Sap, Gustaaf

Gustaaf Sap behaalde het diploma van onderwijzer aan de bisschoppelijke normaalschool te Torhout (1905), werd licentiaat in de handels- en consulaire wetenschappen (1911) en doctor in de politieke en sociale wetenschappen (1912) te Leuven. In 1913 werd hij professor economisch beleid aan de Handelshogeschool van de Leuvense universiteit, na de Eerste Wereldoorlog ook aan de rechtsfaculteit en de School voor Politieke en Sociale Wetenschappen. Hij was in het interbellum een van de promotoren van de vernederlandsing van het curriculum en creëerde met de Economisch-Sociale Bibliotheek in de Standaard-Boekhandel (1931) een forum voor de publicatie van Nederlandstalige proefschriften. Zijn belangrijkste bedrijvigheid situeerde zich echter niet in het academische leven, maar in de politiek, het bankwezen en de perswereld. Dankzij zijn huwelijk met redersdochter Antoinette Gylsen in 1920 beschikte Sap over ruime financiële middelen.

Tussen katholieke partij en Vlaams-nationalisme

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer verbleef hij in Frankrijk en van maart 1915 tot november 1918 was hij privésecretaris van Joris Helleputte Helleputte, Joris
Joris Helleputte (1852-1925) heeft bijna een halve eeuw lang gewogen op de Belgische samenleving: als neogotisch architect, als gangmaker van sociale organisaties, inzonderheid de Belgisc... Lees meer , minister van Landbouw en Openbare werken in Le Havre. Als overtuigd flamingant werd hij een vertrouwensman van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer . Hij kocht in Frankrijk het papier waarop de manifesten en Open Frontbrieven Open Brieven van de Frontbeweging
De Open Brieven van de Frontbeweging waren gestencilde of gedrukte clandestiene manifesten die tussen 11 juli 1917 en 11 juli 1918 aan het front werden verspreid. Daarbij mogen ook een aa... Lees meer gedrukt werden en bracht het drukwerk in de ministeriële auto naar het front. Hij was in voortdurend contact met zowel de katholieke leiders Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer en Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer als de Frontbeweging-voormannen Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer en Adiel Debeuckelaere Debeuckelaere, Adiel
Adiel Debeuckelaere (1888-1979) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zou zijn imago vooral opbouwen dankzij zijn leidende rol in de Frontbeweging. Lees meer . Onder de schuilnaam van Jean de Louvain was hij correspondent van L'Echo de Paris; wegens zijn Vlaamsgezinde standpunten kwam regeringsleider Charles de Broqueville de Broqueville, Charles
Graaf Charles de Broqueville (1860-1940) was een katholiek politicus, regeringsleider (1911-1918) en minister van Oorlog (1912-1917). Hij werd na de oorlog nog enkele keren minister en wa... Lees meer bij het blad tussenbeide om de medewerking van Sap stop te zetten.

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen van 16 november 1919 probeerde Sap een overeenkomst tot stand te brengen tussen de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer en de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer . Zelf bleef hij trouw aan de katholieke partij. Hij steunde Van Cauwelaert in zijn ondernemingen, werd beheerder van de naamloze vennootschap van de krant De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer (1919) en bestuurslid van de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer (1919). Op 16 november 1919 werd Sap in het arrondissement Roeselare-Tielt voor de katholieke partij tot Kamerlid gekozen; hij zou dat blijven tot aan zijn dood in 1940. In de katholieke ‘standenpartij’ vertegenwoordigde hij tussen 1921 en 1932 de landbouwers. Hij bleef evenwel steeds goede contacten met de Vlaams-nationalisten onderhouden en zou zich op het einde van de jaren 1920 opwerpen als leider der teleurgestelde katholieke flaminganten die meenden dat van het Vlaamse minimumprogramma Minimumprogramma
Het Minimumprogramma was de benaming voor het eisenpakket dat de Belgisch-loyale flaminganten, in het bijzonder inzake taalwetgeving, in de periode tussen de beide wereldoorlogen nastreef... Lees meer van 1919 weinig terecht was gekomen en die de compromissenpolitiek van Van Cauwelaert hekelden.

De Standaard, ministerschap en controverse

In 1927 verwierf Sap bij een kapitaalverhoging de meerderheid van de aandelen in de naamloze vennootschap De Standaard. Aanvankelijk beperkte hij zich tot de financieel-commerciële leiding en behield Van Cauwelaert de politieke leiding van de krant, maar na de doorbraak van de Vlaams-nationalisten bij de verkiezingen van mei 1929 nam hij volledig de teugels in handen. Hoofdredacteur Marcel Cordemans Cordemans, Marcel
De Vlaamsgezinde journalist-publicist, leraar, kabinetsmedewerker en ambtenaar Marcel Cordemans (1891-1991) was van 1922 tot 1929 hoofdredacteur van de krant De Standaard. Lees meer en redactiesecretaris Paul van Molle, die aan de zijde van Van Cauwelaert stonden, namen in augustus 1929 ontslag, en Jan Boon Boon, Jan
Jan Boon (1898-1960) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij hoofdredacteur van De Standaard. Van 1939 tot aan zijn overlijden had hij de leiding van... Lees meer werd hoofdredacteur. Van dat ogenblik af volgde De Standaard een meer radicale, maar ook meer wispelturige koers, al naargelang Sap in de regering zat of niet.

In mei 1931 lokte Sap met een ophefmakende interpellatie over het uitblijven van de taalontwerpen de val van de regering- Henri Jaspar Jaspar, Henri
Henri Jaspar (1870-1939) was een Brusselse katholieke politicus die een oplossing wilde voor de Vlaamse kwestie. Lees meer uit. Regeringsformateur Jules Renkin Renkin, Jules
Jules Renkin (1862-1934) was een katholieke, christendemocratisch geïnspireerde politicus, die verschillende ministerposities bekleedde en vooral naam maakte als minister van Koloniën. H... Lees meer bood hem een ministerpost aan, maar Sap weigerde vooralsnog. Bij de vorming van de tweede regering-Renkin in mei 1932 werd Sap minister en hij zou dat blijven tot einde 1934. Hij beheerde achtereenvolgens de portefeuilles van Openbare Werken, Landbouw en Middenstand, Landbouw, en Financiën.

Einde 1934 raakte Sap om zakelijke en politieke redenen in conflict met verschillende partijgenoten. De persoonlijke vetes die hieruit ontstonden, hadden tot 1940 een sterke weerslag op de katholieke partij. Het conflict had onder andere te maken met de financiële ondernemingen waarin Sap actief was, in het bijzonder met de Algemeene Bankvereeniging, het paradepaard van het opkomende Vlaamse kapitalisme. Sap had daarin aanvankelijk een rol van betekenis gespeeld, maar was opzij gezet nadat de Boerenbond Belgische Boerenbond
De Boerenbond is een beroepsorganisatie van en voor landbouwers die tot ver in de 20ste eeuw sterke banden had met de Kerk en de katholieke partij, zich van meet af sterk engageerde in de... Lees meer via haar Middenkredietkas de controle over de bank had verworven. Sap beschouwde zijn eliminatie uit de regering, in november 1934, als een zet van de Boerenbond, die aan de rand van de financiële afgrond stond, maar van hem als minister geen tegemoetkomende houding te verwachten had. Sap lekte daarop informatie over de financiële toestand van de Middenkredietkas, wat tot haar ondergang leidde. Begin 1935 moest ook Van Cauwelaert, die tot de vrienden van de Boerenbond behoorde, wegens een tegen hem opgezette campagne waarin Sap de hand had, ontslag nemen als minister. Bij de stichting van de Kredietbank Kredietbank
Lees meer , op de ruïnes van de Algemeene Bankvereeniging en de Kortrijkse Bank van Handel en Nijverheid, viel Sap uit de boot en dat bracht hem in conflict met Paul van Zeeland Van Zeeland, Paul
Toen hoogleraar en bankier Paul van Zeeland (1893-1973) tussen 1935 en 1937 aan het hoofd stond van de Belgische regering, werden onder andere de taalwet in rechtszaken en een amnestiewet... Lees meer , vicegouverneur van de Nationale Bank, wiens moderne economische opvattingen hij overigens niet apprecieerde.

Oppositie en verrechtsing

Toen in maart 1935 de regering-Van Zeeland werd gevormd en de devaluatie van de Belgische frank werd doorgevoerd, koos Sap voor de oppositie. Dat isoleerde hem geleidelijk in de katholieke partij. In zijn houding speelde zijn Vlaamsgezindheid een rol, maar deze was niet allesbepalend. Belangrijk was in elk geval het nieuwe radicale Vlaamse programma van De Standaard van 11 juli 1935 en zijn steun aan de Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer van het weekblad Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer (1934-1944).

Na de nederlaag van de katholieke partij en de winst van Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer , het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en de communisten bij de parlementsverkiezingen van 24 mei 1936 en in het kader van een toenemende polarisatie in Europa, plaatste Sap de Vlaamsche Concentratie in een bredere rechtse concentratie. Antisocialisme en anticommunisme waren daarin belangrijke drijfveren. Hij streefde naar een rechtse regering als alternatief voor het tweede kabinet-Van Zeeland, dat in zijn ogen door de socialisten werd gedomineerd, en zocht daarvoor niet alleen bij de Franstalige conservatieve katholieken en sommige liberalen bondgenoten, maar ook bij Rex en het VNV. In maart 1937 beschuldigde Sap in een spraakmakende interpellatie premier Van Zeeland van financiële malversatie in de Nationale Bank, niet ten onrechte zoals later uit het gerechtelijk onderzoek zou blijken. Met De Standaard steunde hij Léon Degrelle Degrelle, Léon
Léon Degrelle (1906-1994) was de leider van Rex, initieel een Belgische, extreemrechtse nationalistische beweging, nadien omgevormd tot partij, die na 1936 radicaliseerde in fascistische ... Lees meer in zijn verkiezingsduel met Van Zeeland van 11 april 1937. Als gevolg daarvan werd Sap uit de parlementaire rechterzijde gesloten en lanceerde de Katholieke Vlaamsche Volkspartij Katholieke Vlaamsche Volkspartij
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij was de Vlaamse vleugel van het Blok der Katholieken van België, opgericht op 11 oktober 1936 met als Franstalige tegenhanger de Parti catholique social... Lees meer een nieuwe krant, De Courant De Courant
De Courant was een katholieke Vlaamse krant die tussen 19 september 1937 en 10 mei 1939 in Brussel werd uitgegeven door de samenwerkende vennootschap De Beiaard. Lees meer , tegen De Standaard. Na de val van de regeringVan Zeeland, einde 1937, begon Saps rehabilitatie en in maart 1938 nodigde de rechterzijde hem opnieuw uit aan de vergaderingen deel te nemen. In april 1939 werd hij opnieuw minister. De liberaal Marcel-Henri Jaspar schreef in zijn memoires dat een regering zonder Sap onmogelijk geworden was. Sap overleed op 19 maart 1940 plotseling aan een hartkramp.