De Wever, Bart

Bart de Wever werd op 21 december 1970 als jongste van drie geboren in een Vlaams-nationalistisch gezin. Zijn grootvader was lid geweest van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) in Mortsel. Hoewel hij nooit strafrechtelijk vervolgd werd, zat hij na de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer enkele maanden opgesloten op beschuldiging van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer en verloor hij zijn job als onderwijzer. Het tekende zijn zoon Rik de Wever, die er een sterke haat tegen België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer aan overhield. Rik de Wever militeerde in de Vlaamse Militanten Orde Vlaamse Militanten Orde (1950-1971)
De Vlaamse Militanten Orde was een Vlaams-nationale militantenorganisatie die werd opgericht in 1950, aanvankelijk ter ondersteuning van de Vlaams-nationale partijpolitiek. Lees meer (VMO) en werkte als leidinggevend medewerker voor het Vlaams Nationaal Jeugdverbond Vlaams Nationaal Jeugdverbond
Het Vlaams Nationaal Jeugdverbond is een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging, die in 1960 werd opgericht door Jaak van Haerenborgh. Ze werd al snel de leidende en na verloop van tijd de... Lees meer (VNJ) en het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond
Het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond (1971-1986) was een radicale Vlaams-nationalistische jeugdbeweging met Germaanse inslag. Lees meer (AVNJ). Zijn drie kinderen werden lid van het VNJ, evenals van de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU). Bart de Wever werd ondergedompeld in het Vlaams-nationalisme, een overtuiging die hem nooit meer zou loslaten.

Na zijn middelbare schooltijd aan het Onze-Lieve-Vrouw van Lourdescollege in Edegem studeerde De Wever eerst zonder succes twee jaar rechten aan de toenmalige Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius (UFSIA) in Antwerpen, waarna hij overstapte naar geschiedenis. Hij zette die studie voort aan de KU Leuven, waar hij het diploma van licentiaat behaalde met de grootste onderscheiding. Hij publiceerde in die tijd onder andere in Tegenstroom en Ons Leven Ons Leven
Ons Leven (1888) is een Leuvens studententijdschrift en het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Lees meer , de bladen van respectievelijk het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV) in Antwerpen en in Leuven, waarvan hij ook enige tijd hoofdredacteur was. Zo wilde hij impact hebben op de Vlaamse beweging, die zich volgens hem voor een groot stuk moest heroriënteren van een culturele naar een sociaaleconomische beweging, zoals hij schreef in een redactioneel van Ons Leven uit 1993. Evenzeer had hij in zijn schrijfsels aandacht voor klassieke Vlaams-nationalistische thema’s als repressie Repressie na de Tweede Wereldoorlog
De repressie na de Tweede Wereldoorlog omvat alle maatregelen en acties tegen personen die na de oorlog verantwoordelijk werden gehouden voor samenwerking met de nationaalsocialistische b... Lees meer en amnestie Amnestie na de Tweede Wereldoorlog
Lees meer . Binnen het KVHV, die uit een meer rechts-conservatieve en een Vlaams-nationalistische vleugel bestond, behoorde hij tot laatstgenoemde strekking. De Wever was ook een tijdlang lid van het Liberaal Vlaams Studentenverbond Liberaal Vlaams Studentenverbond
Het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) is een Vlaamsgezinde liberale studentenvereniging die in 1930 werd opgericht in Gent, en ook afdelingen had in Brussel, Antwerpen en Leuven. He... Lees meer (LVSV).

Na zijn studies werd De Wever wetenschappelijke medewerker aan de Leuvense universiteit, waar hij onder de leiding van professor eigentijdse geschiedenis Louis Vos werkte aan een doctoraatsverhandeling over de heropbouw van het (politieke) Vlaams-nationalisme na de Tweede Wereldoorlog. Hij schreef toen ook tal van lemma’s voor de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse beweging (NEVB)
De opvolger van de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging zocht bij het verschijnen in 1998 expliciet afstand tot zijn voorganger door de verwetenschappelijking van het historisch onderzoek... Lees meer (1998), evenals een tijdschriftbijdrage over de invloed van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer en het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer op de naoorlogse Vlaamse beweging.

Van VU naar Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA)

De Vlaams-nationalistische overtuiging van De Wever uitte zich al snel ook partijpolitiek. In 1994 was hij kandidaat bij de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen voor Antwerpen 94, een kartellijst van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP) en de VU. Hij werd niet verkozen, maar zetelde vanaf 1996 wel even in de Berchemse districtsraad. Het was zijn eerste verkozen mandaat en tevens het enige voor de VU.

Pas tijdens het desintegratieproces van de VU begon De Wever achter de schermen een meer prominente rol te spelen. Aanvankelijk als lid van de Oranjehofgroep, die vanaf 1999 een aantal VU’ers rond Geert Bourgeois Bourgeois, Geert
Geert Bourgeois (1951) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Hij was van 2014 tot 2019 minister-president van Vlaanderen. Lees meer bij elkaar bracht die misnoegd waren over de in hun ogen nationalistisch te gematigde en maatschappelijk te progressieve partijlijn onder het leiderschap van Bert Anciaux Anciaux, Bert
Bert Anciaux (1959) is advocaat en doctor in de Pedagogie. Hij stapte al vroeg in de politiek. Voor de Volksunie was hij zes jaar voorzitter en twee jaar voor VU&ID. Hij was schepen i... Lees meer . De radicale Vlaams-nationalistische (en wat de meesten betreft ook rechts-conservatieve) tendens die zij vertegenwoordigden won uiteindelijk het interne ledenreferendum waardoor ze het partijapparaat erfde, maar niet met voldoende stemmen om ook de naam Volksunie te mogen overnemen.

De Wever, die sinds januari 2000 lid was van het VU-partijbestuur, stond mee aan de wieg van de Nieuw-Vlaamse Alliantie Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer (N-VA), die in oktober 2001 werd opgericht. Hij verliet de academische wereld en schreef de teksten voor het eerste algemeen ledencongres van de partij in mei 2002, waarvan hij voorzitter werd en dat zich vooral richtte op institutionele thema’s. Het congres bevestigde de van meet af aan gemaakte keuze voor een onafhankelijke Vlaamse republiek, waarvan Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer deel zou uitmaken, en die tot stand diende te komen via een Vlaams-Waals scheidingsverdrag met schuldverdeling. In de argumentatie voor die keuze is al de focus zichtbaar op democratie en goed bestuur die De Wever later als voorzitter nog centraler zou stellen.

Bij de federale verkiezingen Verkiezingen (na 1995)
De kieshervorming van 2002 plaatste de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde hoog op de politieke agenda. Net zoals dat al sinds de jaren 1980 het geval was, stond het commu... Lees meer van 2003 trok De Wever de Kamerlijst in de provincie Antwerpen Antwerpen
Lees meer , die met 4,38% onder de pas ingevoerde kiesdrempel strandde. Dat was ook het lot van alle andere N-VA-lijsten, met uitzondering van de West-Vlaamse, waardoor Geert Bourgeois de enige N-VA-verkozene werd in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. ‘Er rest ons te weinig om te leven, maar te veel om te sterven’, zo probeerde De Wever op de verkiezingsavond de militanten moed in te spreken. Later zou hij nog vaak naar die avond verwijzen om zijn partijleden met de voeten op de grond te houden.

Om de partij te doen overleven, werden gesprekken aangeknoopt met andere formaties, zoals Christendemocratisch & Vlaams (CD&V) en de Vlaamse Liberalen en Democraten Vlaamse Liberalen en Democraten
Lees meer (VLD), maar ook met het Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer . Onder impuls van Rudi van der Paal Van der Paal, Rudi
Rudi van der Paal (1925-2010) was in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog een spilfiguur in Vlaams-nationale kringen. Hij werd later medeoprichter van de Volksunie, vastgoedmakelaar ... Lees meer , met wie hij een nauwe band had, knoopte De Wever gesprekken aan met Filip Dewinter Dewinter, Filip
Filip Dewinter (1962) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor het Vlaams Belang (tot 2004: Vlaams Blok). Lees meer , Gerolf Annemans Annemans, Gerolf
Gerolf Annemans (1958) is een advocaat en de langst dienende volksvertegenwoordiger van het Vlaams Blok (sinds 2004: Vlaams Belang). Van 2012 tot 2014 was hij voorzitter van de partij. ... Lees meer en Frank Vanhecke Vanhecke, Frank
Frank Vanhecke (1959) was als rechterhand van stichter Karel Dillen van 1996 tot 2004 partijvoorzitter van het Vlaams Blok en vervolgens ook van 2004 tot 2008 van de erfopvolger het Vlaam... Lees meer . Na een eerste mislukte poging kondigden CD&V en N-VA in februari 2004 aan dat ze zich in kartel aan de kiezer zouden presenteren.

Bij de verkiezingen voor het Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer van 2004 werd De Wever verkozen vanop de vierde plaats van de CD&V/N-VA-lijst in de kieskring Antwerpen, waarna hij enkele maanden fractieleider werd van de zeskoppige N-VA-fractie en mee het Vlaams regeerakkoord onderhandelde. Bourgeois trad toe tot de Vlaamse regering, waardoor De Wever – die sinds 2003 ondervoorzitter van de N-VA was  – promoveerde tot waarnemend covoorzitter, tot hij in oktober 2004 tot volwaardig voorzitter werd verkozen. Dat hij intussen al heel wat legitimiteit had opgebouwd binnen de partij mocht blijken uit het feit dat hij de enige kandidaat was en 95% van de uitgebrachte stemmen behaalde.

In zijn eerste jaren als voorzitter probeerde De Wever de N-VA enerzijds als een betrouwbare bestuurspartij te profileren, maar tegelijk als een militante actiepartij. Zo trokken hij en een aantal partijgenoten in januari 2005 met twaalf bestelwagens vol nepgeld naar de scheepslift van Strépy-Thieu in Henegouwen om de financiële transfers Financiële transfers
Dit lemma brengt het verloop van veertig jaar interregionale transfers in België in kaart, evenals de verklaring, de verantwoording en de effecten ervan. Meer dan een centenkwestie zijn t... Lees meer van Vlaanderen naar Wallonië aan te klagen, een actie die – zoals de bedoeling was – veel belangstelling genereerde in de media alsook de nodige controverse, niet het minst in Franstalig België. Minder gewenste media-aandacht viel De Wever eind 2006 te beurt, nadat hij Jean-Marie Dedecker met enige trots had voorgesteld als nieuwe aanwinst voor de N-VA. Dedecker bleek echter onaanvaardbaar voor (de linkervleugel van) CD&V, wat De Wever voor een verscheurende keuze plaatste. Hij verkoos het voortbestaan van het kartel, waardoor de deuren van de partij zich na amper tien dagen sloten voor Dedecker, die zich nog jaren door De Wever ‘bedrogen en verraden’ zou voelen.

Het kartel had gedaverd op zijn grondvesten, maar stapte toch als geheel naar de federale parlementsverkiezingen van 2007, met Yves Leterme Leterme, Yves
Yves Leterme (1960) was christendemocratisch minister-president (2004-2007) van de Vlaamse Regering en eerste minister (2008-2011) van de federale regering. Hij ijverde voor confederalism... Lees meer als kandidaat-premier. N-VA voerde wel een afzonderlijke precampagne: De Wever werd afgebeeld bij een gevarenbord met een strikje daarin, onder de noemer ‘Laat Vlaanderen niet verst(r)ikken’ – een duidelijke verwijzing naar de vlinderdas van Elio Di Rupo, voorzitter van de Parti Socialiste (PS). Ze luidde een jarenlange profilering in tegenover de Franstalige socialisten.

Bij de federale verkiezingen van 2007 werd De Wever in de kieskring Antwerpen vanop de tweede plaats verkozen tot Kamerlid met 41 962 voorkeurstemmen. Als voorzitter kwam hij voor het eerst terecht aan een federale onderhandelingstafel waarbij hij vooral de communautaire lijn van de partij bewaakte met als belangrijkste inzet een zesde staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer en een zo ‘zuiver’ mogelijke splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV). De Wever werd geconfronteerd met het aloude Vlaams-nationalistische vraagstuk dat tot de splitsing van de VU en het ontstaan van N-VA had geleid: zijn communautaire compromissen en een Belgische regeringsdeelname aanvaardbaar en onder welke voorwaarden? Een ondubbelzinnig antwoord daarop moest echter zelden gegeven worden, gezien communautaire voorstellen vaak al eerder werden verworpen door Joëlle Milquet, voorzitter van het Centre démocrate humaniste (cdH, nu Les Engagés). De onderhandelingen draaiden uit op een lijdensweg voor Leterme. Met 194 dagen werd het toenmalige lengterecord regeringsvormen gebroken.

Uiteindelijk stapte N-VA niet in de tijdelijke regering Verhofstadt Verhofstadt, Guy
Guy Verhofstadt (1953) is een liberaal politicus die actief was en is op het nationale en internationale niveau. Onder zijn voorzitterschap vond er een verruiming plaats van de liberale p... Lees meer III, die ze op één onthouding na wel het vertrouwen gaf. De partij nam eenzelfde houding aan bij de vorming van Leterme I in maart 2008, waarbij De Wever zelf zich onthield, als signaal dat verdere steun van N-VA afhing van het bereiken van een communautair akkoord. Nadat de deadline daarvoor niet werd gehaald, werden de onderhandelingen geëvacueerd naar een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap onder leiding van Vlaams minister-president Kris Peeters Peeters, Kris
Kris Peeters (1962) is jurist. Hij is cd&v-politicus en voormalig UNIZO-topman. Peeters werd Vlaams minister in 2004 en was minister-president van 2007 tot 2014. Van 2014 tot 2019 was... Lees meer . N-VA had hierin geen vertrouwen en besliste de federale regering niet langer te steunen, alsook de Vlaamse regering te verlaten. Het bezegelde het lot van het kartel tussen CD& en N-VA, dat in september werd verbroken.

Intellectueel en mediavedette

Na de splitsing van het kartel stond Bart de Wever voor de taak om zijn partij zelfstandig te laten overleven. Daarin zou hij vooral slagen door zichzelf via de media in de markt te zetten. De Wever was intussen uitgegroeid tot een publieke intellectueel. In haar zoektocht naar rechtse stemmen met een sterke pen, gaf De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer hem in 2004 een vaste column. Afgezien van een korte uitstap naar De Morgen De Morgen
De in 1978 opgerichte krant De Morgen evolueerde van een socialistisch naar een algemeen informatief dagblad. Lees meer tussen 2006 en 2008 bleef De Wever voor De Standaard schrijven tot 2013, toen hij daarmee ophield vanwege de in zijn ogen te kritische redactionele lijn over hem en zijn partij.

Als columnist zag De Wever het als zijn taak om het Vlaamse maatschappelijke debat open te breken, dat in zijn ogen gedomineerd werd door wat hij een linkse en elitaire consensus van politici en opiniemakers noemde. Daardoor was het begrip identiteit gedeconstrueerd en waren traditionele normen en waarden aan de kant gezet ten voordele van een nieuwe belgitude, wereldburgerschap en een ongebreidelde individuele vrijheid. In 2003 had De Wever zich al geout als een conservatief in de traditie van Edmund Burke (1729-1797), later zou hij ook Theodore Dalrymple een belangrijke inspiratiebron noemen. Voor rechts-conservatief Vlaanderen werd hij al snel een van de leidende intellectuele boegbeelden, terwijl hij ook ter linkerzijde enig respect afdwong als the man you love to hate and hate to love.

De Wevers publieke rol werd echter pas echt electoraal lonend toen hij zich wist te ontpoppen als de ongekroonde koning van de politieke vedettecultuur. Dat vergde enige intellectuele lenigheid, aangezien N-VA in haar beginjaren geregeld fors had uitgehaald naar politici die opdraafden in amusementsprogramma’s in de media, wat volgens de partij leidde tot de verkleutering en het ondergraven van de geloofwaardigheid van de politiek. De partij had in het Vlaams Parlement zelfs opgeroepen tot een deontologische code die politici een optreden in dergelijke programma’s zou verbieden en ook De Wever zelf had zich smalend uitgelaten over politici en intellectuelen die zich voor de populaire mediacultuur leenden.

Zijn deelname aan het spelprogramma De slimste mens ter wereld in 2008 gaf hem vervolgens echter elf dagen lang toegang tot een miljoenenpubliek, waardoor zijn bekendheid plots een gigantische sprong maakte. In de daaropvolgende jaren zou hij alomtegenwoordig worden: zijn retorisch talent en gevoel voor ironie zorgden ervoor dat hij paste in elk mediaformat – op de Vlaamse televisiesterren paste hij zelfs in een pandapak – zonder zijn intellectuele kredietwaardigheid te verliezen. De Wever gaf ook een ruime inkijk in zijn gezinsleven, waarbij vrouw en kinderen geregeld opgevoerd werden in populaire media als Dag Allemaal. De Wevers echtgenote verzorgde in de aanloop naar de verkiezingen van 2010 zelfs een dagelijkse column in de krant Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer .

Toch onderhield De Wever conflictueuze relaties met de pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer , die hij - in tegenstelling tot andere politici - vaak op het publieke forum bracht. Door de jaren heen heeft hij op ramkoers gelegen met (journalisten van) zowat alle belangrijke binnenlandse media, op De Tijd De Tijd
Lees meer en de Vlaamse Televisie Maatschappij (VTM) na. Tegen de ‘haatdragende krant’ Le Soir diende hij zelfs klachten in bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding vanwege columns over zijn partij en over de Vlaamse wooncode. Aan Vlaamse kant onderhield hij vooral met De Standaard en Knack lang een zeer getroebleerde relatie. De Standaard, die hij ‘het parochieblad van de politieke correctheid’ noemde, lag het gevoeligst omdat de krant in zijn ogen haar historische Vlaamsgezinde roeping had verraden. De Wevers mediakritiek kreeg soms ook een populistische Populisme
Het concept ‘populisme’ verwijst naar de discursieve strategie die uitgaat van een ‘volks’ verweer tegen een politieke, economische of culturele elite. In de geschiedenis van de Vlaamse b... Lees meer dimensie, zoals toen hij in een controversieel interview uit mei 2012 een homogeen media-establishment tegenover een verder niet gedefinieerd volk plaatste: ‘De media hebben een gigantisch probleem. Geen hond gelooft ze nog. Mochten ze buiten komen, ze zouden het zelf vaststellen’, zo verklaarde hij.

Ook aan de kunst Beeldende kunst
De beeldende kunsten en de Vlaamse beweging onderhielden van 1830 tot vandaag een complexe en gelaagde relatie, die pendelde tussen gematigde sympathie, radicaal engagement en kritische a... Lees meer - en cultuurwereld ergerde De Wever zich structureel. Een gevoel dat wederzijds was, met verschillende publieke polemieken tot gevolg. De Wever sprak geregeld van een ‘culturele elite’ die de Vlaamse identiteit verwierp en een individualistisch nihilisme propageerde, geworteld in de door hem geregeld gehekelde mei ’68 beweging.

Steile opgang

De Wevers fors gestegen bekendheid legde de N-VA geen windeieren. Tot veler verrassing haalde de partij bij de Vlaamse verkiezingen van 2009 13,06% van de stemmen. De Wever, die als Antwerps lijsttrekker goed was voor 123.155 voorkeurstemmen, keek hier later op terug als de mooiste verkiezingsoverwinning uit zijn carrière, omdat het eindelijk gelukt was om de partij autonoom levensvatbaar te maken. Door een alliantie te bouwen met de sp.a van voorzitter Caroline Gennez slaagde De Wever er bovendien in om zijn partij opnieuw in de Vlaamse regering te loodsen, ten koste van de liberalen.

N-VA focuste in het regeerakkoord vooral op enkele Vlaams-nationalistische trofeeën die eerder etatistisch waren, waardoor ook de socialisten er zich in konden vinden, zoals de uitbouw van een aparte Vlaamse sociale bescherming (een Vlaamse kindpremie en hospitalisatieverzekering), de oprichting van een Vlaams energiebedrijf en een versterking van de Vlaamse buitenlandse vertegenwoordiging. De inhoudelijke inbreng mocht dan wel weinig liberaal kleuren, De Wever koos wel gedelegeerd bestuurder van VOKA – Vlaams netwerk voor ondernemingen Philippe Muyters als een van zijn Vlaamse ministers, naast Geert Bourgeois. Jan Peumans Peumans, Jan
Jan Peumans (1951) is een Limburgse Vlaams-nationalistische politicus, die Limburgs provincieraadslid was en Vlaams parlementslid en van 2009 tot 2019 voorziter van het Vlaams parlement.... Lees meer moest zich tevreden stellen met het voorzitterschap van het Vlaams Parlement. Door de vervroegde val van de federale regering Leterme II over de nog steeds niet gesplitste kieskring BHV moest N-VA minder dan een jaar later alweer op een electorale modus overschakelen.

Intussen heroriënteerde De Wever het communautaire discours van zijn partij. Al sinds zijn begindagen op het publieke forum had hij geprobeerd een meer rationeel discours te ontwikkelen als alternatief voor het in zijn ogen weinig wervende romantische historische Vlaams-nationalisme, dat nog steeds sterk leefde in de sterk afkalvende Vlaamse beweging, waarover hij dan ook geregeld smalende uitspraken deed: ‘De enige bijdrage die de Vlaamse Beweging vandaag nog kan leveren aan een onafhankelijk Vlaanderen, is ophouden te bestaan’, liet hij zich in 2012 ontvallen. Beter dan zijn voorganger Bourgeois voelde De Wever aan dat een klassieke Vlaams-nationalistische argumentatie niet de beste sleutel was tot electoraal succes, evenmin als het separatisme, dat in het eerste artikel van de partijstatuten stond, maar slechts door zo’n tiende van de Vlaamse publieke opinie gesteund werd. Zo sprak De Wever al enkele jaren niet meer over een onafhankelijk Vlaanderen, maar over ‘confederalisme’, een concept dat eerder al door CD&V en VLD naar voren was geschoven.

Zich onder meer inspirerend op de Tsjechische nationalisme-historicus en -theoreticus Miroslav Hroch Hroch, Miroslav
De Tsjechische historicus Miroslav Hroch (1932) vergeleek de historische evolutie van nationale bewegingen die streden in de naam van ‘kleine’ naties. Zijn werk, en vooral het door hem o... Lees meer , beargumenteerde De Wever de noodzaak van meer Vlaamse autonomie, niet zozeer vanuit het bestaan van een Vlaamse identiteit, volk en natie – het klassieke nationalistische discours – als wel vanuit de verschillende ideologische voorkeuren in het noorden en het zuiden van het land, door De Wever ook bestempeld als ‘twee democratieën’. Hij stelde autonomie voor als een middel om de Vlamingen een rechtser beleid te geven dat aansloot bij wat hij geregeld de ‘Vlaamse grondstroom’ noemde, maar door de dominantie van de PS onmogelijk te realiseren zou zijn op federaal niveau. De Wever hoopte zo rechtse kiezers te overtuigen die niet noodzakelijk wakker lagen van een staatshervorming. Daarbij focuste hij op rechtse voorstellen, zowel socio-economisch (minder belastingen, strengere aanpak van werklozen, …) als sociocultureel (een strikter migratie- en integratiebeleid, law and order, …), wat de gelegenheid bood om kiezers van zowel CD&V en Open Vld als Vlaams Belang te verleiden. Om zowel het centrum- als het radicaal-rechtse kiespubliek te bereiken, moest De Wever ook retorisch laveren tussen gematigder en radicaler taalgebruik. Daarbij deed hij geregeld polariserende uitspraken die veel verontwaardiging en kritiek uitlokten, om die vervolgens sussend weer te nuanceren.

De rechtsere standpunten werden verpakt in een presidentiële campagne rond De Wever onder de slogan ‘Nu durven veranderen’. Het leidde tot een onverhoopt succes bij de federale parlementsverkiezingen van 2010 voor N-VA, dat 27,8% van de stemmen behaalde, alsook voor De Wever, die als lijsttrekker voor de Senaat 785 766 voorkeurstemmen wist te bekomen. Uit kiezersonderzoek bleek dat meer dan een kwart van de N-VA-kiezers in een open vraag expliciet naar De Wever verwees als reden om voor de partij te stemmen, waarmee hij veel beter scoorde dan leiders van andere partijen. ‘Nil volentibus arduum’ (‘Niets is moeilijk voor hen die willen’), daarvoor stonden de letters N-VA, aldus De Wever, die als bewonderaar van het Romeinse Rijk in die periode graag Latijnse spreuken gebruikte. Hij besloot echter zijn rechtstreeks verkozen mandaat niet op te nemen, maar wel te zetelen als gemeenschapssenator, wat hem toestond ook zijn Vlaams parlementszitje te behouden.

De verkiezingsoverwinning stelde De Wever voor nieuwe uitdagingen. Als voorzitter van de grootste Vlaamse partij kreeg hij een hoofdverantwoordelijkheid in het rechttrekken van de eerder gestrande onderhandelingen over de zesde staatshervorming en de splitsing van BHV. Een akkoord daarover stelde hij als voorwaarde om te onderhandelen over het vormen van een federale regering, waarmee hij het communautaire weer prioritair maakte. Daarbij kwam hij tegenover de PS te staan, die met haar sterke studiedienst inhoudelijk en technisch meer beslagen op het ijs kwam dan N-VA. Kort na de verkiezingen werd Bart de Wever benoemd tot informateur en na de mislukking van de eerste missie van PS-voorzitter Elio Di Rupo ook tot ‘Koninklijk verduidelijker’, met de opdracht om binnen een tijdspanne van 10 dagen de standpunten van de partijen dichter bij elkaar brengen. De nota die daaruit resulteerde, werd verworpen door de Franstalige partijen.

Nu N-VA de leidende Vlaamse partij was geworden in de onderhandelingen, stelde de vraag hoever ze kon meegaan in een communautair compromis zich in alle hevigheid. De Wever stelde zich in dit verband geregeld weifelend op en leek niet altijd in staat om knopen door te hakken, waarbij hij dan verwees naar zijn achterban. Hoewel hij vaak een constructieve houding aannam – zowel met Elio Di Rupo als met koninklijk bemiddelaar Johan vande Lanotte Vande Lanotte, Johan
Johan vande Lanotte (1955) was decennialang een prominent socialistisch politicus, die in de regeringen Dehaene I (1992-1995), Dehaene II (1995-1999), Verhofstadt I (1999-2003), Verhofsta... Lees meer ontwikkelde hij een vertrouwensband – twijfelden andere partijvoorzitters aan zijn wil of capaciteit om zijn partij een compromis te doen aanvaarden.

Uiteindelijk verliet N-VA in juli 2011 de onderhandelingstafel, na een nota van pre-formateur Di Rupo. In overeenstemming met zijn geëvolueerde discours richtte De Wever zijn pijlen veeleer op de te links bevonden socio-economische voorstellen van Di Rupo dan op de communautaire passages. In de daaropvolgende maanden bereikten acht andere partijen alsnog een akkoord over de zesde staatshervorming, een proces dat uitmondde in de vorming van de regering Di Rupo. De Wever had zijn kans gemist om een staatshervorming te realiseren, met die nuance dat het uiteindelijke akkoord sterk voortbouwde op de teksten die mee door de inbreng van N-VA tot stand waren gekomen.

Het schoon verdiep

In 2011 werd De Wever voor een derde termijn herkozen als voorzitter van de N-VA, met een eclatante score van 99,35%, wat aantoonde hoezeer hij binnen de partij op handen werd gedragen. Zeer vlot had de partijraad een uitzondering gestemd op de partijstatuten die het aantal voorzittersmandaten tot twee beperkten. De N-VA wist zich in snel tempo verder te professionaliseren en een sterk partijapparaat uit te bouwen, een taak die De Wever vooral delegeerde aan algemeen directeur en historicus Piet de Zaeger De Zaeger, Piet
Piet de Zaeger (1971) mag – zeker sinds het ontstaan van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) – worden beschouwd als de rechterhand van partijvoorzitter Bart de Wever. Als directeur van deze... Lees meer , die hij al kende sinds zijn KVHV-tijd en die bij zijn aantreden als N-VA-voorzitter meteen zijn organisatorische rechterhand was geworden. Joachim Pohlmann stond hem dan weer bij als woordvoerder en bij het schrijven van zijn teksten. Het electorale succes en de machtsdeelnames lieten ook toe partijgetrouwen te benoemen in allerlei raden en administraties. De Wever installeerde een strakke partijdiscipline, die moest vermijden dat mandatarissen dissonante geluiden lieten horen, maar die ook de rangen gesloten moest houden wanneer een van hen onder vuur kwam te liggen, omstandigheden waarin De Wever doorgaans een grote persoonlijke loyauteit aan de dag legde.

In de aanloop naar de lokale verkiezingen van 2012 investeerde N-VA sterk in de uitbouw van gemeentelijke afdelingen. Omdat De Wever veruit het populairste boegbeeld was, voerde de partij een opmerkelijke nationale precampagne, waarbij zijn foto op affiches en borden prijkte in elke Vlaamse gemeente, vergezeld van de nieuwe slogan ‘De kracht van verandering’. De gemeenteraadsverkiezingen waren voor De Wever een manier om te tonen dat zijn partij een relevante machtsfactor bleef en zich verder kon ontpoppen als een bestuurspartij waarmee rekening moest worden gehouden. De kiescampagne werd expliciet in een nationaal daglicht geplaatst: ‘Wie Elio in 2014 weg wil, moet in 2012 al op de N-VA stemmen’, klonk het bij De Wever.

Logischerwijze moest hij in de grootste Vlaamse stad zelf de handschoen opnemen, wat hij in april 2012 na een lange media-build up onder massale belangstelling officieel aankondigde. In diezelfde periode volgde hij een dieet, waardoor hij 58 kilo vermagerde en zo persoonlijk de ‘kracht van verandering’ kon verzinnebeelden. Een maand voor de verkiezingen verscheen het relaas daarvan in een boek, Het regime van De Wever.

De Wevers eerste stappen op het Antwerpse politieke toneel waren nochtans niet rimpelloos verlopen. In 2007 had hij de excuses van burgemeester Patrick Janssens voor de betrokkenheid van het stadsbestuur, de politie en het gerechtelijk apparaat bij de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘gratuit’ genoemd, wat hem op veel kritiek kwam te staan, niet het minst vanuit de Joodse gemeenschap. ‘Indien de geschiedenis zich zou herhalen met De Wever als burgemeester van Antwerpen, zou ik me zorgen maken over de joodse burgers’, verklaarde toenmalig hoofdredacteur van het blad Joods Actueel Michael Freilich. Een daaropvolgende ontmoeting ter verzoening tussen De Wever en Joodse vertegenwoordigers, geïnitieerd door André Gantman, werd echter de aanzet tot een hechte verstandhouding, waarbij De Wever zich steeds sterker begon op te werpen als belangenverdediger van een Joodse gemeenschap, die hem op haar beurt zou omarmen.

Hoewel hij zes jaar de meerderheid van Patrick Janssens had gesteund als gemeenteraadslid voor coalitiepartner CD&V/N-VA, slaagde De Wever erin zich te profleren als het alternatief voor ‘90 jaar socialistisch bestuur op het Schoon Verdiep’, onder meer met de belofte een ‘war on drugs’ te voeren. De Wever haalde een klinkende triomf met maar liefst 37,73% voor de N-VA, bijna 10% meer dan de kartellijst sp.a-CD&V van Janssens, en 77 732 persoonlijke voorkeurstemmen. Ook in talrijke andere gemeenten, en al helemaal in de Antwerpse rand, zette de N-VA sterke scores neer. De lokale verankering was geslaagd. Tijdens zijn speech sprak De Wever van een ‘keerpunt in de geschiedenis’, waarbij hij de nadruk legde op de nationale betekenis van de overwinning en premier Di Rupo opriep om samen ‘de confederale hervorming’ voor te bereiden. Zichtbaar genietend en gevoelig aan de kracht van het beeld ondernam De Wever met zijn partijgenoten een ‘mars op het stadhuis’. Die was al maanden eerder gepland om beelden op te leveren die jaren moesten meegaan.

De Wever slaagde erin CD&V los te weken van haar kartelpartner en een centrumrechtse Antwerpse coalitie te vormen, die de voorbode zou worden van de latere federale en regionale ‘Zweedse’ coalities. De Wever hechtte immers veel belang aan het vormen van zo symmetrisch mogelijke coalities op de verschillende bestuursniveaus, en in die periode ook aan het buitensluiten van de socialisten, die als de erfvijand werden afgeschilderd. Op 1 januari 2013 werd De Wever de eerste niet-socialistische Antwerpse burgemeester sinds 1933 (met uitzondering van Leo Delwaide Delwaide, Leo
Leo Delwaide (1897-1978) was advocaat en politicus voor achtereenvolgens de katholieke partij en de Christelijke Volkspartij. Als burgemeester van Antwerpen (1940-1944) speelde hij tijden... Lees meer in 1940-1944). Met schepenen als Liesbeth Homans Homans, Liesbeth
Historica Liesbeth Homans (1973) is sinds de oprichting van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) actief in deze partij, waarvan zij een van de vrouwelijke boegbeelden is. Zij was onder meer... Lees meer , Koen Kennis en vanaf 2014 ook Fons Duchateau, alsook met Bert Corluy (die kabinetschef werd van de onervaren Nabila Aït Daoud) omringde hij zich op het Schoon Verdiep met getrouwen die hij kende sinds hun KVHV-tijd. Hoewel het bestuursakkoord niet meteen radicale verandering predikte, hanteerde De Wever wel een andere bestuursstijl. Zo polemiseerde hij vooral tijdens het eerste anderhalf jaar van de bestuursperiode regelmatig rond symbolische thema's die deden denken aan de Amerikaanse 'culture wars', daarin een stevig handje geholpen door de linkse oppositie. Antwerpen bleef in aanloop naar de regionale en federale verkiezingen van 2014 een nationaal slagveld.

De bocht naar Belgisch bestuur

In de aanloop naar de samenvallende verkiezingen van 2014 werkte N-VA haar al langer beleden confederalisme uit tijdens een groot inhoudelijk congres, deels als reactie op de kritiek dat het een vage slogan was gebleven. Het plan voorzag geen echte confederatie, maar wel een poging om er zo dicht mogelijk bij in de buurt te komen: België zou blijven bestaan, met aan het hoofd nog steeds een koning, maar zonder een grondwet, zonder een rechtstreeks verkozen parlement en regering en zonder wezenlijke bevoegdheden. Beducht om de publieke opinie te bruuskeren met een te anti-Belgisch verhaal, stelde De Wever het confederalisme voor als een ‘België 2.0’, dat nog belangrijke gedeelde bevoegdheden zou overhouden en een definitieve communautaire pacificatie zou inluiden.

Nog verrassender was dat De Wever al voor het congres had aangegeven bereid te zijn dit ‘confederalisme’ in de koelkast te zetten in ruil voor de vorming van een ‘socio-economische herstelregering’ zonder socialisten. Het was op zich geen onlogische consequentie van zijn discours dat een staatshervorming geen doel op zich is maar een middel om tot een rechtser beleid te komen, maar wel een totale breuk met het historische Vlaams-nationalisme. Dat bij Vlaamsgezinde opiniemakers en wat nog restte van de Vlaamse beweging de kritiek beperkt bleef, tekende hoe sterk het geloof was in De Wever, al helemaal binnen de partij. Die was intussen verruimd, vooral met meer liberale politieke kopstukken, en onderhield goede relaties met VOKA en andere economisch Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer liberaal geïnspireerde drukkingsgroepen. ‘Voka is mijn echte baas, als Voka niet tevreden is, ben ik niet tevreden', had De Wever zich tijdens de onderhandelingen van 2010-2011 al dan niet schertsend laten ontvallen.

In dat licht kan ook de toenadering worden gezien die was ontstaan tussen De Wever en de Franstalige rechterzijde, waar zijn anti-PS-discours aansloeg. Zo was hij op warm applaus onthaald in Franstalige businessclubs als de Cercle de Lorraine, waar hij een Franstalige bundeling van zijn columns voorstelde, en in de Cercle de Wallonie, waar hij werd ingeleid door Didier Reynders, boegbeeld van de liberale Mouvement Réformateur (MR), met wie De Wever goede relaties had ontwikkeld. Een Vlaamse stamboomnationalist die erin slaagt francofone, royalistische bourgeoismiddens te charmeren: de ironie kan aan historicus De Wever niet zijn ontsnapt. Enkele dagen voor de stembusslag stuurde de N-VA-voorzitter een presidentiële Franstalige videoboodschap naar het zuiden van het land, waarin hij benadrukte dat hij het goed voor had met de Franstaligen. Het was een zet die minstens evenzeer een imago van (Belgisch) staatsman bij de Vlaamse kiezer moest opwekken. Met een nieuwe variatie op het ‘veranderings’-thema als centrale slogan, ‘Verandering voor vooruitgang’, draaide de campagne opnieuw sterk rond De Wever. Hoewel hij zich eerder had geëngageerd om tot 2018 Antwerps burgemeester te blijven, sloot hij naarmate de campagne vorderde steeds minder uit dat hij het premierschap zou opnemen.

De N-VA behaalde in 2014 haar grootste overwinning ooit, meteen ook het grootste electorale succes aller tijden voor een Vlaams-nationalistische partij Vlaams-nationalistische partijen
Het partijpolitieke Vlaams-nationalisme brak door in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en streefde een verregaande of volledige staatkundige verzelfstandiging van Vlaanderen na. De b... Lees meer . De score liep op tot 32,5% in de Kamer, wat resulteerde in 33 zetels, in het Vlaams Parlement was dat respectievelijk 31,88% en 43 zetels. Omdat de Senaat niet meer rechtstreeks verkozen werd, kon De Wever zich enkel in de kieskring Antwerpen aandienen, waar hij aftikte op 314 650 voorkeurstemmen. De winst ging echter vooral ten koste van Vlaams Belang, dat naar een historisch dieptepunt zakte, terwijl CD&V en Open Vld beide zelfs een zetel bijwonnen. Een voortzetting van de regering Di Rupo was dus mathematisch noch politiek niet onmogelijk, maar De Wever slaagde er als informateur in om de onderhandelingen op een centrumrechtse regering te laten afstevenen, onder meer door zijn communautaire eisen effectief af te zweren. Zijn initiële plan om een coalitie te vormen tussen N-VA, MR en de twee christendemocratische partijen mislukte door de weigering van cdH. Het leidde tot de vorming van de ‘Zweedse’ regering onder de leiding van Charles Michel, waarin met de MR slechts één Franstalige partij vertegenwoordigd was, een totaal onverwachte breuk met de Belgische politieke logica. Daarvoor moest ook Open VLD aan boord worden gehaald. Die partij eiste om alsnog tot de Vlaamse regering te kunnen toetreden, die De Wever al grotendeels gevormd had samen met CD&V. Geert Bourgeois ging die Vlaamse regering leiden, terwijl de zwaarste ministerportefeuille alsook het minister-presidentschap toekwam aan De Wevers Antwerpse compagnon de route en beste vriendin Liesbeth Homans. Zo kreeg De Wever zowel op Antwerps, Vlaams als federaal niveau zijn zelfverklaarde ‘droomcoalitie’. Zelf bleef hij Antwerps burgemeester en partijvoorzitter.

Op die manier brak De Wever radicaal met de historische traditie van het partijpolitieke Vlaams-nationalisme om zich zeer afkerig op te stellen van Belgische machtsdeelname, die ook de VU meermaals parten had gespeeld. Ideologisch kon men er desgewenst een terugkeer in zien naar een al lang marginaal geworden strekking binnen de Vlaamse beweging, waarvan Lode Claes Claes, Lode
Lode Claes (1913-1997) was een Vlaams-nationalistisch politicus, publicist en zakenman die een Vlaamse elite wilde vormen om de Vlaamse demografische meerderheid de leiding te laten nemen... Lees meer tijdens het laatste kwart van de 20ste eeuw de laatste exponent was, en die het verzilveren van de Vlaamse demografische Demografie
Lees meer meerderheid om de macht te grijpen binnen België verkoos boven Vlaamse autonomie. In ieder geval werd een van de geloofspunten van Claes wel gebruikt door De Wever om zijn Vlaams-nationalistische achterban te overtuigen van de toetreding tot een federale regering zonder enige verdere stap in de Vlaamse autonomie: de PS verdrijven van de federale macht zou die partij ertoe brengen om zelf een staatshervorming te eisen om meer bevoegdheden voor Wallonië te bekomen. Slechts 3 van de zowat 2500 aanwezigen op het toetredingscongres stemden tegen regeringsdeelname.

Nochtans kleurde het federale regeerakkoord weliswaar centrumrechts maar was van een radicale beleidsbreuk op de meeste terreinen niet meteen sprake. De keuze voor federale portefeuilles als binnenlandse zaken, defensie, asiel en migratie en financiën stond N-VA wel toe haar rechtse profiel op socio-economisch, veiligheids- en migratie Immigratie
Vanaf de jaren 1960 werd Vlaanderen een immigratieregio, maar al veel vroeger kenden sommige Vlaamse steden en regio’s een instroom van immigranten van buiten Vlaanderen. Deze bijdrage s... Lees meer vlak verder uit te bouwen. Tegelijk waren de ministerposten een opportuniteit om nieuwe boegbeelden te lanceren, wat vooral lukte met Jan Jambon Jambon, Jan
Jan Jambon (1960), informaticus, brak in 1988 met de VU en werd een prominente figuur in de Vlaamse Volksbeweging. Hij pleitte voor een onafhankelijk Vlaanderen in de EU. In 2006 trad hi... Lees meer en Theo Francken, die zelfs in het zuiden van het land populair werden in de peilingen. Zo kon de N-VA zich verder als bestuurspartij manifesteren.

Ook op Europees niveau veranderde de N-VA deels van gedaante. Na een zware discussie op de partijraad verruilde ze de fractie van de Europese Vrije Alliantie (EVA), die regionalistische partijen verenigt, voor de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), waarvan toen de Britse conservatieven de spil vormden. De Wever had de voorbije jaren goede contacten opgebouwd met de Britse conservatieve premier David Cameron, alsook met diens partijgenoot Boris Johnson. Het kon schizofreen overkomen dat N-VA aanschurkte tegen een partij die de aartsvijand was van de Scottish National Party (SNP), waarmee Vlaams-nationalisten vanouds solidaire banden onderhielden. Maar het tekende tegelijk de evolutie naar een rechts-conservatieve bestuurspartij, alsook naar een meer eurokritische koers.

Langzaam maar zeker begon de ‘droomcoalitie’ van De Wever echter meer op een nachtmerrie te lijken. De regering Michel werd steeds vaker gelabeld als een ‘kibbelkabinet’, omdat ze gebukt ging onder constante conflicten tussen de Vlaamse partijen en dan vooral tussen N-VA en CD&V, met vicepremier Kris Peeter als spil. Ideologische verschillen kwamen aan de oppervlakte, die men voordien wellicht had onderschat als gevolg van het mede door De Wever gecultiveerde beeld van een homogene Vlaams-rechtse consensus, maar die ook verder versterkt werden door de strategische profilering van drie partijen die deels in dezelfde electorale vijver visten. Het hielp evenmin dat voorzitters De Wever, Wouter Beke Beke, Wouter
Wouter Beke (1974) is CD&V-politicus. Als voormalig academicus gold hij jarenlang als huisideoloog van de partij. Hij was tien jaar partijvoorzitter en werd Vlaams minister in 2019, m... Lees meer en Gwendolyn Rutten een hele tijd nauwelijks tot geen contact meer hadden met elkaar. Hoewel De Wever voor velen de schaduwpremier was die achter de schermen aan de touwtjes trok, leek hij eerder zijn grip te verliezen. ‘De dash is uit de regering verdwenen’, stelde hij vast in mei 2018.

What goes up …

De lokale verkiezingen van 2018 zetten de partijpolitieke verhoudingen verder op scherp, niet het minst de keuze van Peeters om naar Antwerpen te verhuizen en De Wever uit te dagen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Een potentieel grotere bedreiging was het kartel Samen tussen sp.a en Groen Groen
In 1982 werd onder de naam AGALEV in Vlaanderen een ecologische partij opgericht, die zich later Groen! noemde en vandaag Groen. Lees meer . De Wever wist die combinatie echter uit elkaar te spelen, wat gezien het onderlinge wantrouwen tussen een aantal van de rode en groene kopstukken niet bepaald moeilijk was. Met 76.702 voorkeurstemmen werd De Wever opnieuw de onbetwiste stemmenkampioen. Zijn partij zakte lichtjes tot 35,3% maar wist haar 23 zetels te behouden. Een voortzetting van de centrumrechtse coalitie bleef weliswaar zeer nipt mogelijk, maar uiteindelijk opteerde De Wever voor een zogenaamde Bourgondische coalitie (N-VA, sp.a, Open Vld) onder de noemer ‘De grote verbinding’. De jaren voordien leek De Wever ook naar Groen te kijken als mogelijk coalitiepartner, maar eind 2018 werd de steven duidelijk naar de socialisten gewend.

Het Antwerpse succes van de burgemeester verborg echter een globale achteruitgang die de partijvoorzitter kopzorgen zou bezorgen. Vooral Vlaams Belang ging sterk vooruit, wat met de verkiezingen van 2019 in het vooruitzicht voor zenuwachtigheid zorgde binnen N-VA-rangen. Hevig verzet tegen het migratiepact van de Verenigde Naties (VN) moest toelaten het eigenaarschap van het migratiethema te blijven claimen en lokte een regeringscrisis uit. Na harde woorden bij het verlaten van de regering sloeg De Wever uiteindelijk een meer gematigde toon aan in de campagne, die ook tot uiting kwam in zijn boek Over identiteit, waarin hij pleitte voor een niet-dwingende leidcultuur, gebaseerd op de waarden van de Verlichting en op principes als de neutraliteit van de overheid en een gemeenschappelijke Nederlandse taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer . Hij verzette zich opnieuw tegen het progressieve cultuurrelativisme, maar ook tegen de verabsolutering van identiteit. Dat was een manier om zich duidelijk af te zetten van Vlaams Belang. De Wever herhaalde regelmatig dat er een ‘Chinese muur’ stond tussen laatstgenoemde partij en N-VA .

Terwijl Jan Jambon naar voren werd geschoven als kandidaat-premier, verklaarde De Wever zich uitdrukkelijk kandidaat om de volgende Vlaamse minister-president te worden. Meer dan van een ware ambitie in die richting, was dit het gevolg van een voorwaarde die Geert Bourgeois had gesteld. Bourgeois werd naar het Europese parlement gestuurd, aangezien hij volgens De Wever en anderen in de partij niet de ideale figuur was om de Vlaamse regering op de kaart te zetten. De minister-president van 2014-2019 wilde alleen wijken als De Wever zijn plaats zou innemen op het Martelarenplein. Bourgeois moest ook de terugkeer van Jean-Marie Dedecker slikken, die als ‘onafhankelijke’ de West-Vlaamse lijst duwde. Voor De Wever was het meteen een Wiedergutmachung na de breuk uit 2006. Op de Antwerpse lijst kreeg Michael Freilich een verkiesbare plaats aangeboden, opnieuw een signaal dat de partij onder De Wever naar een pro-Israëlische koers was geëvolueerd.

Als Antwerpse lijsttrekker voor het Vlaams Parlement bleef De Wever de onbetwiste stemmenkampioen met 242 386 voorkeurstemmen, al waren dat er een pak minder dan vijf jaar eerder. Uit kiezersonderzoek bleek dat nog steeds één kiezer op zeven spontaan naar De Wever verwees als motivatie om voor N-VA te stemmen. Dat was minder dan tevoren, maar nog altijd veel meer dan bij andere partijen waar de partijleider nauwelijks werd genoemd. N-VA bleef weliswaar de grootste partij maar verloor meer dan een vijfde van haar kiezers. Die keerden vooral terug naar Vlaams Belang, dat zijn stemmenaantal eensklaps meer dan verdriedubbelde. Dat het verlies voor N-VA minder groot was dan de winst voor Vlaams Belang, gaf De Wever de mogelijkheid om op de verkiezingsavond te claimen dat de Vlamingen Vlaams-nationaal en rechts hadden gestemd en om het verschil met de Franstalige verkiezingsuitslag in de verf te zetten. Hij sloot de deur ook niet voor een regeringscoalitie met Vlaams Belang.

Als Vlaams regeringsformateur voerde De Wever wekenlang gesprekken met de partij van voorzitter Tom van Grieken Van Grieken, Tom
Tom van Grieken (1986) is volksvertegenwoordiger en partijvoorzitter van het Vlaams Belang. Lees meer . De Vlaamse regeringsformatie werd de langste ooit, onder andere omdat De Wever meer duidelijkheid in de federale situatie wou afwachten, maar ook rekening moest houden met de verschillende visies die leefden binnen de N-VA. Niet enkel over een eventuele coalitie met Vlaams Belang, waarvan er zowel uitgesproken voor- als tegenstanders waren, maar ook over het alternatief. De Wever neigde naar een alliantie met CD&V en sp.a, die deels in de lijn lag van zijn Antwerpse coalitie en ook de federale deur naar de PS kon openen. Die optie kleurde onder meer voor Jambon echter veel te links. Omdat er sowieso geen derde partij kon worden gevonden om met Vlaams Belang in zee te gaan, werd de centrumrechtse coalitie voortgezet. Vooraleer het formatiestokje door te geven aan Jambon, produceerde De Wever een startnota die op vlak van integratie en identiteit het gras onder de voeten van Vlaams Belang leek weg te maaien. Tegelijk knoopte de tekst opnieuw sterk aan bij het project van Vlaamse natievorming, met pleidooien voor onder meer een Vlaamse canon Canon van Vlaanderen
De Canon van Vlaanderen (2023) is een door de Vlaamse Regering geëntameerd initiatief, dat de geschiedenis van het geografische gebied Vlaanderen belicht via 60 vensters over diverse maat... Lees meer en een museum voor de Vlaamse geschiedenis. Zeker de canon ontlokte meteen afwijzende reacties uit academische hoek, onder meer van historicus en Gents hoogleraar geschiedenis Bruno de Wever De Wever, Bruno
Historicus Bruno de Wever (1960) is een specialist van de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme en van de Tweede Wereldoorlog. Hij weegt sinds de jaren 1980 op het debat over het oorlo... Lees meer , die niet voor de eerste keer kritische vragen stelde bij het politieke project van zijn broer.

Federaal stond De Wever voor een nog lastigere situatie. Na enige interne twijfel was N-VA bereid om een as te vormen met de PS, hoewel de daartoe uitgedachte coalitieformules niet aan de benodigde meerderheid voor een staatshervorming zouden komen. Ook het Paleis en CD&V stuurden sterk aan op dit scenario, net als de nieuwe sp.a-voorzitter Conner Rousseau, die zich opwierp als matchmaker tussen De Wever en PS-voorzitter Paul Magnette. Bij de PS lag dit een jaar lang echter zeer moeilijk. Zelfs een poging om een noodregering te vormen bij het uitbreken van de Coronacrisis in maart 2020 mislukte. In de zomer van dat jaar werden De Wever en Magnette tot preformateur aangesteld en kwamen ze, met in hun zog CD&V, sp.a en cdH, alsnog tot de basis van een mogelijk akkoord: in ruil voor sociale toegevingen aan de PS, kreeg de N-VA onder meer vormen van voorlopige defederalisering en asymmetrisch regionaal beleid rond federale bevoegdheden als arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Rond deze deal viel echter zelfs geen gewone meerderheid te bouwen, omdat de liberalen noch de groenen er brood in zagen. Een poging van De Wever om Open Vld en MR uit elkaar te spelen had veeleer als gevolg dat deze partijen dichter bij elkaar kwamen te staan. Uiteindelijk werd de Vivaldi-regering gevormd, waardoor de N-VA in de oppositie terechtkwam. Het leidde tot een fundamentele vertrouwensbreuk tussen De Wever en liberale boegbeelden Alexander de Croo en Egbert Lachaert, door wie hij zich verraden voelde omdat ze hem maanden eerder naar eigen zeggen hadden verzekerd zonder hem geen coalitie te vormen. Vlaams in de meerderheid en federaal in de oppositie: het bracht N-VA ‘in de piepzak’, zoals De Wever het verwoordde. De partij stond een moeilijke evenwichtsoefening te wachten om zich te positioneren tussen centrumrechtse bestuurspartijen en een oprukkend radicaal-rechts Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer .

Voorzitter voor het leven

Ondanks de electorale achteruitgang en de federale oppositiekuur, en hoewel hij reeds in 2012 zelf verklaard had dat het ‘in marmer gekapt’ stond dat hij in 2014 zou stoppen (‘langer zou nadelig zijn voor de partij’), werd De Wever in november 2020 met een score van bijna 97% opnieuw verkozen voor een zesde termijn als partijvoorzitter. Daarvoor moest voor de vierde keer een uitzondering gestemd worden op de partijstatuten die bepalen dat de voorzittersstoel niet langer dan twee termijnen van drie jaar door dezelfde persoon mag bekleed worden. Om de verkiezingen van 2024 te overbruggen, werd zijn lopende mandaat in 2022 nog eens verlengd tot 2025.

Dat zesde mandaat was verre van het gemakkelijkste. De Wever zag zijn beide ondervoorzitters, Valerie van Peel en Lorin Parys, vetrekken. Bovendien moest hij zich steeds meer positioneren ten opzichte van de Vlaams-nationalistische concurrent ter rechterzijde Vlaams Belang, al zeker na de overwinning van de rechtsradicale en sterk tegen migratie agerende populist Geert Wilders bij de parlementsverkiezingen in Nederland eind 2023. Om de verschillende strekkingen binnen de partij, maar ook binnen het (potentiële) N-VA-electoraat, niet te bruuskeren klonk De Wevers antwoord op de steeds terugkerende vraag of hij openstond voor een coalitie met Vlaams Belang de ene keer meer als ‘nee, tenzij’ en de andere keer eerder als ‘ja, maar’. De partij volledig uitsluiten kon bij veel kiezers op onbegrip stuiten, maar de deur wijd openzetten kon dan weer suggereren dat een stem voor Vlaams Belang nuttig was. De Wever verlegde de keuze dan ook steeds naar het Vlaams Belang zelf, dat een ‘interne opkuis’-operatie moest houden. In het bijzonder doelde hij daarbij op Antwerpse concurrenten zoals Filip Dewinter en Sam van Rooy, naast - tot zijn vertrek uit de partij - Dries van Langenhove.

Binnen N-VA was men het echter wel eens dat de prioriteit lag bij de poging om federaal een communautaire deal te maken met de PS, iets wat gehypothekeerd zou worden als N-VA op Vlaams niveau een coalitie zou sluiten met Vlaams Belang. De Wever versterkte intussen zijn verstandhouding met de tot Vooruit omgedoopte socialisten, met het oog op een Vlaamse en federale coalitie na 2024. Het ontslag van de zeer populaire voorzitter Conner Rousseau eind 2023 kwam hem slecht uit, omdat een slechtere score voor Vooruit de kans vergrootte dat voor het vormen van een volgende Vlaamse regering meer dan drie partijen nodig zouden zijn.

Wat het inhoudelijke profiel van zijn partij betrof, maakte De Wever de analyse dat er meer te winnen viel bij een centrumrechtse positionering die kiezers moest wegtrekken van een verzwakte Open Vld en CD&V dan een poging om Vlaams Belang op haar terrein te beconcurreren. Temeer omdat de parlementsverkiezingen van 2019 het failliet van die strategie leken te hebben aangetoond. Niettemin mengde De Wever zich uitdrukkelijk en scherp in de cultuurstrijd tegen de wokebeweging, die zich volgens hem wentelde in slachtofferschap en waarin hij één van zijn belangrijkste ideologische vijanden ontwaarde: het postmodernisme van mei ’68.  Hij bond de strijd aan met Over woke, een boek en gelijknamige lezingenreeks voor studenten. Het leverde hem in de zomer van 2023 een tegenpamflet op van auteur Tom Lanoye Lanoye, Tom
Tom Lanoye (1958) is sinds de jaren 1980 een van de meest spraakmakende en bestverkopende schrijvers van het land, actief in alle literaire genres en via een niet aflatende stroom columns... Lees meer , die De Wever verweet zo opnieuw in de kaart te spelen van Vlaams Belang.

Het leek erop dat De Wever tot eenzelfde analyse was gekomen, want in aanloop naar de verkiezingen van 2024 verlegde hij de focus weer naar het socio-economische thema, waarbij hij de Vivaldi-regering verweet de Vlaamse welvaart te hebben gehypothekeerd. De nadruk kwam opnieuw te liggen op de noodzaak aan een ‘confederale omslag’, die Vlaanderen alle belangrijke hefbomen in handen zou geven. Een vervelende hinderpaal in dat betoog was echter dat velen er op wezen dat er zich evenzeer belangrijke disfuncties en beleidsblokkeringen voordeden rond bevoegdheden van de Vlaamse regering. Bovendien werd De Wever door andere partijen steeds meer verweten Antwerpen voor te trekken bij de verdeling van Vlaamse subsidies, vooral ten koste van meer rurale gemeenten. In Antwerpen verdedigde hij zijn cumul ook expliciet met het argument dat zijn nationaal partijvoorzitterschap hem in de mogelijkheid stelde de financiële en andere belangen van de stad te verdedigen.

Eind 2024 zal Bart de Wever de N-VA meer dan twee decennia geleid hebben, wat hem tot een van de langst zetelende partijvoorzitters maakt in de Belgische politieke geschiedenis. Het is tekenend voor het blijvende vertrouwen binnen de partij in een voorzitter waarvan commentatoren al vaak schreven dat hij over zijn hoogtepunt heen is, maar die in een vluchtig politiek landschap niettemin al zo’n 15 jaar in de hoogste regionen van de politieke populariteitspolls blijft prijken. Het reflecteert echter ook het besef binnen de partij dat onder een andere leider dan consensusfiguur De Wever de tegenstellingen tussen de verschillende strekkingen op de spits zouden kunnen worden gedreven. De Wever blijft de sterkste lijm om de partij bij elkaar te houden.

Tijdens die twee decennia had De Wever een onmiskenbare invloed op het publieke en politieke debat in Vlaanderen en België, al maakte hij als politicus best wat intellectuele en strategische bochten die hij wist te maskeren met zijn sterke retorische kwaliteiten. Op het vlak van beleidsrealisaties kleurde zijn palmares echter minder indrukwekkend: vriend en vijand zijn het erover eens dat ‘de kracht van verandering’ niet altijd even tastbaar was. Of De Wever ooit daadwerkelijk een wezenlijke stap zal kunnen zetten in de Vlaamse autonomie die de basis vormde van zijn politieke engagement, blijft de vraag.