Johanneskring

De Johanneskring was kort voor de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer ontstaan uit de Vlaamsche Bond Vlaamsche Bond
De Vlaamsche Bond was een Vlaamsgezinde en vrijzinnige scholierenvereniging, opgericht in 1901 aan het Koninklijk Atheneum in Antwerpen, met antiburgerlijke trekken. De vereniging was ond... Lees meer , de flamingantische studentenvereniging van het Koninklijk Atheneum van Antwerpen, en was genoemd naar Frederik van Eedens bildungsroman De kleine Johannes. Volgens een ooggetuige profileerde de kring zich in de eerste plaats als een ‘nieuwmodische debatingclub’, met een uitgesproken belangstelling voor sociaal-kritische onderwerpen. Zo werden de jonge Van Eeden-aanhangers sterk geïnspireerd door de Rein Leven-beweging, een in 1901 in Nederland opgerichte organisatie die geloofde in de maakbaarheid van een harmonieuzere samenleving door de mens seksueel op te voeden.

Na de Duitse inval hervatte de Johanneskring in de lente van 1915 haar activiteiten. Jan Polderman had nu de leiding over een gemengd gezelschap van leerlingen van de normaalschool, het atheneum en de Handelsleergangen, die elkaar buiten de schoolmuren ontmoetten. Hiertoe behoorden onder meer Victor J. Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer en Lode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer . Vooral laatstgenoemde kreeg al snel een prominente rol in de Johanneskring. Samen met zijn vriend Christiaan Barman had hij een jaar eerder een bezoek gebracht aan de door hen bewonderde Van Eeden. Met het oog op de oprichting van een soortgelijke organisatie had deze hen aangeraden contact op te nemen met de Vrije Jeugd Bond (VJB), die begin 1914 in Amsterdam was ontstaan en die organisatorisch met de Duits-Oostenrijkse jeugdbeweging Der Anfang was verbonden. Van Eeden gaf Craeybeckx en Barman ook een exemplaar van zijn net verschenen brochure Aan de vrije jeugd mee, dat op de leden van de Johanneskring grote indruk zou maken.

Activisme

De Johanneskring organiseerde uitstapjes en bezoeken aan kunsttentoonstellingen. Daarnaast stelde ze zich tot doel de ideeën van Van Eeden te propageren en te streven naar een rechtvaardiger maatschappij. Einde 1915 schaarde de Johanneskring zich aan de kant van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Cruciaal in dat verband was de beslissing van de regering om René de Clercq De Clercq, René
Lees meer uit zijn lerarenambt te ontheffen en mederedactielid Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer te schrappen van de lijst van kandidaten voor een leraarsbenoeming, dit naar aanleiding van hun optreden in het activistische blad De Vlaamsche Stem De Vlaamsche Stem (1915-1916)
De Vlaamsche Stem (1915-1916) was een Vlaamsgezind dagblad dat in Nederland verscheen en na een tijd in Duitse handen overging. De koerswijziging die het dagblad als gevolg daarvan onderg... Lees meer . In de nasleep van de affaire Jacob/De Clercq kwam het tot een grondige hervorming van de Johanneskring. Omdat zijn vroegere naam niet meer bij het te volgen programma paste, werd de vereniging in januari 1916 herdoopt in Vlaamsche Kring. Ze verving op die manier de vroegere Vlaamsche Bond, wiens vergaderingen kort daarvoor waren verboden door de directie van het atheneum. De Vlaamsche Kring kreeg ook de redactie van het overkoepelende studententijdschrift De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer in handen.

De Vlaamsche Kring stelde zich tot doel ‘alle strijdende flaminganten van de jongste generatie saam te brengen in een flink georganiseerde groep’. Zoals wel meer studentenverenigingen bleek echter ook zij haar hooggestemde ambities niet te kunnen waarmaken. Na steeds meer klachten over een gebrek aan bezieling bloedde de kring in de loop van 1917 langzaam dood. Zoals onder meer Brunclair later schreef, kan de Johanneskring worden beschouwd als de voorloper van de in 1918 door Craeybeckx opgerichtte Jeugdgemeente Jeugdgemeente
Jeugdgemeente was een overkoepelende activistische jeugdbeweging, opgericht in 1918 op initiatief van Lode Craeybeckx. Ze organiseerde twee succesvolle ‘jeugdvergaderingen’, maar werd na... Lees meer . Deze wilde niet alleen het jonge activisme revitaliseren maar stelde Craeybeckx ook in staat zijn belofte aan Frederik Van Eeden, namelijk om in Vlaanderen een jongerenorganisatie – gebaseerd op zijn vrije jeugd-idealen – te introduceren, nieuw leven in te blazen.