Passivisme

Benaming die werd gebruikt door de activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en die later door de geschiedschrijving werd overgenomen om de houding te omschrijven van de Vlaamsgezinden die tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer verdere pogingen om de Vlaamse eisen te realiseren tot na het einde van het politiek-militair conflict wilden opschorten. Deze flaminganten stelden zich bijgevolg 'passief' en Belgisch-loyaal op, en wezen elke buitenlandse hulp aan de Vlaamse beweging, in het bijzonder vanwege de Duitse bezetter, af en waren gekant tegen een internationalisering van de Vlaamse kwestie.

De initieel pejoratief bedoelde benaming 'passivisme' is evenwel enigszins misleidend, aangezien zij een soort containerbegrip vormt dat in werkelijkheid naar een heterogeen geheel van positioneringen en standpunten verwijst die weliswaar alle de collaboratie met Duitsland, het zogenaamde activisme, als een foute optie beschouwden.

Twee groepen traden bij dit alles op de voorgrond: enerzijds de flaminganten die geen enkele actie op Vlaams gebied wilden voeren zolang de oorlog en de bezetting duurden en die trouwe aanhangers waren van de politiek van de Belgische regering, die in Saint-Adresse bij Le Havre verbleef; anderzijds de Vlaamsgezinden die Vlaamse waakzaamheid en strijdvaardigheid voorstonden en meenden dat de Belgische regering tekortschoot tegenover de Vlaamse bevolking, maar die België toch trouw bleven en afstand namen van het activisme.

Anti-activisme in bezet België

Een aantal vooroorlogse boegbeelden van de Vlaamse beweging veroordeelde de activistische politiek. Bij een Duitse overwinning, zo meenden zij, zou het gevaar voor verduitsing veel groter zijn dan de verfransing ooit geweest was. Bovendien dreigde in hun ogen de samenwerking van de activisten met de gehate Duitse bezetter de Vlaamse beweging als geheel te discrediteren. Geconfronteerd met de autoritaire politiek van de activisten, die zich als een voorhoede het recht aanmaten in naam van het Vlaamse volk te spreken, benadrukten zij dat  de Vlaamse beweging een breed draagvlak bij de bevolking diende te verwerven en langs democratische, dus parlementaire, weg moest werken.

Een van de eerste openbare protesten tegen het activisme vond plaats in Gent, waar op 20 februari 1915 Camiel de Bruyne De Bruyne, Camiel
Lees meer , Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer , Gillis Minnaert Minnaert, Gilles
Gillis Minnaert (1836-1919) was leraar van opleiding en bouwde een carrière uit in het onderwijs. Verder was hij actief binnen het flamingante liberale verenigingsleven in Gent. Lees meer , Alfons Siffer Siffer, Alfons
Alfons Siffer (1850-1941) was een gematigd Vlaamsgezinde katholieke drukker-uitgever en politicus, die tevens een leidende rol speelde binnen het Davidsfonds. Behalve volksvertegenwoordig... Lees meer , Reimond Speleers Speleers, Reimond
Lees meer , Hippoliet Meert Meert, Hippoliet
Hippoliet Meert (1865-1924) was de oprichter van het Algemeen-Nederlands Verbond. Hij ijverde voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en engageerde zich tijdens de Eerste Were... Lees meer en Leonard Willems Willems, Leonard
Leonard Willems (1864-1938) streed vóór de Eerste Wereldoorlog voor de erkenning van het Vlaams als officiële taal. Het activisme wees hij af. Ook publiceerde hij over taalkunde en geschi... Lees meer de mededeling verspreidden dat zij niets te maken wilden hebben met het verschijnen daags nadien van De Vlaamsche Post De Vlaamsche Post
Lees meer , het dagblad van de groep Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer , de eerste activistische kern in Vlaanderen. Eerder hadden Alfons Sevens Sevens, Alfons
Alfons Sevens (1877-1961) was een Vlaamsgezinde onderwijzer en auteur, die onder meer medestichter was van Jong Vlaanderen (1902). Tijdens de Eerste Wereldoorlog belandde hij in de gevang... Lees meer , Meert en Boudewijn Maes Maes, Boudewijn
De vrijzinnige en sterk anti-Belgische Gentenaar Boudewijn Maes (1873-1946) was van 1919 tot 1921 Kamerlid namens de Frontpartij. Lees meer de Jong-Vlamingen in besloten kring al afgeraden de krant met Duitse financiële hulp uit te geven. Meert had bovendien geweigerd van Nederland uit De Vlaamsche Post steun te verlenen met gelden van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV), waarvan hij in 1895 aan de basis had gelegen en bestuurslid was.

Intussen was het in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer al tot een scheuring gekomen tussen de vooraanstaande flaminganten. Vooral onder impuls van August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer , die onvoorwaardelijke loyaliteit tegenover de Belgische staat vooropstelde, brak een aantal van hen met de activisten en vormde een eigen kring, die het activisme later fel zou bestrijden. Toen het al dan niet voortzetten van de Vlaamsgezinde actie in het midden van 1915 een nijpende vraag geworden was, publiceerde een groep flaminganten -- onder wie Vermeylen, Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer , Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer , Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer , Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer en Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer -- in augustus van dat jaar een stuk, waarin Duitse gunsten werden geweigerd en de bevolking werd opgeroepen om alle taalgeschillen te laten rusten tot na de oorlog.

Het verzet tegen het activisme nam scherpere vormen aan toen op 31 december 1915 de vernederlandsing van de Gentse universiteit via een perscommuniqué werd bekendgemaakt (zie Hoger onderwijs in Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer ; Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer ). Deze beslissing van de Duitse bezetter, die de Vlaamsgezinden definitief verdeelde in 'actieven' en 'passieven', werd op 8 januari 1916 beantwoord met een protestbrief aan gouverneur-generaal Moritz von Bissing Von Bissing, Moritz
Moritz von Bissing (1844-1917) was van november 1914 tot aan zijn dood in april 1917 gouverneur-generaal van het bezette België. Lees meer , opgesteld door Franck en ondertekend door onder meer Hector Lebon Lebon, Hector
De Vlaamsgezinde en maatschappelijk bewogen advocaat Hector Lebon (1863-1935) begon zijn politieke loopbaan in de daensistische beweging, maar stapte later over naar de katholieke partij.... Lees meer , Juliaan de Vriendt De Vriendt, Juliaan
Juliaan De Vriendt (1842-1935) was een pedagogisch en uitvoerend kunstschilder, die van 1894 tot 1900 kamerlid was voor de katholieke partij. In 1895 legde hij een wetsvoorstel neer voor ... Lees meer , Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer , Philip van Isacker Van Isacker, Philip
Philip van Isacker (1884-1951) was een Vlaamsgezind historicus, advocaat, katholiek minister en bankier. Hij drukte mee de democratisering en vervlaamsing van de katholieke partij en van ... Lees meer , Vermeylen, Willems en Fredericq.

Dergelijke protesten van bekende Vlaamsgezinden, werden ook later, naar aanleiding van verdere hervormingen door de Duitse bezetter en de activisten, verspreid. Zo tekenden 77 vooraanstaande Vlamingen, na de ontvangst van een afvaardiging van de Raad van Vlaanderen (1917-1918) Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer door rijkskanselier Theobald von Bethmann-Hollweg Von Bethmann-Hollweg, Theobald
Als Duits rijkskanselier tussen 1909 en 1917 nam Theobald von Bethmann-Hollweg het initiatief tot Duitse inmenging in de Vlaamse beweging tijdens de Eerste Wereldoorlog en hij werd verant... Lees meer in Berlijn, in een brief aan deze laatste op 10 maart 1917 scherp verzet aan tegen de Duitse Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer en in het bijzonder  tegen de bestuurlijke scheiding. Nog heftiger was het protest tegen de uitroeping van de zelfstandigheid van Vlaanderen door de Raad van Vlaanderen op22 december 1917. In een brief van 30 januari 1918 verklaarde een groot aantal in België verblijvende parlementsleden uit het Vlaamse landsgedeelte dat de Raad van Vlaanderen niet over  een democratisch mandaat beschikte om dat te doen. Hun voorbeeld werd gevolgd door 641 openbare besturen, instellingen en verenigingen.

Behalve deze protesten verschenen ook clandestiene bladen zoals De Vrije Stem en De Vlaamsche Wachter (Antwerpen) en De Vlaamsche Leeuw (Brussel), die ook brochures verspreidden. Tussen de uitgaven van De Vlaamsche Wachter maakte vooral het Katholiek Passivistisch Antwoord op Lodewijk Dosfels Katholiek Aktivistisch Verweerschrift, onder de schuilnaam Joannes geschreven door de toen bekende Antwerpse katholieke en Vlaamsgezinde dichter Constant Eeckels Eeckels, Constant
Ambtenaar Constant Eeckels (1879-1955) protesteerde tijdens de Eerste Wereldoorlog via sluikschriften tegen het activisme, maar kwam na de oorlog wel op voor een rechtvaardige behandeling... Lees meer indruk. De Vlaamsche Leeuw publiceerde een reeks opstellen van historicus Alfons Fierens Fierens, Alfons
Historicus Alfons Fierens (1880-1921), een Vlaamsgezinde katholiek, ontwikkelde zich tijdens en na de Eerste Wereldoorlog tot een Belgische patriot naar het voorbeeld van en geïnspireerd... Lees meer , die zijn loyaal-Belgisch opstelling en die van andere Vlaamsgezinden historisch en filosofisch fundeerde. Ook gaf het blad op het einde van de Eerste Wereldoorlog uit solidariteit met de uitgeweken Vlaamsgezinde katholieke leider en vooraanstaande ‘passivist’ Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer diens zogenaamd Engels memorandum over de taaltoestanden in België uit onder de titel Frans van Cauwelaert et la question des langues en Belgique.

De ‘Haverse passivisten’

De kleine groep Vlaamsgezinden die elke flamingantische actie gedurende de oorlog van de hand wees, situeerde zich vooral in Frankrijk en Nederland. In augustus 1915 werd in Le Havre door Leo de Paeuw De Paeuw, Leo
Leo de Paeuw (1873-1941) was ambtenaar. Tijdens de Eerste Wereldoorlog stond hij aan het hoofd van het kabinet van de Belgische minister van Oorlog Charles de Broqueville. In 1915 stichtt... Lees meer , kabinetschef van minister van Oorlog Charles de Broqueville de Broqueville, Charles
Graaf Charles de Broqueville (1860-1940) was een katholiek politicus, regeringsleider (1911-1918) en minister van Oorlog (1912-1917). Hij werd na de oorlog nog enkele keren minister en wa... Lees meer , de krant Het Vaderland opgericht als spreekbuis van de onvoorwaardelijk regeringsgezinden. Dit blad, dat na een jaar verhuisde naar Parijs en waarvan de verspreiding aan het IJzerfront van officiële zijde werd bevorderd, werd door de Vlaamsgezinde frontsoldaten beschouwd als een afkooksel van de ultrapatriottische Le XXe Siècle Le XXe Siècle
Le XXe Siècle (1895-1940) was een Brussels katholiek dagblad. Het werd na de Duitse inval in 1914 de spreekbuis van het Belgisch nationalisme en annexionisme, wat leidde tot een breuk tus... Lees meer .

Bij de zogeheten ‘Haverse passivisten’ trad uit de vooroorlogse Vlaamse beweging alleen de voormalige Leuvense studentenleider Leo van Puyvelde Van Puyvelde, Leo
Leo van Puyvelde (1882-1965) richtte als student aan de Leuvense universiteit in 1903 mee het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond op en was tot 1914 erg bedrijvig binnen het kathol... Lees meer op de voorgrond, die in 1912 docent kunstgeschiedenis was geworden aan de Gentse universiteit. Hij verbleef in ballingschap in Nederland, waar hij voor de Belgische regering werkte en meewerkte aan de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Zowel in zijn publicaties  als in zijn acties keerde Van Puyvelde zich tegen elke vorm van Vlaamsgezinde bedrijvigheid zolang de oorlogshandelingen duurden. Sinds het begin van de oorlog poneerde hij dat het Belgische vaderlandse gevoel -- de âme belge – door de Duitse inval definitief ontwaakt was. In zijn artikel ‘Het Keerpunt der Vlaamsche Beweging’ in het Nederlandse maandblad De Gids van oktober 1916 kantte hij zich tegen al wie zijn Vlaamsgezinde werking tijdens de oorlog voortzette. Van Puyvelde was van mening dat de Belgische regering, gelouterd door de oorlogsbeproevingen, de Vlaamse belangen na een wapenstilstand zou behartigen. Op 7 maart 1917 viel hij in de Nieuwe Rotterdamsche Courant Van Cauwelaert en Julius Hoste (jr.) Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer openlijk aan, omdat zij zich naar aanleiding van de oprichting van de Raad van Vlaanderen niet volledig desolidariseerden van de activisten en het activisme alleen principieel veroordeelden. Van Puyvelde besloot hieruit dat er tussen hen en de activisten principiële meningsverschillen bestonden, maar dat ze niet onverzoenlijk tegenover elkaar stonden. In zijn opstel ‘De Vlaamsche Beweging en de Oorlog’ in De Gids van februari 1918 spoorde hij de Vlamingen nogmaals aan zich onvoorwaardelijk af te keren van de activisten. Tevens sprak hij zijn wantrouwen uit tegenover de zogenaamde ‘actieve passivisten’, want wat zou er hen na de oorlog van weerhouden om met de activisten samen te werken? Wegens zijn houding werd Van Puyvelde al tijdens de oorlog beschouwd als een renegaat, die uit de Vlaamse beweging diende te worden geweerd, wat in de jaren 1920 inderdaad gebeurde.

De ‘actieve passivisten’

Zowel aan het IJzerfront als in de Vlaamse diaspora vormde zich tegelijk een groep van zogeheten ‘actieve passivisten’. Aan het front gaf kapucijn Ildefons Peeters Peeters, Ildefons
De loyaal-Belgische en Vlaamsgezinde kapucijnerpater Ildefonds Peeters (1886-1929) was samen met Marie-Elisabeth Belpaire de sterkhouder van de krant De Belgische Standaard (1915-1919). ... Lees meer met de medewerking van Maria Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer het dagblad De Belgische Standaard De Belgische Standaard
Lees meer uit. Dit blad ondervond - ondanks zijn gematigdheid- enerzijds moeilijkheden met de militaire censuur en anderzijds tegenwerking vanwege de radicalere Vlaamsgezinden aan het front, die in Ons Vaderland (1914-1922) Ons Vaderland (1914-1922)
Lees meer een meer militante spreekbuis vonden. Ook het weekblad De Stem uit België De Stem uit België
De Stem uit België (1914-1919) was een Vlaams exilblad dat tijdens de Eerste Wereldoorlog werd uitgegeven vanuit Londen onder leiding van Floris Prims. Het weekblad was katholiek en Vlaam... Lees meer , dat in Londen werd uitgegeven door kanunnik Floris Prims Prims, Floris
Floris Prims (1882-1954) was een Vlaamsgezinde priester en historiograaf. Hij stond mee aan de wieg van de christelijke sociale beweging en schreef tal van historiografische werken over A... Lees meer en aan het front een ruime lezerskring vond, had af te rekenen met censuur en werd meer dan eens verboden.

Een derde strijdend Vlaamsgezind blad, De Belgische Socialist -- Le Socialiste belge De Belgische Socialist - Le Socialiste belge
De Belgische Socialist – Le Socialiste belge (1916-1918) was het tweetalige weekblad van de uitgeweken Vlaamse socialisten in Nederland. Het hing het socialistische flamingantisme en inte... Lees meer , verscheen in Nederland. Het vertolkte de ‘actief passivistische standpunten’ en droeg duidelijk de stempel van Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer bij het voorstellen van culturele autonomie als oplossing voor de taalkwestie. Huysmans verdedigde dit idee ook in Stockholm op de Internationale Socialistische Conferentie in juni 1917, waar het principe in de vredesvoorstellen werd opgenomen. Frans van Cauwelaert verklaarde zich akkoord met wat Huysmans onder culturele autonomie verstond -- een unitair België met een parlement en een gedeeltelijke splitsing van bepaalde ministeries, waaronder dat voor cultuur – maar kantte zich tegen de suggestie om de Vlaamse kwestie, volgens hem een zuiver binnenlandse aangelegenheid, tijdens de vredesonderhandelingen te bespreken.

Naast deze persorganen en hun medewerkers verdienen twee figuren in het ‘actief passivisme’ onze bijzondere aandacht: Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer en de al genoemde Van Cauwelaert, twee Vlaamsgezinde katholieke parlementariërs die in de jaren vóór 1914 samen de oprichting van de krant De Standaard (1914-…) De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer hadden voorbereid. Zij wisten veel katholieke flaminganten -- de overgrote meerderheid in de Vlaamse beweging -- achter zich te scharen, waardoor de doorbraak van het activisme in dat milieu werd ingeperkt. Tijdens de oorlog oefende zowel Van Cauwelaert als Van de Perre druk uit op de Belgische regering, opdat ze tegenover de Vlamingen een rechtvaardiger politiek zou voeren. Hun eisen waren de reorganisatie van het leger in afzonderlijke Vlaamse en Waalse regimenten, oprichting van een officiële regeringscommissie om de oplossing van de Vlaamse kwestie voor te bereiden en een algemene, openlijke verklaring over een nieuwe en betere toekomst voor Vlaanderen.

Van de Perre week in 1914 uit naar Engeland, van waaruit hij op 4 december in opdracht van de Belgische regering vertrok voor een propagandareis in Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer . Teruggekeerd op 23 maart 1915 meende hij dat het zijn plicht was te zwijgen over taalaangelegenheden, tot hij in november van dat jaar verontwaardigd de pen opnam om de behandeling van de Vlamingen aan en achter het IJzerfront te hekelen. Toen eenmaal het stilzwijgen verbroken was, werkte Van de Perre mee aan diverse ‘actief passivistische’ bladen. Na zijn verhuizing naar het Normandische Honfleur in mei 1917 spande hij zich in voor het behoud en de bloei van het dagblad Ons Vaderland en was hij nauw betrokken bij de pogingen om de dagbladen De Belgische Standaard en Ons Vaderland en het weekblad Ons Vlaanderen te fuseren tot een dagblad dat in Parijs zou verschijnen. Dit plan werd echter niet gerealiseerd.

 Om de wereldopinie te informeren over de Vlaamse beweging, publiceerde hij in 1919 het boek The Language Question in Belgium. In deze studie schetste hij de taaltoestanden in Vlaanderen, verwierp hij de Belgische taalpolitiek die de tweetaligheid Tweetaligheid
Lees meer van Vlaanderen als uitgangspunt nam en benadrukte hij de rol van de Vlaamse beweging als emancipatiebeweging. Ten slotte kwam hij als vertrouwensman van de Vlaamse frontsoldaten op voor hun rechten.

Het was echter niet Van de Perre, maar wel Van Cauwelaert die uitgroeide tot de centrale leidersfiguur in het ‘actief passivistische’ kamp. In 1914 uitgeweken naar Nederland, vervulde hij er regeringsopdrachten bij de Belgische vluchtelingen. Op 10 maart 1915 werd hij benoemd tot secretaris van het Officieel Belgisch Comité voor Nederland. De omstandigheden noopten hem al vroeg zijn standpunt over de Vlaamse kwestie scherp af te bakenen. Toen het in Nederland verschijnende dagblad De Vlaamsche Stem De Vlaamsche Stem (1915-1916)
De Vlaamsche Stem (1915-1916) was een Vlaamsgezind dagblad dat in Nederland verscheen en na een tijd in Duitse handen overging. De koerswijziging die het dagblad als gevolg daarvan onderg... Lees meer naar aanleiding van de elf-juliviering van 1915 een federalistische Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer visie en een voorwaardelijke loyaliteit tegenover de Belgische staat voorop stelde, publiceerde hij op 21 juli 1915 in het blad een ‘Vlaamsch Manifest’. In dit stuk, medeondertekend door een aantal prominente Vlamingen, formuleerde Van Cauwelaert zijn visie over zowel het doel van de Vlaamse beweging als over de houding die tijdens de oorlog diende te worden aangenomen. De essentie van de Vlaamse strijd bleef voor hem wat zij vóór 1914 oorlog was geweest, namelijk steunend op eigen kracht het Vlaamse volk tot volkomen ontplooiing brengen door gelijkstelling van het Nederlands met het Frans en door volledig onderwijs in de moedertaal.. Er mocht intussen geen afbreuk worden gedaan aan de Belgische unitaire staat. Elke toegeving aan de bezettende vijand en elke gunst uit zijn hand dienden te worden afgewezen. Pas na de bevrijding zou de  aalstrijd kunnen worden hervat. Intussen was De Vlaamsche Stem in financiële problemen gekomen en werd het blad met Duits kapitaal onder de leiding van Fredrik Carel Gerretson Gerretson, Frederik C.
Frederik Carel Gerretson (1884–1958) was een Nederlandse historicus, zakenman en politicus, die vanuit zijn Groot-Nederlandse overtuiging het Vlaams-nationalisme trachtte te beïnvloeden.... Lees meer in activistische richting gestuwd, waardoor de passivistische redactieleden hun medewerking stopzetten.

Naarmate de oorlog vorderde en de Flamenpolitik en het activisme zich verder en ingrijpender manifesteerden, ontwikkelde Van Cauwelaert geleidelijk een offensiever programma. Om de voedingsbodem van het activisme weg te nemen en zo zijn groei in te dijken, probeerde hij goeddeels vergeefs om de Belgische regering tot een actiever beleid op taalgebied te bewegen. Tegelijk wilde hij de Vlaamse beweging. verenigen rond een geradicaliseerd programma dat de integrale  vernederlandsing van het openbaar en semiopenbaar leven in Vlaanderen binnen het Belgische kader inhield. Met dat doel voor ogen probeerde hij activisten te doen terugkeren op hun keuze tot samenwerking met de Duitse bezetter in plaats van hen uit de beweging te stoten.

Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog was Van Cauwelaert uitgegroeid tot de onbetwiste leider van de Vlaamsgezinde katholieken. Hij mag dan de groei van het anti-Belgische Vlaams-nationalisme enigszins hebben ingeperkt, zijn intentie om de Vlaamse beweging één te houden, slaagde echter niet. De meeste leiders van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer keerden zich af van hem en zijn strategie. Zij namen al tijdens en vooral na de Eerste Wereldoorlog de anti-Belgische en autoritaire erfenis van het activisme over. De autoritaire aanpak uit de bezettingstijd vormde een niet onbelangrijk element voor een evolutie van het Vlaams-nationalisme in antidemocratische zin tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer .

Van Cauwelaert en de zogeheten minimalisten Minimalisten
De zogenaamd minimalistische flaminganten probeerden het eisenprogramma voor de Vlaamse beweging, dat tijdens de Eerste Wereldoorlog onder de leiding van Frans van Cauwelaert was tot stan... Lees meer zouden binnen het Belgisch staatsverband in de loop van de jaren 1920 en 1930 de vernederlandsing van het openbaar leven via het parlement doordrukken, wat het Vlaams-nationalisme er niet van weerhield – wel integendeel – om aanvankelijk federalisme en later Vlaamse autonomie tot de essentie van zijn programma te maken.