Beginselakkoord KVV-VNV
Het beginselakkoord KVV-VNV werd ondertekend door vertegenwoordigers van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) en het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) op 8 december 1936. Het moest een sterk politiek front creëren, maar intern verzet binnen de twee organisaties leidde ertoe dat het akkoord nooit werd uitgevoerd.
Deze overeenkomst moet worden gesitueerd in het kader van de Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer . Die maakte vanaf 1935 onder impuls van het weekblad Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer opgang en streefde een hergroepering van alle katholieke Vlamingen na. De overeenkomst was één van de gevolgen van de parlementsverkiezingen van 24 mei 1936. De katholieke partij leed toen een zwaar verlies, terwijl het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en vooral Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer een spectaculaire vooruitgang boekten.
Geheim akkoord
De directe aanleiding vormde het uitlekken op 8 oktober 1936 van het geheim akkoord dat twee dagen eerder tussen het VNV en Rex was gesloten. De katholieke partij vreesde hierdoor verder in de verdrukking te komen. Op 11 oktober besliste zij inderhaast tot de aanstelling van een voorlopig directorium van de nog op te richten Katholieke Vlaamsche Volkspartij Katholieke Vlaamsche Volkspartij
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij was de Vlaamse vleugel van het Blok der Katholieken van België, opgericht op 11 oktober 1936 met als Franstalige tegenhanger de Parti catholique social... Lees meer en de Parti Catholique Social, de twee vleugels van het Blok der Katholieken van België Blok der Katholieken van België
Lees meer . Tot het opzet van het Vlaamse directorium behoorde onder meer ‘de ruimst mogelijke concentratie (...) van alle gezonde volkskrachten in Vlaanderen, op een ondubbelzinnige Vlaams-nationale en christelijke grondslag’. Op 20 oktober nodigde Alfons Verbist Verbist, Alfons
Alfons Verbist (1888-1974) was een katholiek politicus, die als voorzitter van de KVV fungeerde en mee aan de basis lag van het beginselakkoord KVV-VNV. Na de oorlog was hij minister van ... Lees meer , voorzitter van het KVV-directorium, het VNV uit om ‘de grondslagen van een christelijke Vlaamse partijformatie’ te bespreken. De gematigde vleugel van het VNV speelde hierop in, om op die manier aansluiting te vinden bij het centrum en mogelijk zelfs het VNV in de regering te brengen. Er werden onderhandelingen aangeknoopt maar de publieke opinie werd in het ongewisse gelaten over de gang van zaken.
Ondertekening
Zowel van katholieke zijde (christelijke arbeidersbeweging, Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer ) als van die der autoritaire vleugel van het VNV rees verzet; de representativiteit van de afgevaardigden werd betwist en men verdacht elkaar ervan de concentratie in het eigen voordeel tot stand te willen brengen. VNV-Leider Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer hulde zich in een berekend stilzwijgen, hierin geadviseerd door zijn 'verborgen raadgever' Odiel Spruytte Spruytte, Odiel
Odiel Spruytte (1891-1940) was een ‘petit vicaire’ en een dwarsdenker in het bisdom Brugge. Als Vlaams-nationalist behoorde hij tot de kernredactie van het weekblad Jong Dietschland, en w... Lees meer .
Niettemin kwam het op 8 december 1936 tot de ondertekening van een Beginselakkoord, aan katholieke zijde door Edgar de Bruyne De Bruyne, Edgar
Edgar de Bruyne (1898-1959) was een professor filosofie, die zich tevens in de politiek engageerde. De Bruyne was senator voor de katholieke partij en bekleedde na de oorlog een ministerp... Lees meer , Verbist en Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer ( Paul-Willem Segers Segers, Paul
Paul Segers (1870-1946) was een katholiek politicus, die zijn betekenis voor de Vlaamse beweging vooral ontleende aan de wet-Segers-Franck op het taalgebruik in het vrij middelbaar onderw... Lees meer was aanwezig, maar tekende niet), aan Vlaams-nationalistische zijde door Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer , die zich ook sterk maakte voor de afwezige Gerard Romsée Romsée, Gerard
Lees meer , en Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer . Het Beginselakkoord stelde het volksbelang boven de staatsinrichting en pleitte voor een ‘publiekrechtelijk statuut voor de Vlaamse volksgemeenschap’, waarbij door de meesten aan federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer werd gedacht; het aanvaardde sommige corporatistische Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer beginselen, met uitsluiting van staatscorporatisme, en bleef gehecht aan het parlementaire regime en de democratische vrijheden; ten slotte werd de wens geuit, op basis van genoemde beginselen, tot een ‘gemeenschappelijke formatie te komen’.
De bekendmaking van het Beginselakkoord leidde tot een zo grote betwisting in beide kampen dat een algemene samenwerking onmogelijk werd en een eigenlijk akkoord nooit is gevolgd. Reeds enkele weken na de ondertekening werd het Beginselakkoord 'dood' genoemd.
Literatuur
– H.J. Elias, 25 jaar Vlaamse Beweging 1914-1939, IV, 1969.
– E. Gerard, De Katholieke Partij in crisis. Partijpolitiek leven in België (1918-1940), 1985.
– L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging, III, 1989.
– G. Eyskens, De memoires, 1993.
– B. de Wever, Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 1994.
– E. Gerard, Hoe de vorming van een Vlaams en rechts front mislukte. De geschiedenis van de Concentratie in 1936, in: Wetenschappelijke Tijdingen, 75 (2016), 4, p. 338-374.
Werken
– Tekst van het akkoord in Bestuursblad der Katholieke Vlaamsche Volkspartij, nr. 1 (mei 1937), waarin ook andere bescheiden met betrekking tot de Vlaamsche Concentratie zijn opgenomen.