlaamse Front, in: WT, jg. 44, 1985, nr. 2, pp. 78-94.
— L. Vandeweyer, Machtsstrijd in het Vlaamse Front. Het afsterven van "Ons Vaderland", de geboorte van "Vlaanderen"', in: WT, jg. 44, 1985, nr. 4, pp. 206-224.
— B. de Wever, Staf De Clercq, 1989.
— L. Vandeweyer, Boudewijn Maes als nationalistisch politicus in het arrondissement Gent-Eeklo, in: WT, jg. 49, 1990, nr. 4, pp. 230-245.
— L. Vandeweyer, Het katholiek Vlaams-nationalisme in Antwerpen naast het Vlaamse Front 1925- 1931, in: WT, jg. 50, 1991, nr. 4, pp. 193-197; jg. 51, 1992, nr. 1, pp. 193-197.
— L. Vandeweyer, René Lagrou en het katholieke Vlaams-nationalisme in Antwerpen, in: WT, jg. 51, 1992, nr. 3, pp. 163-183.
— B. de Wever, Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 1994.
— B. de Wever, Vlaams-nationalisten in de Gentse regio, in: Handelingen van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 1995, pp. 265-281.
— L. Vandeweyer, De oprichting van het Vlaamse Front te Antwerpen. Een getuigenis van Rob Van Roosbroeck, in: WT, jg. 63, 2009, nr. 3, pp. 264-286.
— L. Stynen, Thuiskomen in het Vlaams-nationalisme. De Schelde en Pol de Monts engagement na de Eerste Wereldoorlog, in: WT, jg. 77, 2018, nr. 2, p. 149-185.
— B. van Causenbroeck, Herman Vos: van Vlaams-nationalisme naar socialisme, 1997.
— R. Vanlandschoot, Van Frontbeweging naar Frontpartij. De beginjaren van het politieke Vlaams-nationalisme (1915-1923), 2023.

Suggestie doorgeven

1975: Frans van der Elst (pdf)

1998: Bruno De Wever

2023: Bruno De Wever / Nico Van Campenhout

Databanken

Inhoudstafel