Vlaamsche Bond

De Vlaamsche Bond werd opgericht in 1901 aan het Atheneum in Antwerpen, als de opvolger van de Vlaamsche Kring Vlaamsche Kring (Antwerpen)
De Vlaamsche kring (1885) was een Vlaamsgezind en vrijzinnig genootschap van atheneumleerlingen van Antwerpen. In 1901 hield de kring op te bestaan. In 1916 herrees een activistische opv... Lees meer (1885), die enkele jaren eerder was uitgedoofd.

Vlaamse scholierenbeweging

De Vlaamsche Bond speelde een belangrijke rol in de heropleving van de Vlaamsgezinde scholierenbeweging in het rijksonderwijs. Die beweging maakte vanaf 1885 opgang aan de rijksscholen, met name aan de athenea van Antwerpen, Brussel, Brugge en Gent, maar zakte eind jaren 1890 wat in. Het oorspronkelijke raison d’être van die scholierenverenigingen was de toepassing van de taalwet van 1883 op de vernederlandsing van het officieel middelbaar onderwijs. Gaandeweg gingen die verschillende verenigingen zich ook onderling verenigen in een Vlaams verbond en ijveren voor een meer algemene vernederlandsing van het openbaar leven. Naast hun politieke stellingnames hechtten deze verenigingen veel belang aan culturele en literaire activiteiten. Aan het Antwerpse Atheneum speelde de Vlaamsche Kring die rol, maar haar werking doofde eind jaren 1890 uit.

Oprichting

In 1901 werd de taalwet van 1883 nog altijd niet volledig toegepast aan het Antwerpse Atheneum. Leerlingen als August van Geertruyden, René de Bock en de broers Hendrik Picard, Hendrik
Hendrik Picard (1883-1946) was een advocaat en Vlaams-nationalistisch politicus. Lees meer en Antoon Picard Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer wilden daarom een nieuwe scholierenvereniging oprichten, mede op aanmoediging van Vlaamsgezinde leraars aan het Atheneum. Dat werd de Vlaamsche Bond, een vereniging die naar eigen zeggen ‘zelfopvoeding op alle gebied nastreefde’. Hun hoofdinteresse was de literatuur en de beeldende kunsten. De bond organiseerde vooral culturele activiteiten, zoals literaire bijeenkomsten, theater, poppenspel, lezingen over kunst, excursies, en beheerde een eigen bibliotheek

De nieuwe Antwerpse vereniging gaf een stimulans aan de Vlaamsgezinde scholierenbeweging in de rest van het land, met de organisatie van een congres in Brussel en de oprichting van een nieuw overkoepelend tijdschrift in 1901, Jong Leven. Die heropleving resulteerde uiteindelijk in de oprichting van het nieuwe Algemeen Verbond der Vlaamsche Studenten van het Middelbaar Onderwijs in 1904. Dat scholierenverbond werd later herdoopt tot Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer . De Antwerpse Bond leverde dikwijls de voorzitters, omdat hij de grootste vereniging in het verbond was geworden. Bovendien verzorgden leden van de Bond tot in 1911 de hoofdredactie van het heropgerichte overkoepelend tijdschrift De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer , dat Jong Leven verving.

Opstandigheid en non-conformisme

Door hun eigengereide houding, ingegeven door een mengeling van flamingantische Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en socialistische ideeën, kwam de Vlaamsche Bond verschillende keren in conflict met de Antwerpse schooldirectie van het Atheneum. Eugène De Bock De Bock, Eugène
Eugène de Bock (1889-1981) was een Vlaamse uitgever en auteur. Hij was de oprichter en directeur van uitgeverij De Sikkel en stichtte ook mee de Vereniging ter bevordering van het Vlaamse... Lees meer werd in 1907 bijvoorbeeld tijdelijk geschorst na een ophefmakend artikel in De Goedendag over het taalbeleid aan het Atheneum. BWP-volksvertegenwoordiger Modeste Terwagne Terwagne, Modest
Lees meer zou de minister van Onderwijs hierover zelfs interpelleren

Verschillende prefecten probeerden de vereniging in te tomen, met wisselend succes. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog kwam het nog tot een gemediatiseerd conflict met een prefect die de Bond de lectuur van socialistische werken had verboden. Hierop kwamen verschillende oud-leerlingen van het Atheneum in het geweer, waaronder Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer . Het incident leidde tot verschillende studentenbetogingen in juli 1914.

Ideologisch waren de leden van de Vlaamsche Bond heel ontvankelijk voor avant-gardistische stromingen in kunst en politiek, aangereikt door tijdschriften en andere publicaties, zoals het sociaal anarchisme van Domela Nieuwenhuis Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Jan
Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) was predikant en pangermanist. Tijdens beide wereldoorlogen collaboreerde hij met de Duitse bezetter met de bedoeling een zelfstandig Vlaa... Lees meer , de ‘Europese’ ideeën van August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer over de Vlaamse beweging, en de Nederlandse reinlevenbeweging van Frederik van Eeden. Geïnspireerd door Van Eedens boek De Kleine Johannes richtten de leden buiten het atheneum een Johanneskring Johanneskring
De Johanneskring was een Antwerpse culturele studentenvereniging die zich inspireerde op het werk van Frederik van Eeden. Ze kan als de voorloper beschouwd worden van de in 1918 door Lode... Lees meer op.

Gaandeweg maakte de interesse in maatschappelijke hervorming plaats voor een anti-conventioneel individualisme, dat zich richtte tegen het kleinburgerlijke karakter van de Vlaamse beweging. De ontwikkeling van een eigen persoonlijkheidscultus werd belangrijker dan de maatschappelijk ideologie. De leden dweepten met het dandyisme, het cynisme, het libertinisme, en andere experimentele stromingen gericht op het ‘ik’. Naar eigen zeggen verlangden de leden vooral ‘een modern mensch te zijn’.

In die jaren was ook Paul Van Ostaijen actief lid van de Vlaamsche Bond, waar hij de bijnaam ‘Zot Polleken’ kreeg. Andere bekende leden waren Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer , Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer , René Victor Victor, René
René Victor (1897-1984) was een advocaat en leverde een belangrijke bijdrage aan de vernederlandsing van het rechtsleven in Vlaanderen, voornamelijk via het Rechtskundig Weekblad en de v... Lees meer , Lode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer en Herman Van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer .

Activisme

De Eerste Wereldoorlog betekent het einde van de Vlaamsche Bond. Omwille van de activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer standpunten van verschillende leden van de vereniging werd hij verboden. Buiten de muren richtten de leerlingen de activistische Vlaamsche Kring op, naar de voorganger van de Bond. Het links-flamingantisch milieu van oud-leden van de Vlaamsche Bond bleek een vruchtbare werfreserve voor het activisme. Daar speelde ook atheneumleraar August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer een rol in.

In 1918 werd de Vlaamsche Bond opnieuw toegelaten, al evolueerde hij daarna naar een oud-leerlingenbond.