D'Haese, Bert

Bert d’Haese, zoon van een bakker, studeerde Germaanse filologie aan de Katholieke Universiteit Leuven en behaalde in 1911 zijn einddiploma, weliswaar zonder een eindverhandeling in te dienen. Dat jaar was hij ook medeoprichter van Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer , een studentenvereniging die het zogeheten bierflamingantisme een meer culturele en sociale richting wilde insturen. Hij werd leraar aan het atheneum van Tongeren, maar vroeg en kreeg begin 1917 een overplaatsing naar het Gentse atheneum. Terwijl hij daar werkte als studiemeester, studeerde hij filosofie aan de Von Bissinguniversiteit. Tegelijk was hij in zijn geboortestad Geraardsbergen en omgeving de spilfiguur van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , onder meer als hoofdredacteur van het plaatselijke blad De Nieuwe Tijd.

Van het daensisme naar het Vlaams-nationalisme

In maart 1919 werd D’Haese gearresteerd. Toen hij na enkele weken in voorlopige vrijheid werd gesteld, fungeerde hij tot eind van dat jaar als hoofdredacteur van Ons Vaderland Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer , dat de krant van de pas opgerichte Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer was geworden. Tegelijk bewerkstelligde hij in Aalst en Zuid-Oost-Vlaanderen mee de samenwerking tussen fronters en daensisten Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer , die bij de parlementsverkiezingen van 1919 met succes een gemeenschappelijke lijst indienden en op 9 september 1923 officieel fusioneerden tot de Christene Volkspartij / Vlaamsche Front / Partij van Vlaamsche Nationalisten Christene Volkspartij / Vlaamsche Front / Partij van Vlaamse Nationalisten
De Christene Volkspartij-Vlaamsche Front (1923-1933) uit Aalst ontstond uit de versmelting van deze beide partijen. In 1933 ging ze op in het pas opgerichte VNV. Lees meer , een mondvol die de nog wankele eenheid etaleerde. Tien jaar later zou deze partij opgaan in het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV).

D’Haese, die vanaf begin 1922 vanwege zijn betrokkenheid bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer één jaar gevangenisstraf moest uitzitten, behaalde in 1923 via de centrale examencommissie het diploma van doctor in de rechten. Datzelfde jaar vestigde hij zich als advocaat in Aalst en nam hij er het hoofdredacteurschap op zich van De Werkman De Werkman
De Werkman was een daensistisch en later Vlaams-nationalistisch weekblad (1872-1935) dat aanvankelijk werd uitgegeven en geredigeerd door Pieter Daens, die er tevens de eigenaar van was.... Lees meer , het blad van de daensisten dat nu ook het regionale periodiek van de fronters was geworden. ‘Aan de strijd voor de sociale ontvoogding van het volk voegen we nu de strijd toe voor de nationale ontvoogding van het volk’, zo verklaarde hij daarover.

Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV)

Vanaf het midden van de jaren 1920 zette D’Haese diverse initiatieven op om het versnipperde Vlaams-nationalisme te hergroeperen, die uiteindelijk in 1933 resulteerden in de oprichting van het VNV. Die partij sloot aanvankelijk misschien nog aan bij zijn streven om te komen tot een Vlaams-nationalisme op katholieke grondslag, maar zeker niet bij het samengaan van katholieke arbeiders en Vlaamsgezinden dat hij voordien altijd had bepleit. Een en ander vormde voor D’Haese geen bezwaar om in 1934-1935 te fungeren als VNV-arrondissementsleider in het Aalsterse, waar hij weliswaar de macht moest delen met Ernest van den Berghe Van den Berghe, Ernest (1897-1995)
Ernest van den Berghe (1897-1995) speelde een belangrijke rol in het Aalsterse Vlaams-nationalisme en trad op als nationaal algemeen secretaris van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV).... Lees meer , die in 1935 werd aangesteld tot algemeen secretaris van het VNV voor heel Vlaanderen en het Brusselse.

D’Haese, tijdens de voorgaande jaren een regelmatige medewerker van het Antwerpse Vlaams-nationalistische dagblad De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer , werd in 1934 aangesteld tot hoofd van de zogeheten perscentrale van het VNV. Vanuit die functie realiseerde hij mee de unificatie van de met het VNV gelieerde regionale (week)bladen, die vanaf januari 1935 onder zijn leiding in belangrijke mate centraal werden aangestuurd en geredigeerd. Vervolgens werd De Schelde omgevormd tot de partijkrant Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer , die verscheen vanaf november 1936. Op die manier werd de stroomlijning van het VNV als partijformatie en de ermee verbonden perstitels voortgezet en versterkt. In de loop van dat jaar werd de coördinerende opdracht van D’Haese inzake de VNV-partijpers opgeheven, maar bleef hij als ‘vertrouwensman zonder functie’ wel deel uitmaken van de hoofdraad van het VNV. Van 1936 tot 1939 was D’Haese Kamerlid en van 1939 tot 1944 Senator voor het VNV. Nadat hij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1932 in Aalst een mandaat veroverde, was hij er van 1933 tot 1938 schepen in een coalitie onder de leiding van de socialistische burgemeester Alfred Nichels (1873-1949).

D’Haese, die ook intern herhaaldelijk optrad als onderhandelaar, was in het midden de jaren 1930 namens het VNV ook betrokken bij een aantal initiatieven om te komen tot een ‘ Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer ' van alle katholieke, rechtse en Vlaamsgezinde politiekmaatschappelijke krachten. Dat gaf bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1938 weliswaar aanleiding tot heel wat gemeenschappelijke lijsten, maar niet tot een structurele of permanente samenwerking. In 1934, één jaar na de oprichting van het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer , voerde hij al gesprekken met Willem Melis Melis, Willem
Willem Melis (1907-1984) was een advocaat, ambtenaar en journalist, vooral bekend als Verdinaso-lid, als directeur van de Dienst pers en propaganda van de Nationale Landbouw en Voedingsco... Lees meer , arrondissementsleider voor het Land van Waas van deze antiparlementaire organisatie, waarbij werd aangestuurd op een soort niet-aanvalspact. Op 23 juni 1940 was D’Haese als waarnemer nog aanwezig op een Verdinaso-vergadering in Brussel.

In de laatste jaren vóór de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer bepleitte D’Haese in de krant De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer , zoals onder meer Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer dat toen ook deed, een versterking van de Vlaamse aanwezigheid in het Belgische leger Leger
Lees meer , een standpunt dat niet werd gedeeld door zijn partij. Op het moment dat VNV-leider Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer de collaboratie met Duitsland in geval van een intussen bijzonder waarschijnlijk geworden militair conflict al in het geheim voorbereidde, verklaarde D’Haese op 7 juni 1939 in de Senaat dat een Duitse bezetting ‘voor onze Nederlandse cultuur waarschijnlijk noodlottig’ zou zijn. Ook over de taaltoestanden in Brussel zat hij niet op dezelfde lijn als de Clercq.

Een en ander weerhield D’Haese er aanvankelijk niet van om onder het pseudoniem Boerjan mee te werken aan de krant Het Algemeen Nieuws Het Algemeen Nieuws
Lees meer , vanaf 25 mei 1940 de voorzetting van de vooroorlogse De Standaard onder de naam van een titel die in 1938 door dat dagblad was opgeslorpt. Nadat de Duitse censuur een aantal van zijn stukken had geweigerd, nam hij echter ontslag en onthield D’Haese zich van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer . Tijdens de oorlogsjaren werden hem als voormalig activist door de Bormscommissie Bormscommissie
De Bormscommissie was een commissie die tijdens de Tweede Wereldoorlog schadevergoedingen uitkeerde aan door de Belgische overheid gestrafte activisten van de Eerste Wereldoorlog. Lees meer vergoedingen toegekend, die hij weliswaar niet incasseerde. Na de Bevrijding nam hij nog enige tijd deel aan de Senaatszittingen tot zijn burgerrechten hem tijdelijk werden ontnomen en bijgevolg ook zijn zetel in deze vergadering.

Naoorlogse periode: bij De Standaard

Toen De Standaard vanaf 1947 opnieuw verscheen, werd D’Haese door de hem sinds de jaren 1930 bekende hoofdredacteur Willem Melis Melis, Hubert
Hubert Melis (1872-1949) was een Vlaamse auteur en ambtenaar. Hij was van 1895 tot 1918 ambtenaar bij de stad Antwerpen, waarna hij werd geschorst op beschuldiging van activisme. Lees meer in dienst genomen als redacteur binnenland en economie. In de bijna dagelijkse rubriek ‘Feiten en Beschouwingen’ pleitte hij voor de terugkeer op de troon van Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer , hekelde hij dat de repressie Repressie
Lees meer Vlaamsgezinden in zijn optiek disproportioneel trof en steunde het blad onder meer onder zijn impuls de verruimingspolitiek van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP), die een aantal prominente Vlaamsgezinde collaborateurs verkiesbare plaatsen aanbood. Illustratief in meerdere opzichten was wat D’Haese schreef in de aanloop naar het referendum van 12 maart 1950 over de politieke toekomst van Leopold III, die uiteindelijk enkele maanden later zou leiden tot diens abdicatie: ‘Twaalf maart kan een historische datum zijn: de afsluiting van het onzalige in de Bevrijdingsperiode, het einde van de marxistische overheersing, de definitieve verzoening van Vlaanderen met België’. Een kwarteeuw later stelde hij in het liber amicorum voor Melis dat ‘Alva’s bloedraad maar een jongske’ zou zijn geweest in vergelijking met de naoorlogse repressie in België.

De positionering van D’Haese in die tijd was een vorm van wat men vandaag voortschrijdend inzicht zou noemen en voor een stuk in tegenstelling met wat hij bij voorbeeld als politicus op 17 juni 1926 aan Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer had geschreven: ‘Alleen langs de weg der zelfstandige organisatie kan men de katholieke partij in Vlaanderen veroveren, zonder zelfstandige organisatie verovert de katholieke partij ons’. Het was destijds een publiek geheim dat het de bedoeling was van de CVP om het Vlaams-nationalisme, dat door de collaboratie in het defensief was gedrongen, als politieke concurrent uit te schakelen. Net zoals het even voor de hand liggend was dat zijn publieke stellingname D’Haese, als (vroegere) Vlaams-nationalist, door nogal wat Vlaams-nationalisten bijzonder kwalijk werd genomen, zeker omdat hij dat deed in een in een krant die in dat milieu veel werd gelezen. D’Haeses naoorlogse pleidooi sloot overigens wel aan bij zijn oorspronkelijke streven om te komen tot een christelijk en democratisch fundament voor een Vlaamsgezinde politiek en een zo groot mogelijke samenwerking op basis daarvan. Hij bleef als journalist overigens aanhoudend de taalkundige wanverhoudingen in België scherp aanklagen. D’Haese, die voor De Standaard bleef schrijven tot het eind van de jaren 1950, pleitte tijdens de Schoolstrijd (1954-1958) even uitdrukkelijk als aanhoudend voor katholieke eenheid onder aanvoering van de CVP. Na zijn pensionering wijdde hij zich onder andere aan de studie van de geschiedenis van Hekelgem, het dorp waar hij woonde.

D’Haese was gehuwd met Paula Tinel (1890-1970), een nicht van de uit het Wase dorp Sinaai afkomstige componist Edgard Tinel Tinel, Edgar
Edgar Tinel (1854-1912) was een componist die zich met zijn liederen aanvankelijk binnen de Vlaamse beweging situeerde, maar later uitsluitend nog religieuze muziek componeerde. Hij verdi... Lees meer . Drie van hun tien kinderen maakten naam als beeldhouwer: Roel (1921-1996), Reinhoud (1928-2007) en Begga, de echtgenote van de flamboyante geneesheer Herman Le Compte (1929-2008), in wiens woning in Knokke D’Haese bij een familiebezoek overleed.

In 1937 was hij medeoprichter van Vlaamsche Kinderzegen Vlaamsche Kinderzegen
Vlaamsche Kinderzegen was een katholieke en Vlaams-nationalistische vereniging voor grote gezinnen, die bestond van 1937 tot omstreeks 1970. Lees meer , een Vlaams-nationalistische belangenorganisatie voor gezinnen met tenminste zeven kinderen, die zich probeerde op te werpen als een concurrent van de als te unitair Belgisch gepercipieerde Bond van Grote en Jonge Gezinnen (BGJG), de voorloper van de huidige Gezinsbond. Op zijn doodsprentje betitelde D’Haese zichzelf als ‘oud-aktivist’, waarmee hij aangaf hoezeer zijn engagement uit de Eerste Wereldoorlog bepalend was geweest voor zijn verdere leven.