Von Bissing, Moritz

Moritz von Bissing begon zijn militaire loopbaan in 1863 in een Pruisisch dragonder-regiment in zijn geboortestreek Silezie. Hij nam als luitenant deel aan de veldtochten tegen Oostenrijk (1866) en Frankrijk (1870-1871), werd in 1875 lid van de generale staf, in 1888 vleugeladjudant van keizer Willem II en een jaar later bevelhebber van het aristocratische Gardes-du-Corps-regiment in Potsdam. Van 1901 tot 1907 was Von Bissing bevelvoerend generaal van de zevende legerafdeling in Münster. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd hij plaatsvervangend bevelhebber van dezelfde afdeling en op 27 november 1914 werd hij benoemd tot gouverneur-generaal van België als opvolger van maarschalk Colmar von der Goltz.

1914-1917: Functie als gouverneur-generaal in het bezette België

In zijn functie als gouverneur-generaal beschikte Von Bissing over bijna onbeperkte volmachten: hij was alleen verantwoording verschuldigd aan de keizer. Naarmate diens macht en invloed in de loop van de oorlog taande, kreeg Bissing evenwel af te rekenen met tegenwerking van concurrerende instanties, met name de legertop onder Hindeburg en Ludendorff die vanaf het najaar van 1916 tegen het verzet van de gouverneur-generaal in een verscherping van het economisch en tewerkstellingsbeleid in België doordrukte. Hij bleef nochtans onttrokken aan het gezag van de civiele regering in Berlijn die hem in de Flamenpolitik geen bevelen kon geven, maar slechts voorstellen kon doen.

In Brussel en in zijn persoonlijke en ambtelijke residentie op kasteel Trois Fontaines ten noordoosten van de hoofdstad had Von Bissing de allures van een verlicht despoot: welwillend, maar streng. Zijn kijk op het bezette land was die van een Pruisische jonker: autoritair en paternalistisch. Hierdoor miste hij elk begrip voor de politieke cultuur en mentaliteit van zijn onderdanen. Het Belgische volkskarakter, zo bekende hij in een toespraak in augustus 1915, was voor hem ‘een psychologisch raadsel’. Met een zeker wantrouwen keek hij dan ook aan tegen een volksbeweging als de Vlaamse. Hij vond de Vlamingen ‘moeilijk te leiden’. Zij zouden – zo schreef hij in december 1915 in een persoonlijke nota die postuum als zijn 'politieke testament' verscheen – het de Duitsers niet gemakkelijk maken om België te beheersen.

Zijn beleid was gebaseerd op de overtuiging dat Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer België nooit meer mocht loslaten. Met de mogelijkheid dat de afloop van de oorlog de Duitsers daartoe zou kunnen nopen, hield hij nooit rekening. Tot aan zijn dood bleef hij immers rotsvast geloven in de totale overwinning. In tegenstelling tot de rijkskanselier en ook tot de meerderheidsstrekking in de expansionistische opinie in Duitsland, die om pragmatische redenen een onrechtstreekse heerschappij bepleitten over een formeel zelfstandige Belgische satellietstaat, eiste Von Bissing de rechtstreekse aanhechting van België. Dit was volgens hem de enige mogelijkheid om met het oog op een volgende oorlog de strategische positie van Duitsland tegenover Engeland en Frankrijk te verbeteren en vat te krijgen op het industriële potentieel en de grondstoffen van het veroverde gebied. Om het land in het Duitse Rijk in te passen was volgens Von Bissing een militaire dictatuur nodig tijdens een overgangsperiode van enkele tientallen jaren. De Vlamingen zouden zich op termijn neerleggen bij een Duitse heerschappij die voor hen de bevrijding betekende van het 'Waalse juk'. De Walen wou Von Bissing voor de keuze plaatsen: uitwijken of Duitsers worden.

Verhouding tot de Flamenpolitik

Met het oog op een duurzame Duitse heerschappij over België poogde Von Bissing het land onder de oorlog economisch leefbaar te houden en verzette hij zich zoveel mogelijk tegen het beleid van uitplundering dat de Duitse legertop voorstond en dat onder meer de deportatie van Belgische arbeiders inhield. Zijn visie op de toekomst van België bepaalde ook zijn betrekkelijk afstandelijke houding tegenover de Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer van rijkskanselier Theobald von Bethmann-Hollweg Von Bethmann-Hollweg, Theobald
Als Duits rijkskanselier tussen 1909 en 1917 nam Theobald von Bethmann-Hollweg het initiatief tot Duitse inmenging in de Vlaamse beweging tijdens de Eerste Wereldoorlog en hij werd verant... Lees meer . Von Bissing zag er geen graten in de Vlamingen hun taalrechten en een universiteit te geven. Maar hij had het daar liefst bij gehouden. Hij was tegen een splitsing van België gekant omdat het land volgens hem onverdeeld en als geheel onder Duitse heerschappij moest blijven. Dat was de hoofdreden van zijn afkeer voor de Jong-Vlamingen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer , die een koninkrijk Vlaanderen eisten. Von Bissing betwijfelde de levensvatbaarheid van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en het nut ervan voor de Duitse belangen. Maar als Duitsland de oorlog won – en daar was hij van overtuigd – kwam het daar ook niet op aan. Dan was alleen de Duitse macht doorslaggevend en ook voldoende om de vijandige bevolking op termijn inschikkelijk te stemmen. De activisten paaien was dan bijzaak.

Toen de rijkskanselier begin 1916 aandrong op de spoedige oprichting van een Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer , antwoordde Von Bissing dat zoiets voorbarig was. De Duitsers hadden volgens hem geen boodschap aan samenwerking met alleen een groepje radicalen. Zij moesten pogen om de 'gematigde' bevolkingsmeerderheid op hun hand te krijgen en dus tot nader order de Belgische wettelijkheid eerbiedigen. Het was ook pas na enig tegenstribbelen dat Von Bissing in juni 1916 instemde met de bestuurlijke scheiding. En het duurde nog tot begin 1917 voor de Raad van Vlaanderen en de bestuurlijke scheiding een feit werden. Von Bissing aarzelde en volgde de voorstellen van de rijkskanselier maar schoorvoetend, omdat hij de onderliggende bedoeling afkeurde: Von Bethmann-Hollweg wenste een activistisch bestuurd Vlaanderen als houvast voor de naoorlogse Duitse invloed in België en voor het geval de militaire ontwikkeling de Duitsers zou noodzaken hun greep op het bezette land te lossen. Maar precies daar mocht volgens de gouverneur-generaal geen sprake van zijn.