Katholieke StudentenActie

Ontstaan

Toen de leiding van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) vanaf de beginjaren 1920 uitdrukkelijk koos voor een radicale anti-Belgische Vlaams-nationalistische koers kwam ze in conflict met de kerkelijke overheid en werd niet meer gevolgd door een deel van de achterban, vooral in de plaatselijke bonden. Eerst in Limburg en iets later in Oost-Vlaanderen ontstond in de tweede helft van de jaren 1920 een bisschoppelijke Katholieke Vlaamse Studentenbeweging Katholieke Vlaamse studentenbeweging
De Katholieke Vlaamse Studentenbeweging was de georganiseerde deelname van de katholieke studerende jeugd aan de Vlaamse beweging. Ze leverde daartoe met haar grote aanhang van ca. 1875 t... Lees meer die leiding ging geven aan de plaatselijke studentenbonden. De van het AKVS losgehaakte bonden werden samengebracht in een organisatie met als naam Katholieke Studentenactie (KSA). Ze presenteerde zich enerzijds als de voortzetting van de oude traditie en anderzijds als de nieuwe Katholieke Actie-beweging (KA) waaraan de Kerk nood had.

 In het bisdom Brugge – met enkele jaren vertraging gevolgd door het aartsbisdom Mechelen – was de situatie anders. Daar startte de KSA onder impuls van Karel Dubois Dubois, Karel
Karel Dubois (1895-1956) werd in 1928 de proost-stichter van de Katholieke Studentenactie in het bisdom Brugge, dat hij in gehoorzaamheid aan zijn bisschop Lamiroy en met diens mandaat wi... Lees meer als een ‘zuiver kerkelijke beweging’ in ‘Vlaamse geest’ met als motto: ‘Vlaanderen hernieuwen in Christus’. Het voerde een blauw uniformhemd in en koos het chiro-teken (PX) als uniform-embleem. In principe bleven de bestaande, plaatselijke katholieke Vlaamse studentenbonden buiten deze beweging, al werden die door de kerkelijke overheid wel sterk onder druk gezet zich los te maken van de Leuvense AKVS-leiding. Doorheen de jaren 1930 bleef Dubois formeel aan zijn West-Vlaams standpunt vasthouden. Wel kwam er vanaf 1932 op vraag van bisschop Henri Lamiroy Lamiroy, Henricus
Als hulpbisschop en bisschop van West-Vlaanderen zette Henri Lamiroy (1883-1952) eind jaren 1920, begin jaren 1930 met ijzeren hand de kerkelijke politiek van zijn voorganger mgr. Waffela... Lees meer een bredere interpretatie voor wat ‘zuiver kerkelijk strijdend’ moest zijn. Daar hoorde voortaan ook de Vlaamsgezinde component bij. De Vlaams-nationalistische opvatting dat de Vlaamse beweging buiten de bevoegdheid van de kerkelijke overheid viel, werd door Dubois bestempeld als een uiting van het te bestrijden liberalisme. Tot waar de grenzen van zijn bevoegdheid gingen kon enkel de bisschop zelf bepalen. De KSA kende in het bisdom Brugge een snelle groei.

Het West-Vlaamse succes had tot gevolg dat andere provincies tijdelijk ook zwenkten in de richting van een aparte gouwwerking voor enerzijds Katholieke Actie en anderzijds Vlaamse actie. Deze toenadering tot het West-Vlaamse standpunt was slechts tijdelijk. Vanaf 1937 koos na Limburg ook Oost-Vlaanderen resoluut voor een heropnemen van de oude studentenbond-traditie, zij het zonder politiek Vlaams-nationalisme en met de klemtoon op de integratie van de Vlaamsgezinde en strijdend katholieke traditie in een enkele KA-jeugdbeweging, gekenmerkt door een permanent groepsleven gericht op integrale vorming en beleving van het samen jong zijn. De naam KSA – te veel verwijzend naar KA – werd zelfs (tijdelijk) opgegeven en vervangen door Jong-Vlaanderen.

Ook in Antwerpen en Brabant ontdekten op het einde van de jaren 1930 heel wat KSA-bonden 'de jeugdbeweging', waarbij ze de methodiek en de Vlaamsgezindheid van Jong-Vlaanderen overnamen. In Limburg was de werking van de plaatselijke bonden altijd zowel Vlaamsgezind als katholiek-strijdend geweest en werd de eerder gesplitste gouwleiding voor KA en Vlaamse actie op het einde van de jaren 1930 weer versmolten. De beweging kreeg er de naam Jong Limburg. In West-Vlaanderen daarentegen kwam er naast een zuiver kerkelijk strijdende KSA een aparte overkoepeling voor de geïsoleerde Vlaamse studentenbonden, het Jong Volksche Front Jong Volksche Front
Het Jong Volksche Front was een West-Vlaamse Vlaamse studentenbeweging, die met bisschoppelijke goedkeuring de vroegere plaatselijke bonden van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenve... Lees meer (JVF). Het JVF bleef ondergeschikt aan de KSA-leiding, kreeg geen uniform om concurrentie ermee te vermijden en probeerde Vlaamse, katholieke en volkse elementen te verzoenen in een nieuwe ideologie. Methodisch bleef het de oude studentenbond-tradities voortzetten zonder jeugdbewegingstechnieken te introduceren.

Ondanks al deze provinciale verschillen werd het sinds 1929 in West-Vlaanderen begonnen KSA-ledenblad Hernieuwen Hernieuwen
Hernieuwen (1929-1965) was het tijdschrift voor de oudste leden van de Katholieke Studenten Actie - Jong Vlaanderen (KSA). Aanvankelijk verscheen het tweemaandelijks, na enkele jaren maan... Lees meer vanaf 1932 in het hele Vlaamse land verspreid en dat gebeurde in 1939 ook met het leidersblad Richten, dat sinds 1933 in West-Vlaanderen was begonnen. Hoewel het standpunt van Oost-Vlaanderen net voor het uitbreken van de oorlog al toonaangevend was, werd het pas door andere provincies officieel erkend en overgenomen bij de oprichting in januari 1943 van de federatie KSA-Jong-Vlaanderen. Het katholiek-strijdend en Vlaamsgezinde element werd toen methodisch ingebed in het jeugdbewegingsideaal, met onder meer een differentiëring van de werking naar leeftijdsgroep. In 1940 en 1945 telde de KSA-Jong-Vlaanderen in het hele Vlaamse land respectievelijk 352 en 376 bonden met samen 12.552 en 14.825 leden. Het Dietsch Jeugdverbond, de organisatorische voortzetting van het AKVS, telde toen nog minder dan 120 leden.

Naoorlogse periode

In de naoorlogse tijd bleven de verschillen tussen de provincies aanzienlijk, al groeiden ze inzake methodiek en Vlaamsgezindheid naar elkaar toe. KSA-Jong-Vlaanderen was de meest Vlaamsgezinde katholieke jeugdbeweging. Ze werd in radicaliteit van Vlaamse overtuiging enkel voorbijgestoken door de minuscule nieuw ontstane Vlaams-nationalistische jeugdgroepen, maar was qua impact op de Vlaamse jeugd veel belangrijker dan deze. In 1956 was het aantal KSA-bonden gestegen tot 393 met samen 18.022 leden. In 1957 slaagden de vijf gouwleidingen erin een gemeenschappelijke basiskeur op te stellen, waarin uitdrukkelijk werd beklemtoond dat de KSA een voorhoederol wilde spelen in de Vlaamse beweging, terwijl tegelijk ook de erfenis van de KA als tweede pijler werd bevestigd en de jeugdbeweging als derde.

In theorie ging het om een zogenoemde ’vruchtbare spanning‘ tussen actie naar buiten (op katholiek en Vlaams gebied) in het scholieren- en studentenmilieu en groepsvorming naar binnen (de beleving van het samen jong zijn). Die spanning maakte de KSA anders dan andere jeugdbewegingen en was in zekere zin een uitloper van de oude traditie van de studentenbeweging Studentenbeweging
Lees meer , zij het met een beklemtoning van het KA-aspect. Door de spanning verschilde de KSA ook van de meeste buitenlandse KA-bewegingen voor studerenden die geen jeugdbewegingscomponent of cultuurnationalistische traditie hadden. De banden met deze buitenlandse bewegingen werden vanaf het einde van de jaren 1950 wel systematisch versterkt in het kader van de Internationale Katholieke Studerende Jeugd (IKSJ).

In1958 verhuisde het algemeen secretariaat onder impuls van algemeen secretaris Rik de Ghein De Ghein, Rik
Lees meer van Roeselare naar Brussel. Dat werd het begin van een sterkere beklemtoning van de nationale samenwerking en de omvorming van de federatie tot een verbond met een in 1964 voor het eerst aangestelde algemeen leider en een algemeen proost. Discussies over doelstellingen, de maatschappelijke opstelling en de gemengde werking bemoeilijkten echter in de jaren 1970 de nationale samenwerking en ideologisch viel het beleid grotendeels terug op het niveau van de provinciale leidingen, en soms – zoals tussen 1978 en 1987 in Oost-Vlaanderen – zelfs op dat van twee concurrerende provinciale leidingen met elk een eigen ideologische kleur, die een deel van de bonden aan zich wisten te binden.

De ideologisering van de beweging hing ook samen dat met het profiel de leiding. Deze bestond grotendeels uit studenten of oud-studenten met een pedagogische vorming, die in ideeën en oriënteringen sterk beïnvloed werden door de universitaire contestatie en de eruit voortvloeiende maatschappijkritische stromingen, zowel op politiek als pedagogisch vlak. Qua ledenaantal wist de beweging zich goed te handhaven, met een hoogtepunt van 23.725 leden in 1965 en 24.217 in 1977. Door de fusie in 1978 met de Vrouwelijke Katholieke Studerende Jeugd Vrouwelijke Katholieke Studerende Jeugd
De Vrouwelijke Katholieke Studerende Jeugd (VKSJ) was een beweging voor Katholieke Actie bij de studerende meisjes in Vlaanderen (1929-1978) die vooral actief was in pensionaten en zuster... Lees meer en de uitbouw van gemengde werking (met versmelting van bonden) zijn latere ledencijfers moeilijker vergelijkbaar. De benaming KSA-Jong Vlaanderen maakte toen plaats voor KSJ-KSA-VKSJ. In 2015 werd de naam kortweg KSA. In 2023 telde KSA 37.500 leden, gegroepeerd in 260 groepen.

Vooral in de jaren 1950 en 1960 speelde de KSA-Jong Vlaanderen een belangrijke rol op Vlaams gebied, door nieuwe naoorlogse generaties studerende jongeren kennis te laten maken met de traditie van de Vlaamse beweging en een nieuw ongecompliceerd Vlaams cultuurnationalisme tot stand te brengen, dat uiteindelijk – met de kwestie 'Leuven Vlaams' als katalysator – uitmondde in een democratisch Vlaams-nationalisme. Het bewustzijn de voortzetting te zijn – zij het in een andere vorm – van de Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer se studentenbeweging (een opvatting die door oud-AKVS'ers en nationalistische jeugdbewegingen steeds werd bestreden) gaf leiding en leden het gevoelen een historische roeping te hebben, niet enkel tegenover de Kerk (vanuit de KA), maar ook en zelfs vooral tegenover het Vlaamse volk.

Het gaf de Vlaams strijdende traditie een nieuwe adem. Hetzelfde geldt voor initiatieven als de Dag van het Vlaamse Lied Dag van het Vlaamse Lied
De Dag van het Vlaamse Lied (1953-1957) was een jaarlijks zangfeest van katholieke organisaties als alternatief voor en uit onvrede met het Vlaams Nationaal Zangfeest en het Algemeen Ned... Lees meer in de jaren 1950 en de Rodenbachviering in 1956, de Vlaamse dag op de Wereldtentoonstelling Wereldtentoonstelling van 1958
Naar aanleiding van de ondervertegenwoordiging van Nederlandstaligen bij de organisatie van de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel ontstond commotie vanuit het flamingantische midde... Lees meer van 1958 en de steun aan de acties voor 'Leuven Vlaams' in 1966 en 1968. Deze werden in sterke mate gedragen en gesteund vanuit en door de KSA.

Wellicht meer nog dan in andere katholieke jeugdbewegingen, omwille van de vervlechting met de universitaire wereld, volgde er na 1968 een verschuiving naar links en een zich loshaken van de Vlaamse beweging. Vanaf de jaren 1970 verdween het Vlaamsgezinde element grotendeels uit de werking en na een korte tijd van oriëntering naar studie- en actiegroepen, kwam opnieuw de beleving van het samen jong zijn in groep – het jeugdbewegingselement – als belangrijkste blijvende inspiratie bovendrijven, zowel op het overkoepelende niveau als in de plaatselijke bonden. In West-Vlaanderen (KSA-Noordzeegouw), veel meer dan in andere provincies, bleef de Vlaamsgezinde traditie leven, maar zij was er ook meer ingebed in de levend gehouden herinnering aan het KA-verleden en aan 'stichter' Dubois. In andere provincies en in de nationale leiding werd vaak veel uitdrukkelijker afgerekend met de erfenis van de KA, zoals bijvoorbeeld bleek op de viering van het vijftigjarige bestaan in 1978.

Soms leek de beweging haar anti-AKVS-oorsprong uitdrukkelijk te betreuren en was er eerder sprake van een positieve toe-eigening van de hele AKVS-voorgeschiedenis. Dat kon met het meeste recht gebeuren in Oost-Vlaanderen en Limburg, omdat daar de oude studentenbonden als zodanig gewoon tot KSA-bonden werden omgevormd. Zo vierde bijvoorbeeld de KSA-bond Jonge Klauwaarts De Jonge Klauwaarts (Hasselt)
De Jonge Klauwaarts werd in 1884 opgericht als Vlaamsgezinde katholieke studentenbond en voortgezet als bond van de Katholieke Studentenactie (KSA). De vereniging speelde zowel in de Vlaa... Lees meer van Hasselt in 1984 haar honderdjarige bestaan, terwijl het AKVS nog maar van 1903 dateerde en de KSA officieel maar van 1928. Daarom ook besteedde de geschiedenis van de KSA Oost-Vlaanderen uitdrukkelijk aandacht aan de voorlopers sinds 1875.

Anderzijds is in 2023 de oriëntering naar de Vlaamse beweging, de Kerk en het studerende milieu uit de opdrachtsverklaring en de werking verdwenen. KSA is intussen een jeugdbeweging geworden als een andere. Ze ziet het als haar missie ‘op plaatselijk niveau een speelse en zinvolle vrijetijdsbesteding’ aan te bieden, ‘waarbij de leden kunnen groeien als individu binnen de samenleving. Vriendschap en creativiteit staan centraal in de werking’, waarin jongeren zelf ‘vrijwillig engagement opnemen en zo leren verantwoordelijkheid te dragen’.