Timmermans, Jan

Activist en vrijzinnige Vlaams-nationalist

Jan Timmermans was de zoon van Nederlandse handelaars en schoonzoon van Ary Delen Delen, Ary
Ary Delen, kunsthistoricus en dichter, werkte bij Museum Plantin-Moretus, was conservator van het Stedelijk Prentenkabinet, het Rubenianum en hoofdconservator van het Koninklijk Museum vo... Lees meer . In 1919 verwierf Timmermans de Belgische nationaliteit. Tijdens de oorlog had hij onder de invloed van zijn buurman Floris Couteele Couteele, Floris
Floris Couteele (1897-1931) was een publicist en essayist die in de jaren twintig een opvallende rol speelde in de ideeënstrijd tussen het culturele en het politieke flamingantisme en met... Lees meer sympathie opgevat voor het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Als leerling aan het atheneum van Antwerpen vertoefde hij in radicaal flamingantische Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en activistische kringen waartoe ook Herman van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer behoorde. Hij was voorzitter van de Vlaamsche Bond Vlaamsche Bond
De Vlaamsche Bond was een Vlaamsgezinde en vrijzinnige scholierenvereniging, opgericht in 1901 aan het Koninklijk Atheneum in Antwerpen, met antiburgerlijke trekken. De vereniging was ond... Lees meer van het atheneum te Antwerpen en van het landelijk Verbond van Vlaamse Atheneumstudenten. Na het overlijden van Herman van den Reeck werd hij hoofdredacteur van het leerlingentijdschrift De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer , waarin hij publiceerde onder de schuilnaam Jan Handers. Mede door de gewelddadige dood van Van den Reeck, aan wiens graf Timmermans namens de studenten een rede uitsprak, zette de radicalisering zich voort. In september 1920 stichtte hij mee Jong Vlaanderen, een anti-Belgische organisatie waarvan de naam naar de radicaal activistische organisatie verwees. Timmermans was ook nog actief in de Vlaamse Clarté-groep Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer en andere links en vrijzinnige organisaties en bladen.

Advocaat en politicus voor de Frontpartij

Na studieverblijven aan de Sorbonne en in Berlijn studeerde Timmermans rechten aan de Université libre de Bruxelles. In 1926 schreef hij zich aan de balie in Antwerpen. Hij liep stage bij Emiel Wildiers Wildiers, Emiel
De Vlaamsgezinde advocaat Emiel Wildiers (1873-1957) was politiek actief voor zowel de daensistische, de katholieke als de Vlaams-nationalistische Frontpartij. Lees meer . Hij speelde spoedig een vooraanstaande rol aan de balie. In 1935 werd hij door de Vlaamse Conferentie der Balie Vlaamse Conferentie der Balie
Lees meer verzocht de traditionele openingsrede te houden. In 1936 werd hij tot ondervoorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen gekozen.

Timmermans werd na zijn terugkeer in Antwerpen partijpolitiek actief in de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer . Daarnaast was hij actief in talrijke Vlaamsgezinde culturele initiatieven. Zo stichtte hij in 1928 mee de Volksuniversiteit Herman van den Reeck Volksuniversiteit Herman Van den Reeck
Volksuniversiteit Herman van den Reeck (1928-1940) was een in Antwerpen en Mechelen gevestigde Vlaams-nationalistische organisatie die voordrachten en filmavonden inrichtte en brochures p... Lees meer en zetelde in de raad van advies. In 1937 werd Timmermans ondervoorzitter van het Verbond van Vlaamsche Cultuurverenigingen Antwerpen Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen
Het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen (VVCA) was een pluralistische koepelorganisatie van Vlaamsgezinde socioculturele verenigingen in Antwerpen, die werd opgericht in 193... Lees meer . In 1929 werd hij voor de Frontpartij verkozen in de provincieraad van Antwerpen. In 1932 werd hij samen met Antoon Picard Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer verkozen in de Antwerpse gemeenteraad. In 1933 volgde hij Herman van Puymbrouck Van Puymbrouck, Herman
Herman van Puymbrouck (1884-1949) was medestichter van de Frontpartij en vervolgens hoofdredacteur van De Schelde, later Volk en Staat. Vanaf de late jaren 1930 steunde hij onverkort het ... Lees meer op als leider van de Antwerpse Frontpartij. Hij voerde in 1933-1934 onderhandelingen met het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) van Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer .

Overstap naar het VNV

Hoewel hij in februari 1934 het VNV-programma nog dictatoriaal noemde, probeerde hij te bekomen dat de Frontpartij met behoud van haar programma tot het VNV mocht toetreden. Toen dat niet lukte, probeerde hij zijn partijleden te overtuigen toch een overstap te wagen, maar hij werd niet gevolgd. Daarop gaf hij in december 1934 ontslag om over te stappen naar het VNV. Op 8 februari 1935 werd hij VNV-gewestleider voor Antwerpen. In 1936 leidde hij mee de onderhandelingen die tot een kartel leidden met zijn gewezen partij. Zelf duwde hij de kamerlijst, doch hij behaalde slechts 23 voorkeurstemmen. In 1939 bekleedde hij de tweede plaats op een Vlaamsch Nationaal Blok Vlaamsch Nationaal Blok
Vlaamsch Nationaal Blok (VNB) was de benaming waaronder de Vlaams-nationalistische partij het Vlaamsch Nationaal Verbond bij de parlements- en provincieraadsverkiezingen van 1936 en de p... Lees meer -lijst met de onafhankelijke lijsttrekker Flor Grammens Grammens, Flor
Onderwijzer Flor Grammens (1899-1985) verwierf tijdens zijn leven grote bekendheid door zijn herhaalde en soms spectaculaire acties tegen de schendingen van de taalwetgeving. Lees meer . Hij werd verkozen in de Kamer. Inmiddels was hij in januari 1939 VNV-arrondissementsleider voor Antwerpen geworden. In 1938 verlengde hij zijn mandaat in de Antwerpse gemeenteraad. Timmermans behoorde in de context van het Antwerpse VNV tot de radicalen in de partij. In Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer stak hij zijn bewondering voor het nationaal-socialisme niet onder stoelen of banken. Hij publiceerde tevens scherpe antisemitische Antisemitisme
Lees meer stukken.

In 1935 en 1936 lokte hij een polemiek met Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer uit die hij beschuldigde van financieel gesjoemel. Van Cauwelaert daagde Timmermans voor de rechtbank wegens eerroof en won het pleit.

Collaboratie

In mei 1940 werd Timmermans opgepakt door de Belgische Veiligheid en naar Le Vernet d'Ariège in Frankrijk afgevoerd ( Spooktreinen Spooktreinen
Het begrip Spooktreinen verwijst naar de wegvoering van 2000 tot 3000 verdachten door de Belgische staatsveiligheid in mei 1940. De verdachten, waaronder een aantal prominente Vlaams-nat... Lees meer ). Na zijn terugkeer stapte hij met zijn partij in de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer . Op 7 november 1940 werd Timmermans lid van de raad van leiding van het VNV en meteen tot gouwleider gepromoveerd. Van 1943 was hij de verbindingsman tussen de VNV-leiding en Volk en Staat.

In december 1941 werd hij havenschepen van Groot-Antwerpen in een college waarin naast VNV'ers en andere Nieuwe Orde-gezinden ook leden van het oude bestuur zetelden. Timmermans ambieerde de post van burgemeester. Begin 1944 lukte het hem het ontslag van burgemeester Leo Delwaide Delwaide, Leo
Leo Delwaide (1897-1978) was advocaat en politicus voor achtereenvolgens de katholieke partij en de Christelijke Volkspartij. Als burgemeester van Antwerpen (1940-1944) speelde hij tijden... Lees meer te forceren en waarnemend burgemeester te worden. Op 20 juli 1944 werd hij officieel benoemd. Hij maakte deel uit van de VNV-commissie voor bestuurspolitiek en was redacteur van Bestuurstijdingen, het VNV-orgaan voor mandatarissen. Hij schreef de inleiding tot de VNV-brochure Greep naar de macht waarin de machtsgreep van het VNV in de lokale besturen werd behandeld.

Namens het VNV volgde hij de benoemingsdossiers in het gerecht op en trachtte hij ook op dat terrein een 'greep naar de macht' te realiseren. Timmermans stichtte en leidde tijdens de bezetting Het Juristenblad Het Juristenblad
Het Juristenblad (1941-1944) werd opgericht als vervanger van het Rechtskundig Weekblad. Het blad hield zich op in de collaboratiesfeer en ijverde voor een hervorming van het Belgisch rec... Lees meer . In 1940, na zijn terugkeer uit Franse gevangenschap, werd hij voorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen gekozen.

Repressie

Timmermans dook bij de bevrijding onder. Zijn huisraad werd in de volksrepressie vernield. In november 1944 werd hij gearresteerd en op 19 september 1945 door de krijgsraad ter dood veroordeeld, een vonnis dat door een arrest van het krijgshof op 25 april 1946 bekrachtigd werd. Hoewel Timmermans meewerkte aan de nazificering van het bestuur in Antwerpen, werd erkend dat hij in het bijzonder met betrekking tot de Antwerpse havenbelangen goed had bestuurd. Zijn doodsvonnis werd omgezet in levenslange dwangarbeid en in 1951 werd hij wegens zijn slechte gezondheidstoestand in voorlopige vrijheid gesteld, met verbod zich te Antwerpen te vertonen. In 1952 was hij één van de stichters van de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer , maar hij speelde voorts geen belangrijke rol meer. Overleden te Etterbeek in 1962, werd hij met toestemming van het gemeentebestuur van Antwerpen begraven op Schoonselhof Schoonselhof
Het Schoonselhof is een begraafplaats in de stad Antwerpen. Als laatste rustplaats van tal van culturele en politieke boegbeelden van de Vlaamse beweging speelt de begraafplaats een bijzo... Lees meer . Timmermans bekeerde zich in de gevangenis tot het katholicisme.