Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie

Gegroeid uit het samengaan van de Katholieke Actie-idee en het verlangen om anti-liberale maatschappijhervormingen te realiseren met het christendom als hefboom, ontstond in Leuvense Vlaamse studentenkringen eerst in 1932-1933 het maandblad Universitas Universitas
Universitas was een Vlaams studententijdschrift en spreekbuis van het Hoogstudentenverbond voor Katholieke Actie (HVKA). Lees meer . Het werd een jaar later het orgaan van het HVKA, met als proost (tot 1957) professor Albert Dondeyne Dondeyne, Albert
Albert Dondeyne (1901-1985) was hoogleraar filosofie aan de KU Leuven en de mentor van Universitas. Hij was tegenstander van de splitsing van de Leuvense universiteit. Lees meer . In 1934-1935 telde het HVKA 260 leden, het volgende jaar 340 (op een totaal van circa 900 Vlaamse studenten) georganiseerd in eerst 24 dan 29 regionale en facultaire kringen. Het maandblad Universitas verscheen toen op 1800 exemplaren.

Naast zelfvorming en studiewerk zetten leden zich ook in voor de uitbouw van Sociale Hulp (steun aan de Leuvense behoeftigen) en pastoraal werk in Leuvense parochies. In 1938-1939 bij het eerste lustrum en met Pieter de Somer De Somer, Pieter
Pieter de Somer (1917-1985) stond van 1966 tot 1985 aan het hoofd van de Katholieke Universiteit Leuven en speelde een belangrijke rol in de splitsing van de universiteit in een Nederland... Lees meer als preses, was het HVKA de belangrijkste Leuvense studentenvereniging (voor Vlaamse studenten) naast het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV). Het zag toen zijn taak op vier terreinen: het godsdienstig leven van de student op een universitair peil brengen, de relatie 'geloof en wereld' uitklaren, de Vlaamse eisen plaatsen in de ruimere context van globale Kerk- en maatschappijvernieuwing en de universiteit herstructureren tot een denk- en werkgemeenschap van professoren en studenten ten dienste van Kerk en volk.

Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

De bezettingsjaren waren voor het HVKA een bloeiperiode, met een verviervoudiging van het ledenaantal. In zijn schoot groepeerden zich studenten die onder invloed van Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer het 'nationaal Belgisch bewustzijn' wilden revaloriseren en het verzoenen met een Vlaamse cultuurbeweging en met een sociaal engagement in de christelijke arbeidersbeweging. Ideeën die vanaf 1945 terug te vinden waren in het programma van de toen pas opgerichte Christelijke Volkspartij.

Na de oorlog zorgde vooral het HVKA ervoor dat het Leuvens Studenten Corps tot stand kwam als overkoepeling van alle verenigingen, ook van het KVHV dat door zijn oriëntering op het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer tijdens de oorlog te zeer gediscrediteerd was om nog als koepel te fungeren. In het HVKA zelf pleitten sommigen op het einde van de jaren 1940 voor een zuiver religieuze KA- beweging, maar anderen zochten een verbreding door het sterker beklemtonen van de sociale dimensie. In de jaren 1950 kwam een nieuwe bloei als brede beweging met Gerard Buyse, Paul Leemans, Guido van Hoof, Lode Bostoen en Roger Dillemans, waarbij Universitas uitgroeide tot een hoogstaand tijdschrift met een religieuze, sociale en culturele belangstelling. Het publiceerde ook regelmatig Schriften over een actueel thema, onder meer in 1953 over 'De Vlaamse Kwestie'. Het verwierp een ecclesiologie die de Kerk zag als bolwerk tegen de wereld en propageerde openheid en dialoog van gelovigen met 'andersdenkenden'. Na haar studententijd zette deze generatie van de early fifties haar zoektocht naar verzoening tussen geloof en wereld verder door in 1958 te starten met het katholiek leken-maandblad De Maand.

Uiteenvallen en verdamping

Een volgende generatie HVKA'ers, die zich meer en meer Universitassers noemden, viel op het einde van de jaren 1950 en de beginjaren 1960 uiteen in twee stromingen. De eerste groep koos voor een progressief cultuurvernieuwende beweging, met aandacht voor sociale problemen en contacten met 'andersdenkenden', maar waarin de religieuze component naar de achtergrond verschoof. Ze bleef het tijdschrift uitgeven tot 1970 dat toen helemaal een nieuw-links karakter kreeg. Een nummer over seksualiteitsbeleving en contraceptiva was de druppel teveel voor de raad van bestuur, die de redactie het recht ontzegde Universitas nog verder uit te geven. De redactie zette daarna haar links progressief engagement verder door het uitgeven in hetzelfde formaat van een nieuw studentenweekblad met als naam Omtrend. De andere groep, met Seppe Yperman als gangmaker, wilde de progressief kerkelijke lijn versterken en begon vanaf 1959 aan de uitbouw van een studentenparochie, later universitaire parochie, die aanvankelijk een afdeling was van het HVKA, maar vanaf 1963 een volwaardig kerkrechterlijk statuut kreeg als ’personele parochie’ voor al wie met de universiteit te maken had. Ze bestaat nog steeds, in twee gedaanten: als studentenparochie en weekend-parochie. Het HVKA was intussen als vereniging halfweg de jaren 1960 geruisloos verdwenen.