Groot-Nederland

Verenigd Koninkrijk en orangisme

Het idee van een politieke vereniging van België of Vlaanderen met Nederland gaat terug op de periode waarin de Nederlandse gewesten onder het Bourgondische en later het Habsburgse huis tot het einde van de 16de eeuw in los verband verenigd waren. Het werd kortstondig een staatkundige realiteit toen op het Congres van Wenen (1814-1815) besloten werd tot de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (VKN), dat later mee de inspiratie vormde van het orangisme Orangisme
Het orangisme is de verzamelterm voor het verzet tegen de Belgische afsplitsing van het Koninkrijk der Nederland onder leiding van Willem I van Oranje. Lees meer . Na het uiteenvallen van het VKN was dit orangisme een decennium lang een politieke stroming in België die vooral Franstalige industriëlen in zijn rangen telde, maar ook Vlaamsgezinden die ijverden voor de erkenning van het Nederlands.

Op grond van de historische en taalkundige band waren er ook later in de 19de en 20ste eeuw met enige regelmaat pleidooien voor een herstel van de politieke eenheid van Nederland en België of Vlaanderen te vernemen. De uitingen waren in de 19de eeuw te geïsoleerd om van politiek belang te zijn en kwamen met name in de jaren 1860 eerder van Vlaamse dan van Nederlandse zijde ( Nederlandse congressen Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer , Jan Frans Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer , Ferdinand A. Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer , Julius P. Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer en Jozef A. Alberdingk Thijm Alberdingk Thijm, Jozef
Jozef Alberdingk Thijm (1820-1889) was voortrekker van de katholieke emancipatie in Nederland en een veelzijdig man: handelaar, uitgever, architectuur- en kunstcriticus, kenner van de mid... Lees meer ). De politieke vorm waarin deze hereniging plaats zou moeten vinden was nauwelijks geformuleerd en sloot beurtelings de Waalse gewesten in en uit.

Culturele en taalkundige samenwerking

In het begin van de 20ste eeuw verwezen de begrippen ‘Groot- Nederland’ en ‘Groot-Nederlands’ bij uitstek naar de culturele en taalkundige betrekkingen tussen Nederland en Vlaanderen (zie Nederland-Vlaanderen Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer ). Ze hadden nauwelijks een politieke lading. Het duidelijkst kwam dit tot uiting in de activiteiten van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV) (1895) alsook in de Nederlandse Congressen (1849) en de Groot-Nederlandse Studentencongressen Groot-Nederlandse Studentencongressen
De Groot-Nederlandse Studentencongressen waren bijeenkomsten van Vlaamse en Nederlandse studenten, gericht op het versterken van de onderlinge banden - vanuit de overtuiging dat Vlamingen... Lees meer (1910). Belangrijk voor de taalkundige samenwerking was het feit dat in de Vlaamse beweging een integrationistische strekking de bovenhand haalde op een taalparticularistische strekking (zie Taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer ) en dat in de tweede helft van de 19de eeuw dezelfde standaard gold voor het Nederlands in Vlaanderen en Nederland (zie Matthias de Vries De Vries, Matthias
Matthias de Vries (1820-1892) was een Nederlandse taalkundige, die nauwe contacten onderhield met tal van Vlaamsgezinde letterkundigen en intellectuelen. Met het mede door hem opgestelde ... Lees meer en Jan te Winkel Te Winkel, Jan
Jan te Winkel (1847-1926) was een Nederlandse hoogleraar in de Nederlandse taal- en letterkunde, die vanuit zijn sociale opvattingen over taal sympathiseerde met de Vlaamse beweging. Onde... Lees meer ).

Dietsland tijdens en na de Eerste Wereldoorlog

In de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer kreeg het begrip ook weer een politieke duiding. Noord-Nederlanders en bepaalde stromingen in het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer bepleitten op termijn, al dan niet met Duitse hulp, een politieke vereniging van Nederland en Vlaanderen. Zo ontstond in de schoot van het ANV het maandblad Dietsche Stemmen Dietsche Stemmen
Dietsche Stemmen was een Groot-Nederlands georiënteerd tijdschrift (1915-1918) dat het activisme steunde, een zelfstandig Vlaanderen nastreefde en Nederlandse ‘stamgenoten’ voor dit prog... Lees meer (1916), onder redactie van onder anderen de invloedrijke Nederlandse historicus Frederik C. Gerretson Gerretson, Frederik C.
Frederik Carel Gerretson (1884–1958) was een Nederlandse historicus, zakenman en politicus, die vanuit zijn Groot-Nederlandse overtuiging het Vlaams-nationalisme trachtte te beïnvloeden.... Lees meer , en De Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer (1917). Na de oorlog bleef deze gedachte voortleven in onderling zeer verschillende Nederlandse en Vlaamse organisaties als het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer (DSV), De Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer , de Vlaamse Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer en in kringen rond het weekblad Vlaanderen (1922-1933) Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer en in het Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond (AVHV) Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond
Het Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond (AVHV) was een overkoepeling voor Vlaamsgezinde studentenverenigingen van verschillende universiteiten, gesticht door Leuvense en Gentse Vlaamse... Lees meer . Tijdens het interbellum werd op tal van bijeenkomsten en manifestaties in meer of minder heftige termen over een politiek Groot-Nederland gedebatteerd. Een belangrijk impuls werd daarbij geleverd door het historische werk van Pieter Geyl Geyl, Pieter
Pieter Geyl (1887–1966) was een Nederlandse historicus met uitgesproken Groot-Nederlandse opvattingen, die een belangrijke rol speelde in het Vlaams-nationalisme tijdens het interbellum.... Lees meer , die in zijn publicaties niet alleen de geschiedenis van de Lage Landen in Groot-Nederlandse zin herinterpreteerde, maar naar eigen zeggen ook een politiek programma voor de beweging wilde scheppen. De politieke vorm bleef zoals voordien zeer vaag. Bovendien moet in aanmerking genomen worden dat in Nederland noch in België bij de grote politieke partijen en de overheid ook maar enige sympathie voor dit streven bestond.

Dietsland en Groot-Nederland als einddoel van Vlaamse en Nederlandse fascisten

In de jaren 1930 werd ook de Groot-Nederlandse beweging in toenemende mate beïnvloed door politieke denkbeelden, waarbij de staat primair als volksgemeensschap werd gezien, en waarin taal, volk en ras als organische begrippen werden uitgelegd en ingebed in een politiek radicaal-rechts kader. In Nederland maakte de Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer van Anton Mussert Mussert, Anton
Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Lees meer en het Zwart Front Zwart Front
Het Zwart Front was een Nederlandse revolutionair-fascistische partij, op 5 mei 1934 door Arnold Meijer opgericht. De aanhang bleef grotendeels beperkt tot de provincie Noord-Brabant. Beg... Lees meer (later Nationaal Front) van Arnold Meijer Meijer, Arnold
Arnold Meijer (1905-1965) was Nederlandse fascist en Groot-Nederlander. Hij was de oprichter van Zwart Front (1934-1940) en Nationaal Front (1940-1941). Lees meer zich ook van de Groot-Nederlandse gedachte meester en kaderden die in hun fascistische en nationaal-socialistische ideologie in. Hetzelfde gebeurde in België, waar het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso) van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer en het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) van Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer Groot-Nederland incorporeerden in hun extreemrechtse en fascistische politieke denken. Het ging daarbij om de vereniging van Vlaanderen en Nederland (Dietsland), een ideaal dat zowel anti-Belgische als antidemocratische sentimenten kanaliseerde. Na de zogeheten Nieuwe Marsrichting, die Van Severen afkondigde in 1934, evolueerde het Verdinaso naar een Belgischgezind (maar niet minder autoritair) Groot-Nederlands standpunt dat de vereniging wenste van België, Nederland en Luxemburg (zie Benelux Benelux
Het begrip Benelux verwijst naar de intergouvernementele samenwerking tussen België, Nederland en Luxemburg na de Tweede Wereldoorlog. Het concept kon op verschillende tijdstippen op bijz... Lees meer ).

Dietse dissidenties tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer leefde in die kringen en bij hen die er min of meer mee sympathiseerden de gedachte dat, zoals in de Eerste Wereldoorlog, opnieuw met Duitse hulp een hereniging van de Nederlanden tot stand gebracht zou kunnen worden. Het bleek wederom een illusie, aangezien de Duitsers absoluut niet van plan waren aan deze verlangens tegemoet te komen. De VNV-leiding accepteerde dat de Dietse toekomstdroom in de koelkast moest in ruil voor machtsposities in het bezette België. Toch bleef het Dietse streefdoel nauwelijks verholen aanwezig in symbolieken en benamingen. Zo heette de militie van het VNV Dietsche Militie Dietsche Militie – Zwarte Brigade
De Dietsche Militie-Zwarte Brigade was de militie van de Eenheidsbeweging-VNV (1941-1943), in november 1943 herdoopt tot Dietsche Militie (1943-1944). Lees meer en de jeugd Dietsche Blauwvoetvendels Dietsche Blauwvoetvendels
Dietsche Blauwvoetvendels (DBV) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor jongens verbonden met het Vlaamsch Nationaal Verbond. Lees meer en Meisjesscharen Dietsche Meisjesscharen
Dietsche Meisjesscharen (DMS) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor meisjes verbonden met het Vlaamsch Nationaal verbond (VNV). Lees meer . In en aan de rand van het VNV ontstonden groepen Groot-Nederlandse dissidenten zoals Nederland Eén! Nederland Eén!
Nederland Eén! was een geheime organisatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog binnen het collaborerende Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) de Dietse gedachte verdedigde. Lees meer en het Dietsch Eedverbond Dietsch Eedverbond
Het Dietsch Eedverbond was een informele en clandestiene organisatie die ijverde voor de prioritering van het Dietse streven. Lees meer . Ze verweten het VNV het Groot-Nederlandse ideaal te verraden.

Verbrand na de Tweede Wereldoorlog

De Groot-Nederlandse dissidenten en de dinaso’s die zich buiten de collaboratie hadden gehouden werden na de bevrijding niet of slechts licht gestraft en hadden daardoor sneller de handen vrij om weer initiatieven te nemen. De eerste radicale Vlaamsgezinde organisaties en tijdschriften na de oorlog droegen daardoor een nadrukkelijk Groot-Nederlandse stempel (zie onder meer Zilvermeeuwtjes De Zilvermeeuwtjes
De Zilvermeeuwtjes was een naoorlogse Vlaams-nationalistische jeugdvereniging uit Brussel. Lees meer , Vive le Gueux! Vive le Gueux!
Lees meer , Jeugdverbond der Lage Landen Jeugdverbond der Lage Landen
Het Jeugdverbond der Lage Landen (JVLL) was een Heel-Nederlandse, Vlaams-nationalistische jeugdvereniging, ontstaan in 1947 om enkele losse nationalistische jeugdkernen rond het tijdschri... Lees meer ). Het neemt niet weg dat ‘Groot-Nederland’ en ‘Diets’ na 1945 verbrande begrippen waren geworden. Alleen extreemrechtse splintergroepen vaak met antecedenten in de collaboratie propageerden na 1945 nog de Groot-Nederlandse politieke eenheid, zoals in het tijdschrift Dietsland Europa Dietsland Europa
Het tijdschrift Dietsland Europa was het blad van de Jong Nederlandse Gemeenschap en later van Were Di. Het verdedigde radicaal Vlaamse, Groot-Nederlandse en extreemrechtse standpunten en... Lees meer . Bij de organsities die zich bezighielden met de culturele en in beperkte mate grensoverschrijdende politieke werking tussen Noord en Zuid werd het woord ‘Groot-Nederland’ weinig gebruikt en dan alleen in culturele zin.

Recent verleden

De federalisering Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer van de Belgische staat heeft hier en daar in politieke kringen in Nederland en in Vlaanderen de vraag opgeroepen of de culturele betrekkingen tussen beide gebieden ook niet een meer politieke dimensie zouden moeten krijgen, bijvoorbeeld naar aanleiding van Belgiës langdurige regeringsvormingscrisis van 2007. Van een georganiseerde Groot-Nederlandse beweging, zoals in vroegere tijden, kan evenmin sprake zijn als van populaire ondersteuning voor het idee.