Groen

Net zoals de groene partijen elders in West-Europa ontstond het Vlaamse AGALEV als een uitloper van de contestatie- en vernieuwingsbeweging van wat de Nederlandse historicus Hans Righart (1954-2001) ‘de eindeloze jaren zestig’ noemde. De beweging Anders Gaan Leven rond de Antwerpse jezuïetenpater Luc Versteylen (1927-2021) lag – samen met een aantal gelijkgezinde, destijds vaak als “alternatief” omschreven, maatschappijkritische informele groepen – concreet aan de basis van de Vlaamse variant van deze brede stroming. Er werd – getrouw aan de partijnaam – opgekomen voor milieubehoud en -zorg en voor andere zogeheten zachte, immateriële en/of sociale waarden die in het toenmalige politiekmaatschappelijke bestel niet of onvoldoende aan bod kwamen. Tegelijk werd de op steeds toenemende groei en ongebreideld consumentisme gebaseerde economie bekritiseerd, inclusief het ermee verbonden, in belangrijke mate op kernenergie gebouwde energiebeleid.

De historische en ideologische achtergrond van de (politieke) ecologische beweging is van een heel andere origine dan het DNA van de Vlaamse beweging Geschiedenis van de Vlaamse beweging
Het ontstaan en verdwijnen van gemeenschappen is het gevolg van een complex geheel van onbewuste en bewuste processen. De verdediging van het Nederlands in België en van de belangen van d... Lees meer . Daarin ligt in belangrijke mate de verklaring voor de vaststelling dat – afgezien van een aantal individuen – beide koele minnaars van elkaar waren en zijn.

Oprichting

Nadat de Europese verkiezingen in 1979 tot een bescheiden succes hadden geleid, verwierf AGALEV bij de Belgische parlementsverkiezingen van 1981 4,6% van de stemmen en werden twee volksvertegenwoordigers, een Senator en vijf Provincieraadsleden verkozen. De al een decennium aan de gang zijnde discussies over de wenselijkheid om de beweging om te vormen tot een politieke partij, was op die manier de facto achterhaald. In 1982 werd de partij AGALEV opgericht. In het beginselprogramma werd niet gerept over de communautaire problemen in België en kwamen de woorden ‘Vlaanderen’ en ‘Vlaams’ niet voor. Tijdens de daarop volgende jaren werd de organisatiestructuur van de partij uitgebouwd en werd ook werk gemaakt van de regionale en lokale inplanting.

Opeenvolgende staatshervormingen

De communautaire problematiek kwam in de werking en de communicatie van AGALEV nauwelijks aan bod tot een aantal parlementariërs van de partij in 1988-1989 intervenieerden in verband met de derde staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer . Nog in 1989 positioneerde partijboegbeeld Jos Geysels Geysels, Jos
Jos Geysels (1952) was politicus voor AGALEV. Hij was fractievoorzitter in het Vlaams Parlement en toonde een Vlaamsgezinde reflex. Lees meer zich als de voornaamste architect van het zogeheten cordon sanitaire, waarin uiteindelijk alle Belgische politieke partijen overeenkwamen om op geen enkel niveau bestuursakkoorden te sluiten met het Vlaams-nationalistische Vlaams Blok (nu: Vlaams belang) Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer , dat zich vooral profileerde met een expliciet anti-migratiediscours (zie Migratie Migratie
Lees meer ). Die overeenkomst werd echter pas op 21 november 1992 in de praktijk gebracht, bijna een jaar na de electorale doorbraak van deze partij bij de parlementsverkiezingen van 24 november 1991, een dag die algauw de naam Zwarte Zondag Zwarte Zondag
“Zwarte zondag” was de benaming voor de doorbraak van het Vlaams Blok (VB) bij de Kamer- en Senaatsverkiezingen van 24 november 1991. De overwinning zorgde voor een politieke schokgolf en... Lees meer meekreeg. Het initiatief sloot aan bij het bredere verzet tegen extreemrechts, een belangrijk strijdpunt van AGALEV (zie Rechts-radicalisme Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer ). De verbinding tussen extreemrechts en een niet onbelangrijke fractie van het Vlaams-nationalisme vormde een bijkomende stoorzender in de verhouding van de ecologisten ten opzichte van de Vlaamse beweging in het algemeen.

Op het partijcongres van 27 juni 1992 omschreef AGALEV zichzelf voor het eerst – ondanks bedenkingen en reserves bij welbepaalde aspecten van de (geschiedenis van de) Vlaamse beweging – zonder omwegen als een Vlaamse partij. In de herfst van dat jaar steunde de partij – net als zijn Franstalige tegenhanger Ecolo – vanuit de oppositie de vierde staatshervorming, die een jaar later resulteerde in het Sint-Michielsakkoord Sint-Michielsakkoord
Het Sint-Michielsakkoord (1992) was een regeerakkoord rond de vierde fase van de federale staatshervorming. Het vormde België om tot een federale staat. Lees meer . AGALEV en Ecolo leverden de nodige stemmen voor de noodzakelijke tweederdemeerderheid in ruil voor de invoering van een ecotaks. De groenen werden echter aan het lijntje gehouden en de ecotax kwam er uiteindelijk niet.

Ondertussen werden de AGALEV-parlementsleden – met name in tijden van communautaire hoogspanning – vooral door hun christendemocratische en Vlaamsnationalistische collega’s herhaaldelijk weggezet als anti-Vlaams. Dat lag gevoelig voor sommige groene Kamerleden en Senatoren, die duidelijk wilden maken dat ook zij een Vlaamsgezinde reflex hadden. Zo speelde Jos Geysels een vooraanstaande rol in de debatten over de vijf resoluties betreffende de staatshervorming, die op 3 maart 1999 werden aangenomen in het Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer . Dat leidde op zijn beurt tot interne discussies, ook toen later de Volksunie (VU) Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer ophield te bestaan en een aantal VU’ers de overstap naar AGALEV overwogen of maakten.

Ook de volgende stappen in de staatshervorming konden rekenen op de steun van de groene partijen: de vijfde fase – het Lambermontakkoord Lambermontakkoord
Na de verkiezingen van 1999, vormden socialisten, liberalen, groenen en VU&ID een coalitie onder leiding van premier Verhofstadt. Op 16 oktober 2000 kwam het Lambermontakkoord tot st... Lees meer – vanuit de meerderheid (2003) en de zesde fase – het Vlinderakkoord Vlinderakkoord
Politiek akkoord over de zesde staatshervorming bereikt na moeizame onderhandelingen, onder leiding van Elio Di Rupo. Het akkoord tussen PS, CD&V, MR, Open Vld, sp.a, en cdH werd gek... Lees meer – vanuit de oppositie (2012). Sindsdien oordelen de groene partijen dat de historische doelstellingen van de Vlaamse beweging als emanciperende kracht in overgrote meerderheid gerealiseerd zijn. Groen en Ecolo verzetten zich tegen de splitsing van de sociale zekerheid, die door sommige Vlaamse drukkingsgroepen en politieke partijen wordt bepleit, net als tegen de verdere federalisering van de bestuurlijke bevoegdheden in een aantal andere domeinen.

Vlaamse autonomie was en is voor Vlaamse groene politici geen doel op zich. Waar het voor hen om gaat, is de inhoudelijke invulling ervan, met name de realisatie van een sterkere sociale zekerheid en zorg, gekoppeld aan milieubehoud en klimaatbeleid.

Ludo Dierickx

Lange tijd was Antwerpenaar Ludo Dierickx Dierickx, Ludo
Ludo Dierickx (1929-2009) was een politicus voor AGALEV. Hij zette zich onder meer in voor federalisme in Europa. Lees meer , vanaf 1981 eerst Kamerlid en later tot 1995 Senator, de belangrijkste woordvoerder van het in het algemeen sterk internationaal en internationalistisch georiënteerde AGALEV inzake communautaire aangelegenheden. Dierickx verliet de partij in 1995 na een conflict over het lijsttrekkerschap bij de Europese verkiezingen en het afstaan aan de partij van een deel van zijn parlementaire wedde. Dierickx vertoonde een aversie tegen volksnationalisme in het algemeen en tegen het Vlaams-nationalisme – in welke vorm ook – in het bijzonder. In 1998 richtte hij mee de organisatie en partij B Plus op, die een terugkeer naar het Belgisch unitarisme Unitarisme
Lees meer propageert. Na de transitie van AGALEV tot Groen in 2003 trad hij opnieuw tot de partij en in 2007 kandideerde hij zonder succes voor het partijvoorzitterschap.

Nadat de christendemocratische Christen Democratisch & Vlaams
Lees meer , de liberale Vlaamse Liberalen en Democraten
Lees meer en de socialistische partij Vooruit
Lees meer respectievelijk in 1969,1971 en 1978 waren gesplist volgens communautaire breuklijnen, vormden de verkozenen van AGALEV en Ecolo vanaf 1981 – het jaar van hun politieke doorbraak – in een tegengestelde beweging principieel en bewust één fractie in de Kamer en in de Senaat en wordt door beide partijen ook op tal van andere manieren structureel en intensief samengewerkt. Zo werd op 26 maart 1995 een eerste gemeenschappelijk congres georganiseerd. Deze partijpolitieke samenwerking over de taalgrens heen, die verder alleen wordt gepraktiseerd door de communistische Partij van de Arbeid van België (PVDA) – Parti du Travail de Belgique (PTB), is een exponent van een door de groenen voorgestane  bredere solidariteit tussen Nederlands-, Frans- en Duitstaligen, die – zoals hiervoor vermeld – ook hun standpunt over de sociale zekerheid bepaalt.

Regeringsdeelname

Na de voor de groenen succesvolle parlementsverkiezingen van 1999 traden AGALEV en Ecolo voor het eerst toe tot de federale regering, naast de Vlaamse en de Waalse socialistische en liberale partijen. AGALEV deed dat jaar, eveneens voor de eerste keer, zijn intrede in de Vlaamse regering, maast de Open VLD, de SP en de VU. Tijdens deze bestuursperiode implodeerde de VU.

Voor de Belgische groene partijen liep deze regeringsdeelname faliekant af. Mede als gevolg van de door de partij gesteunde verhoging van de kiesdrempel tot 5% verloor AGALEV al zijn mandaten in Kamer en Senaat. In november van dat jaar werd – na een personeelswissel aan de top van de partij – begonnen onder een nieuwe naam, Groen!, en met een gereorganiseerde bestuurlijke organisatie.

Vanaf de parlementsverkiezingen van 2004 telde Groen! weer verkozenen in het Vlaams Parlement en vanaf die van 2007 ook opnieuw in het federale parlement. In 2012 koos de partij, die meer en meer de klemtoon legde op sociale en binnenlandse thema’s, voor de naam Groen.

Vlaamsgezinde groene politici

Bart Staes, Europees parlementslid van 1999 tot 2019 en vooral Björn Rzoska, Vlaams parlementslid sinds 2013, hebben een Vlaamsgezind profiel. Luckas vander Taelen, die van 1999 tot 2002 en van 2006 tot 2014 politieke mandaten bekleedde namens de Vlaamse groenen, kaartte vooral de positie van de Nederlandssprekenden in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer aan, in combinatie met bepaalde hoofdstedelijke, multiculturele samenlevingsproblemen.

Intussen was de voormalige communist Willy Minnebo (1944-2012), die van 1995 tot zijn overlijden namens AGALEV en later Groen! burgemeester was van Zwijndrecht – en de eerste groene politicus in Vlaanderen in die functie – een van de 17 ondertekenaars van het vanuit progressief-Vlaamsgezinde hoek op 16 september 1999 gelanceerde appel Voorwaarts maar niet vergeten. Oproep voor een eerlijk en rechtvaardig oordeel over collaboratie en repressie in Vlaanderen.

De meeste verkozenen, bestuursleden, leden en kiezers van AGALEV/Groen!/Groen hadden en hebben echter weinig affiniteit met de Vlaamse beweging en de geschiedenis ervan. Vlaanderen is voor Groen een realiteit, geen project.