Leysen, Vaast

Vaast Leysen was de zoon van een uit de Kempen afkomstige bediende bij de buurtspoorwegen. Hij volgde de lagere school in het Sint-Edmonduscollege en de humaniora aan het Vlaamsvoelende Sint-Lievenscollege, beide in zijn geboortestad Antwerpen. Hij werd lid van de Katholieke Studentenactie Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer (KSA), waarin hij leidinggevende functies opnam en als bestuurder actief bleef tot het einde van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer .

Ondertussen studeerde Leysen vanaf 1938 aan de Leuvense universiteit, waar hij een baccalaureaat in de thomistische wijsbegeerte, een doctoraat in de rechten en een licentiaatsdiploma in het notariaat behaalde. Tijdens zijn studietijd was hij lid van de intellectuele en vormingsgerichte groep Universitas Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie
Het Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie (HVKA) (1933 - circa 1965) was een studentenvereniging voor universitaire Katholieke Actie (KA) met als tijdschrift Universitas. Lees meer , die was opgericht en werd geleid door priester en hoogleraar filosofie Albert Dondeyne Dondeyne, Albert
Albert Dondeyne (1901-1985) was hoogleraar filosofie aan de KU Leuven en de mentor van Universitas. Hij was tegenstander van de splitsing van de Leuvense universiteit. Lees meer . Bij het Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie
Het Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie (HVKA) (1933 - circa 1965) was een studentenvereniging voor universitaire Katholieke Actie (KA) met als tijdschrift Universitas. Lees meer was hij gouwleider voor de provincie Antwerpen. Vanaf 1943 begeleidde Leysen in Leuven werkcolleges van de professoren Lucien Caes (1908-1977) en Prosper Thuysbaert Thuysbaert, Prosper
Jonkheer Prosper Paul Thuysbaert (1889 - 1965) was notaris in en burgemeester van zijn geboortestad Lokeren en hoogleraar aan de Leuvense universiteit. Wat de Vlaamse kwestie betreft spee... Lees meer , respectievelijk over Romeins recht en notariële praktijk. In 1950 werd hij aan zijn alma mater benoemd tot docent handels- en fiscaal recht en later tot buitengewoon hoogleraar.

Netwerken in het Vlaamse bedrijfsleven en organisaties

In 1943, het jaar dat hij in Leuven afstudeerde, trad Leysen via de Leuvense, hem goed bekende minderbroeder en hoogleraar filosofie Herman van Breda (1911-1974) in dienst van de bank J. van Breda & Co, die werd geleid door diens twee broers. In 1944 werd hij er aangesteld als directeur en van 1948 tot zijn pensionering in 1986 was hij beherend vennoot.

Bij de oprichting van de NV De Tijd, uitgever van de krant De Financieel-Economische Tijd De Tijd
Lees meer , op 25 oktober 1967, werd Leysen opgenomen in de raad van beheer. Hij was bestuurslid van het Vlaams Economisch Verbond Vlaams Economisch Verbond
Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) is een Vlaamsgezinde belangengroep en patronale organisatie, die werd opgericht in 1926. Tijdens het interbellum zette het VEV zich in voor algemeen ec... Lees meer (VEV), waarvan hij voorzitter was van 1970 tot 1976. In 1970 werd hij de eerste ondervoorzitter van de Regionale Vereniging der Kamers van Koophandel en in oktober 1971 ondervoorzitter van de Gewestelijke Economische Raad voor Vlaanderen Gewestelijke Economische Raad voor Vlaanderen
Lees meer (GERV).

Van 1979 tot 1991 was Leysen voorzitter van de Vlaamse afdeling van het Belgische Rode Kruis en werden de in 1972 – ten gevolge van de staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer – opgestarte communautaire structuurwijzigingen verder doorgevoerd (splitsing van de bloedtransfusiediensten en de administratieve en uitbreiding van de financiële autonomie van de Nederlands- en de Franstalige tak) (zie Rode Kruis Vlaanderen Rode Kruis-Vlaanderen
Rode Kruis-Vlaanderen is een humanitaire organisatie. Het is de Vlaamse tak van het Belgische Rode Kruis, dat in 1864 werd opgericht. Lees meer ). Na het faillisement van De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer in 1976 zocht en vond Leysen met een aantal medestanders en geestgenoten uit de Vlaamse bedrijfswereld kapitaal voor het heropstarten van de krant en werd hij ondervoorzitter van de nieuw opgerichte Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM), waarvan de stichtingsakte werd ondertekend in zijn kantoor.

Vlaams Economisch Verbond (VEV)

Leysen nam de voorzittershamer van het VEV over op het moment dat deze organisatie de exclusieve werkgeversvertegenwoordiging op zich nam voor alle geregionaliseerde materies. Leysen bouwde – in samenwerking met afgevaardigd bestuurder René de Feyter De Feyter, René
Lees meer – de infrastructuur van het VEV beter uit en professionaliseerde de werking, onder meer door de oprichting van een studiedienst en de uitbreiding van zowel het personeelsbestand als de dienstverlening.

Leysen was een sterke pleitbezorger van een doorgedreven politieke en socio-economische regionalisering en zag voor Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer vooral een rol weggelegd als bindmiddel tussen de taal- en cultuurgemeenschappen in België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer en in Europees verband. De uitbouw van de Vlaamse economie Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer beschouwde hij als een hefboom om te komen tot meer Vlaamse autonomie in alle opzichten, vooral politiek en fiscaal. Deze opvattingen vertolkte hij ook in het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en in de raden van beheer van het toenmalige Sabena en de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS). In het verlengde daarvan was Leysen ook betrokken bij de oprichting van de sinds 1998 in Brussel gevestigde zakenclub De Warande De Warande
De Warande is een club van Vlamingen in het centrum van Brussel die werd opgericht in 1988. Lees meer .

Opgegroeid en gevormd in de katholiek-flamingantische traditie van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en diens demografische meerderheidsstrategie, zou Leysen naar eigen zeggen een ‘copernicaanse omwenteling’ hebben doorgemaakt ten tijde van de Koningskwestie (zie Monarchie Monarchie
In deze bijdrage over de Belgische vorsten, van Leopold I tot en met Albert II (1831-2013), wordt gepeild naar hun oordeel over en aandeel in de ontwikkeling van de Belgische taalstrijd e... Lees meer ). Bij de volksraadpleging in 1950 over het al dan niet terugkeren van koning Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer als monarch werd – ondanks een meerderheid in Vlaanderen die daarmee instemde – door de regering beslist om de door de Tweede Wereldoorlog controversieel geworden vorst niet te laten terugkeren op de troon. Leysen evolueerde geleidelijk tot een uitgesproken federalist en verdedigde in de jaren 1960 binnen de Vereniging van Vlaamse Professoren Vereniging van Vlaamse Professoren
De Vereniging van Vlaamse Professoren (1964-1970) was een drukkingsgroep aan de Nederlandstalige universiteiten. Doel was om de Vlaamse belangen in het universitaire onderwijs en het wete... Lees meer (VVP) van meet af aan de splitsing van de Leuvense universiteit (zie Hoger onderwijs Leuven Hoger onderwijs in Leuven
De Franstalige Katholieke Universiteit Leuven werd vanaf 1910 geleidelijk vernederlandst. De strijd voor ‘Leuven Vlaams’ leidde in 1968 tot een splitsing, het ontstaan van twee autonome L... Lees meer ).

Illustratief en betekenisvol in verband met zijn maatschappelijke visie zijn vooral drie toespraken die Leysen hield op publieke fora: de programmarede die hij uitsprak bij het aanvaarden van het voorzitterschap van het VEV op het congres van deze organisatie in Gent in 1970; de feestrede ‘Vlaamse volkskracht van morgen’ bij de viering van het halve eeuwfeest van het Antwerpse Sint-Lievenscollege in 1980 en ten slotte zijn afscheidscollege ‘De weg die voor ons ligt’ aan de Leuvense universiteit in 1986.

Communautaire go-between

In de vroege jaren 1970 droeg Leysen er in sterke mate toe bij om de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) letterlijk en figuurlijk salonfähig te maken, zowel in het bedrijfsleven Bedrijfsleven
Onder impuls van intellectuelen, ondernemers en gesalarieerde kaders verkreeg de Vlaamse beweging een economische oriëntatie. De uitbouw van een Vlaams bedrijfsleven behelsde een politiek... Lees meer als in de politiek. Hij kende VU-coryfee Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer sinds vele jaren en zou later ook mee het boek Hugo’s heilige vuur: de intieme biografie van de jonge Hugo Schiltz 1927-1954 (2009) van Paul Huybrechts prefinancieren.

Door Leysens bemiddeling kwam het vanaf januari 1975 tot geheime contacten tussen Wilfried Martens Martens, Wilfried
Lees meer van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP), Frans Grootjans Grootjans, Frans
Frans Grootjans (1922-1999) was een Vlaamsgezind liberaal politicus en journalist, die in 1966 minister werd in de regering Vanden Boeynants-De Clercq en aan de basis lag van een formele ... Lees meer van de liberale Partij voor Vrijheid en Vooruitgang Partij voor Vrijheid en Vooruitgang
Lees meer (PVV) en Hugo Schiltz van de Volksunie (VU), wat leidde tot een even geheime communautaire Synthesenota. Zowel de besprekingen als de nota werden echter na een lek in de pers afgevoerd. Op verzoek van CVP-staatssecretaris voor de Hervorming van de Instellingen Robert Vandekerckhove Vandekerckhove, Robert
Robert Vandekerckhove (1917-1980) was een notaris en CVP-gemeenteraadslid in Mechelen, partijvoorzitter (1969-1971), de eerste voorzitter van de Nederlandse Cultuurraad (1971-1974), minis... Lees meer zette Leysen begin 1976 een nieuwe vertrouwelijke onderhandelingsronde op, waaraan werd deelgenomen door de voornoemde Vlaamse politici, maar nu ook door vertegenwoordigers van de Franstalige partijen Rassemblement Wallon Rassemblement Wallon
Lees meer (RW) en Front démocratique des francophones Démocrate féderaliste indépendant
Lees meer (FDF). Er werd een akkoord bereikt dat in grote lijnen overeenkwam met de Synthesenota, aangevuld met een compromis over Brussel en de randgemeenten Vlaamse Rand
De Vlaamse Rand omvat de negentien gemeenten grenzend aan Brussel of aan een faciliteitengemeente. De relatie tot Brussel leidt er tot specifieke uitdagingen. Lees meer . De nota Principes voor een communautair akkoord werd echter gekelderd door tegenkanting van de VU, met name door Wim Jorissen Jorissen, Wim (sr.)
Wim Jorissen (1922-1982) was een radicaal Vlaams-nationalistisch boegbeeld van de Volksunie (VU), die in de pioniersjaren van de partij en tot het midden van de jaren 1970 het succes en d... Lees meer en Frans van der Elst Van der Elst, Frans
Frans van der Elst (1920-1997) was repressieadvocaat, medestichter van de Volksunie en voor die partij twintig jaar voorzitter (1955-1975) en bijna dertig jaar parlementslid (1958-1985).... Lees meer , die beiden niet waren betrokken geweest bij de besprekingen. Ook regeringspartij Parti Social Chrétien (PSC), die eveneens niet mee had onderhandeld, kantte zich tegen het ontwerpakkoord.

Na de parlementsverkiezingen van 17 april 1977 zette Leysen zijn rol van politieke go-between verder met de bedoeling de VU in de nieuw te vormen regering binnen te loodsen, wat uiteindelijk – mede na gelijkaardige interventies van anderen – gebeurde. In 1981, nadat enkele jaren eerder het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer niet was gerealiseerd en België en tal van andere Westerse landen tegelijk in een diepgaande economische crisis waren terechtgekomen, was hij een van de architecten van de christendemocratisch-liberale regering met Wilfried Martens als eerste minister en Jean Gol (1942-1995) als vicepremier (1981-1985). Historicus Karl Drabbe Drabbe, Karl
Karl Drabbe (1973) is een Vlaamse activist, journalist en uitgever. Hij werkt(e) mee aan Taktivist en Doorbraak, en richtte in 2021 de non-fictie uitgeverij Ertsberg op. Lees meer vatte de (para)politieke bedrijvigheid van Leysen als volgt samen: ‘Vanuit zijn villa in Brasschaat heeft Leysen een federale stempel gedrukt op België en zijn geschiedenis’.

Leysen zetelde gedurende kortere of langere tijd in bestuurs- of beheerraden van katholieke scholen(groepen), de toenmalige Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius Antwerpen (UFSIA) en de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwkathedraal, van diverse bedrijven en van de Stichting Ons Erfdeel Ons Erfdeel
De Vlaams-Nederlandse vzw Ons Erfdeel werd opgericht in 1957 en informeert via haar tijdschrift over uiteenlopende ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied. De titel van het gelijknam... Lees meer . Laurent Monsengwo (1939-2021), de latere aartsbisschop van de Congolese katholieke kerk, was een pleegzoon van Leysen en zijn echtgenote. Van 1977 tot 1992 was Leysen voorzitter van de Belgische afdeling van het World Wide Fund for Nature (WWF).