Willems, Leonard

Persoon
Filip Boudrez (2023, ongewijzigd), Filip Boudrez (1998)

Leonard Willems (1864-1938) streed vóór de Eerste Wereldoorlog voor de erkenning van het Vlaams als officiële taal. Het activisme wees hij af. Ook publiceerde hij over taalkunde en geschiedenis.

Geboorte
Sint-Joost-ten-Node, 27 januari 1864
Overlijden
Gent, 26 september 1938
Leestijd: 4 minuten

Werd door zijn grootvader Leonard (sr.) en zijn vader gesensibiliseerd voor de Vlaamse kwestie. Willems promoveerde tot doctor in de staatswetenschappen (1886) en in de rechten (1889) en volgde les bij Johannes Franck in Bonn (Gotisch en Middelnederlands) en bij Henri Pirenne Pirenne, Henri
Henri Pirenne (1862-1935) was een van de invloedrijkste Belgische historici uit de 20ste eeuw. Zijn werk, met name zijn zevendelige Histoire de Belgique, reflecteerde een Belgisch-nationa... Lees meer
en Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer
(geschiedenis). Zijn examens wilde hij in het Nederlands afleggen, wat hem geweigerd werd. Dit leidde tot een politieke rel die zelfs in de Kamer werd betwist.

Na zijn studies schreef Willems zich in aan de Gentse balie en speelde hij een belangrijke rol in de V.B. in Gent. Hij werd er bestuurslid van het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer
en voorzitter van de Vlaamse Conferentie der Balie Vlaamse Conferentie der Balie
Lees meer
, van het Nationaal Vlaamsch Verbond Nationaal Vlaamsch Verbond
Het Nationaal Vlaamsch Verbond was een vereniging waarin vrijzinnige en katholieke flaminganten van 1891 tot 1914 samenwerkten. Lees meer
en van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer
. Hij ondertekende verzoekschriften ter ondersteuning van wetsvoorstellen voor het gebruik van de Vlaamse taal bij het vervolgen, beschuldigen en vonnissen van Vlaamse soldaten door de militaire rechtbanken, voor het gebruik van de moedertaal als voertaal in het onderwijs en voor de erkenning van de Vlaamse taal als officiële taal. Over het belang van dit laatste schreef hij een bijdrage onder de titel "Le projet de loi De Vriendt". Vanaf 1896 ijverde Willems in de eerste Vlaamse Hogeschoolcommissies Vlaamse Hogeschoolcommissies
Van 1896 tot de realisatie ervan in 1930 organiseerden vijf opeenvolgende hogeschoolcommissies het studiewerk over en de propaganda voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Zo... Lees meer
voor de vernederlandsing van de universteit van Gent. Een grote invloed ging uit van het artikel dat hij schreef over het gebruik van de Nederlandse taal in burgerlijke rechtbanken.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wees Willems het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
resoluut af. Hij tekende protest aan tegen de oprichting en de uitgave van de krant De Vlaamsche Post De Vlaamsche Post
Lees meer
. De werking van de Vlaamse conferentie der balie werd tijdens de oorlog stilgelegd. In 1915 stapte hij op als voorzitter van het Nationaal Vlaamsch Verbond: tegen de wil in van de meerderheid weigerde hij de gelukwensen aan het adres van Moritz von Bissing Von Bissing, Moritz
Moritz von Bissing (1844-1917) was van november 1914 tot aan zijn dood in april 1917 gouverneur-generaal van het bezette België. Lees meer
voor zijn voornemen om de Gentse universiteit te vernederlandsen te ondertekenen. In de plaats daarvan plaatste hij zijn naam onder de door Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer
opgestelde protestbrief (8 januari 1916). In zijn filologisch en historisch onderzoek hield hij zich vooral bezig met de geschiedenis van de Vlaamse letterkunde. De grootste aandacht besteedde hij aan de Middelnederlandse letterkunde en aan Reinaert de Vos in het bijzonder. In zijn studie De Middeleeuwsche Taaltoestanden in Vlaamsch-België (1913) weerlegde hij de stelling van Pirenne die beweerde dat Vlaanderen vanaf de dertiende eeuw verfranst was. Willems toonde aan dat tot aan het Bourgondische tijdperk het Vlaams de voertaal was en in de tweede helft van de veertiende eeuw zelfs de diplomatieke taal.

Willems, die lid was van de raad van beheer, werd in 1932 financieel zwaar getroffen bij het faillissement van de Handelsbank. Na haar overlijden richtte zijn weduwe bij testament het Leonard Willemsfonds in dat de tweejaarlijkse Leonard Willemsprijs toewijst en dat studies over de Nederlandse letterkunde uitgeeft.

Werken

Étude sur l'Ysengrimus, 1895.
Onze bedreigde grenzen, z.j. (1896).
– 'Het Nederlandsch bij de burgerlijke rechtbanken', in Het Vlaamsch Museum (1897), p. 4-11.
Le projet de loi De Vriendt 1898.
– 'Minister Rogier en zijn ontwerp van eene Vlaamsche Academie', in Verslagen en Mededelingen van de KVATL (1899), p. 91-131 en (1902), p. 4-52.
– 'Over twee antivlaamse brieven toegeschreven aan minister Rogier', in Germania (1902), p. 387-399 en (1903) p. 460-470.
Nota's betreffende de voor- en de nadeelen van een Vlaamsche universiteit te Gent 1906-1907.
– 'Professor Pirenne over onze middelnederlandsche letterkunde', in De Vlaamse Gids (1907), p. 77-122.
– 'De Middeleeuwsche taaltoestanden in Vlaamsch-België', in Handelingen van het tweede Vlaamsch Philologencongres (1913), p. 98-130.

Literatuur

– R. Roemans, 'Leonard Willems (1864-1938)', in Revue belge de philologie et d'histoire, jg. 18 (1938), p. 838-854.
– J. van Mierlo, 'Mr. Leonard Willems', in Jaarboek van de KVATL (1942), p. 91-106.
– R. Roemans, Dr. Leonard Willems, 1944.
– P. de Keyser, 'Lezing ter nagedachtenis van een Vlaams Reinaerdist Dr. Mr. Leonard Willems (1864-1938)', in Jaarboek van de KVATL (1965), p. 336-346.
– G. Baert, Gedenkboek De Vlaamse Conferentie der Balie van Gent 1873-1973, 1974.
– D. van Acker, 'Vlaams verzet tegen de Vlaamse post', in WT, jg. 43, nr. 3 (1984), p. 142-166.
– G. Hendrix, 'Willems, Leonard', in NBW, XII, 1987.

Suggestie doorgeven

1975: Ludo Helsen (pdf)

1998: Filip Boudrez

2023: Filip Boudrez

Databanken

Inhoudstafel