Vindevogel, Leo

Leo Vindevogel studeerde van 1903 tot 1907 voor onderwijzer aan de bisschoppelijke normaalschool van Sint-Niklaas en werd daarna aangesteld als onderwijzer in de taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer stad Ronse. Vindevogel was katholiek gemeenteraadslid (vanaf 1921), schepen van onderwijs (1921-1926), oorlogsburgemeester Oorlogsburgemeesters
De term ‘oorlogsburgemeesters’ verwijst naar de collaborerende burgemeesters die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden benoemd en de hoeksteen vormden van de machtsgreep van het Vlaamsch ... Lees meer van Ronse (1941-1944) en volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Oudenaarde-Ronse (vanaf 1925).

Aanstormend talent bij de Christen Volksbond

Als lid van de Vlaamse Jongstudentenbond Oost-Vlaanderen werd Vindevogel beïnvloed door het romantische flamingantisme van Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer . Daarnaast vatte hij ook interesse op voor de sociale strijd als onderdeel van de Vlaamse beweging. In het kader daarvan richtte hij in 1907 mede de Christen Volksbond in Ronse op. Hij werd secretaris (1908) en later woordvoerder van dit overkoepelend orgaan van sociale organisaties dat zich mede onder zijn impuls vanaf 1911 steeds meer op het syndicale terrein zou begeven. In 't Volk van Ronse (onder pseudoniem van Dietschman) en in Rechtuit, het maandblad van de Sociale Studiekring van de Volksbond, pleitte hij onder meer voor de vernederlandsing van het onderwijs Onderwijs
Lees meer , een volgens hem noodzakelijke voorwaarde voor de sociale ontvoogding van de Vlaamse arbeiders in het door de Franstalige industriële bourgeoisie gedomineerde Ronse.

Eind september 1913 nam hij ontslag als onderwijzer en trok naar Frankrijk, waar hij na een gespecialiseerde opleiding in Roubaix werk vond in een constructieatelier. Na een halfjaar keerde hij echter naar België terug. Hij verbleef als 'handelaar' bij zijn zuster, die in Brussel een beenhouwerij openhield.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer meldde Vindevogel zich als vrijwilliger. Aan het front behaalde hij het maximum aantal frontstrepen. In brieven aan politieke medestanders uitte hij zijn ongenoegen over de positie van de Vlaamse soldaten. Hij leek te radicaliseren in anti-Belgische zin, maar ondanks zijn groeiende Vlaams-nationalisme trad hij niet toe tot de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer .

Na de oorlog werkte Vindevogel vanuit zijn functie als secretaris van de Christen Volksbond aan zijn politieke carrière binnen de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer . Een aanbod van de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer om de eerste plaats op hun lijst in te nemen, wees hij af; hij meende dat de Vlaamse eisen beter via de katholieke partij konden worden gerealiseerd. In 1919 stond hij op de tweede strijdplaats voor de katholieke partij, ondanks de tegenstand van de Franstalige katholieke burgerij in Ronse. Hij werd niet verkozen. In het arrondissement Oudenaarde-Ronse maakte na de invoering van het nieuwe kiesstelsel slechts één katholiek Kamerlid kans verkozen te worden. Vindevogel had dan ook de steun van alle katholieke standen nodig om die noodzakelijke eerste plaats als lijsttrekker te bemachtigen.

De gemeentepolitiek in Ronse

Vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen van 24 april 1921 werd Patria gesticht, een koepel van katholieke burgerlijke organisaties. Directe aanleiding was de verontwaardiging van de conservatieve en veelal Franstalige katholieken over de door Vindevogel gevoerde kiescampagne. Uit angst voor een socialistische overwinning bleven de katholieke rangen gesloten; in een coalitie met de liberalen nam Vindevogel de functie van schepen van onderwijs waar (tot 1926). De samenwerking tussen de rivaliserende katholieke standen hield echter niet lang stand. De steun van de Christen Volksbond aan een socialistische staking leidde tijdens de parlementsverkiezingen van 1921 zelfs tot het apart opkomen van Patria. Opnieuw kon Vindevogel geen nationaal mandaat verwerven.

De volgende nationale verkiezingen in 1925 stond hij andermaal op de tweede plaats, achter Iweins d'Eeckhoutte, de kandidaat van de Belgische Boerenbond Belgische Boerenbond
De Boerenbond is een beroepsorganisatie van en voor landbouwers die tot ver in de 20ste eeuw sterke banden had met de Kerk en de katholieke partij, zich van meet af sterk engageerde in de... Lees meer , met wie hij echter een interne overeenkomst kon sluiten. Behaalde Vindevogel meer voorkeurstemmen dan lijsttrekker Iweins d'Eeckhoutte dan zou deze laatste ontslag nemen. Op die manier slaagde Vindevogel erin eindelijk de lang verhoopte Kamerzetel te bemachtigen.

Een eigenzinnige katholieke dissident

In 1926 nam Vindevogel ontslag als schepen van onderwijs na aanhoudende conflicten met zijn Franstalige conservatieve partijgenoten van Patria. Hij richtte de standenloze Katholieke Vlaamsche Volkspartij Katholieke Vlaamsche Volkspartij
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij was de Vlaamse vleugel van het Blok der Katholieken van België, opgericht op 11 oktober 1936 met als Franstalige tegenhanger de Parti catholique social... Lees meer (KVV) op. Ondanks het feit dat de Volksbond hem volgde, moest hij vaststellen dat de Vlaamsgezinde standenvertegenwoordigers van het Algemeen Christelijk Werk(nem)ersverbond Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer (ACW), de boeren en de burgers zich van hem afkeerden en zich verenigden. Vindevogel, die op die manier geïsoleerd raakte binnen zijn eigen groep, zocht en vond contact met de Vlaams-nationalisten. Bij de parlementsverkiezingen van 1929 werd hij niet alleen verkozen, maar zorgde vooral zijn grote aantal voorkeurstemmen voor een doorbraak van de Vlaams-nationalisten in het arrondissement. Ondanks zijn associatie met de Vlaams-nationale Kamergroep zetelde Vindevogel in de Kamer als een onafhankelijke en bleef hij pleiten voor de Vlaamsgezinde aanwezigheid binnen de katholieke groep. Daarnaast ging zijn aandacht vooral uit naar de strijd tegen het antiklerikalisme en het 'linkse gevaar'.

Door zich, in tegenstelling tot de tegenstemmende Vlaams-nationale Kamerfractie, bij de stemming van de taalwet inzake het bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer en het middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer (beiden in 1932) te onthouden, bereidde hij reeds de weg voor een terugkeer naar de katholieken voor. Toen Vindevogel het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer niet langer als programmapunt verdedigde – nadat hij nochtans het Federaal Statuut van Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer had ondertekend – werd een breuk met de Vlaams-nationalisten onvermijdelijk. Vindevogel verzoende zich opnieuw met de katholieken en wist in 1932 zijn mandaat te verlengen, maar nu op een katholieke lijst. De Vlaams-nationalisten leden  een zware nederlaag.

In de jaren 1930 evolueerde Vindevogels syndicalisme naar corporatisme Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer en in 1934 richtte hij de Katholieke Textielgroep op, een experiment om het corporatisme in de Vlaamse textielsector te introduceren. Hij verklaarde zich een voorstander van de door België vanaf 1936 gevoerde onafhankelijkheidspolitiek. In feite was hij echter steeds een grote bewonderaar van Duitsland geweest. Na de machtsovername van de nationaalsocialisten onder leiding van Adolf Hitler kwam daar de openlijke verering voor de figuur van de Führer bij.

Vanuit een hevig antisocialisme en anticommunisme pleitte hij voor een Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer van rechtse, katholieke, Vlaams-nationalistische krachten. Samen met Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer ijverde hij voor de vorming van een exclusief rechtse regering. Vindevogel steunde het Beginselakkoord KVV-VNV Beginselakkoord KVV-VNV
Het beginselakkoord KVV-VNV werd ondertekend door vertegenwoordigers van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) en het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) op 8 december 1936. Het moest ee... Lees meer , wat hij als een mogelijke basis beschouwde voor een nieuwe katholieke partij. Vindevogel bleef pleitbezorger van de bundeling van alle rechtse katholieke krachten inclusief het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer . Hij uitte onder meer in De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer felle kritiek op de regering van Nationale Unie van Paul van Zeeland Van Zeeland, Paul
Toen hoogleraar en bankier Paul van Zeeland (1893-1973) tussen 1935 en 1937 aan het hoofd stond van de Belgische regering, werden onder andere de taalwet in rechtszaken en een amnestiewet... Lees meer en de volgens hem te linkse en te Franse politiek van het Algemeen Christelijk Werknemersverbond Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer (ACW). Dat laatste leidde in juli 1938 tot zijn uitsluiting uit het ACW. Binnen zijn 'eigen' KVV had Vindevogel op dat ogenblik ook af te rekenen met een afscheuring. Ontevreden KVV'ers verweten hem zijn autoritaire opstelling en gingen scheep met rexisten en Vlaams-nationalisten tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1938. Dit belette echter Vindevogels herkiezing niet.

Oorlogsburgemeester van Ronse

Na de Duitse inval en de vlucht van burgemeester Eugène Soudan Soudan, Eugène
Eugène Soudan (1880-1960) was een advocaat, hoogleraar en socialistisch politicus. Hij was burgemeester van Ronse, Kamerlid en bekleedde meerdere ministerfuncties. Hij besteedde aandacht ... Lees meer plaatste Vindevogel zich centraal in de gemeentepolitiek. Hij was een van de (ongeveer) 175 ondertekenaars van de oproep voor de Vlaamse Volksbeweging van het VNV. Op 2 januari 1941 werd hij benoemd tot burgemeester Oorlogsburgemeesters
De term ‘oorlogsburgemeesters’ verwijst naar de collaborerende burgemeesters die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden benoemd en de hoeksteen vormden van de machtsgreep van het Vlaamsch ... Lees meer .

Vindevogel aanvaardde deze aanstelling zonder overleg met de Christen Volksbond, wat aanleiding gaf tot wrijvingen tussen beide. In 1942 werd hij ook lid van de Duitsch Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag). In zijn persstukken in de gecensureerde pers, verdedigde hij de werving voor het oostfront, de verplichte tewerkstelling en de Duitse militaire overwinning. Hij wierf collaborerende hulpagenten aan en onderhield hecht contact met Duitse besturen en ordediensten, onder meer door het signaleren van politieke tegenstanders en smokkelaars. De Duitse Feldgendarmerie hield kantoor op het stadhuis naast het bureau van Vindevogel. Gedurende een periode van anderhalf jaar nodigde Vindevogel ‘op last van de Feldgendarmerie’ inwoners uit die soms werden aangehouden.

Tijdens de bezetting werd Vindevogel driemaal ernstig bedreigd: poging tot ontvoering (1942), bomaanslag op zijn woning (oktober 1943) en aanslag op zijn leven met zware verwondingen als gevolg (december 1943). Na die laatste aanslag lanceerde de Duitse Sipo-SD een reeks aanhoudingen in verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer snetwerken.

Terechtstelling en beeldvorming

Na de bevrijding werd Vindevogel aangeklaagd voor politieke collaboratie, economische collaboratie, militaire collaboratie en verklikking. De Krijgsraad van Gent veroordeelde hem op 16 maart 1945 tot levenslange hechtenis, wat na beroep in het vonnis van 30 april 1945 door het Krijgshof van Gent tot de doodstraf werd omgezet. Op 23 mei 1945 verwierp de tweede kamer van het Hof van Cassatie het verbrekingsverzoek. Op 4 juni 1945 diende advocaat Antoine Dhooge een genadeverzoek in. Na een negatief advies van de auditeur-generaal en het negatieve voorstel tot beslissing van de minister Marcel Grégoire bevestigde prins-regent Karel op 24 augustus 1945 de verwerping van het genadeverzoek. Op 25 september 1945 werd Vindevogel op de binnenkoer van de Gentse gevangenis ‘De Nieuwe Wandeling’ gefusilleerd. Na zijn dood werd hij samen met Irma Swertvaeger Swertvaeger, Irma
Irma Swertvaeger (1904-1945) werd terechtgesteld nadat zeven verzetslieden om het leven kwamen na haar tussenkomst bij Duitse soldaten, om haar door het Geheim Leger gevangen genomen zoon... Lees meer één van de iconische ‘martelaren’ in de beeldvorming over de anti-Vlaamse repressie Repressie
Lees meer en een mobiliserend element in het amnestiedebat. Het proces van de terechtgestelde Irma Swertvaeger werd in 1996 wel herzien, maar het auditoraat-generaal vond geen juridische grond voor herziening van het proces-Vindevogel.

Na de herbegraving van Vindevogel in 1952 in Campo Santo Campo Santo
Campo Santo, de begraafplaats van Sint-Amandsberg, geniet faam als ‘de merkwaardigste van Vlaanderen’, als gevolg van de vele Vlaamsgezinde boegbeelden die er, te beginnen met Jan-Frans W... Lees meer te Sint-Amandsberg ontstond een duurzame herdenkingscultuur rond Vindevogel als martelaar. De contouren van de beeldvorming werden al gecreëerd door de advocaten van Vindevogel in 1945. Elementen van die juridische kritiek van 1945 werden decennialang gebruikt door politici, actiegroepen, schrijvers, theatermakers en journalisten. In de herinneringscultuur over Vindevogel staan enkele verhaallijnen centraal: de persoonlijke afrekening en de dorpspolitiek, de gerechtelijke fouten, het feit dat Vindevogel niet nazigezind was, de bewering dat het katholieke partijestablishment een lastige luis in de pels wilde uitschakelen en tot slot Vindevogels eigenzinnige persoonlijkheid. De argumenten werden zodanig gemanipuleerd en hervormd dat het beeld van een fatale gerechtelijke dwaling gemeengoed werd en de feitelijke basis van het proces verdween.

Diepteonderzoek toont aan dat de ingebrachte juridische kritiek weerlegd kan worden. Van een juridische dwaling was geenszins sprake. De doodstraf kan worden verklaard door een samenspel van enkele factoren: de grote hoeveelheid schriftelijke sporen van Vindevogels contacten met Duitse diensten en zo van zijn verklikkingen, het feit dat vooral veel collaborerende medestanders naar de burgemeester wijzen en de zwakke verdediging van Vindevogel, die op geen enkel moment spijt betuigde. Gekoppeld aan het zeer vroege tijdstip van het vonnis – er werd in die vroege fase relatief zwaarder gestraft – was de doodstraf puur juridisch gesproken niet onlogisch. Emoties en dorpspolitiek speelden zeker een grote rol, maar deden de rechtspraak niet buiten het toenmalige wettelijke kader treden.

De zaak-Vindevogel illustreert de kern van de beeldvorming over de anti-Vlaamse repressie. Die kwam neer op een decennialang politiek gecultiveerd fundamenteel wantrouwen in de Belgische rechtstaat. Wat in deze beeldvorming een grote rol speelde, was de spanning tussen emotie en rede. Vindevogel betaalde de hoogste prijs en de beeldvorming maakte maximaal gebruik van die emotionele lading. De zaak-Vindevogel toont ook aan dat een doodstraf verzoening en verwerking in de weg kan staan. Het creëert een blijvende emotionele contestatie van het verleden, die elke dialoog blokkeert.