Degrelle, Léon

Jeugd en studentenjaren

De jonge Léon, geboren in een vroom en kroostrijk gezin van half-Franse en half-Ardense origine dat sinds 1896 stevig verankerd was in het stadje Bouillon, bracht een probleemloze jeugd door samen met zijn jongere broer Edouard en zijn zussen. Zijn vader, Edouard Degrelle, was goed ingeburgerd in de streek en werd er een welvarende brouwer en één van de plaatselijke steunpilaren van de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer . Nadat hij de Belgische nationaliteit had gekregen, werd hij in 1904 verkozen tot provincieraadslid en in 1925 werd hij zelfs permanent gedeputeerde voor de provincie Luxemburg.

Terwijl vader Edouard lid werd van het middenkader van de eerbiedwaardige Fédération des Associations et des Cercles Catholiques, doorliep zijn zoon Léon in het vrije onderwijs het klassieke traject voor weldenkende, welgestelde families: de lagere school en nadien het Collège Notre-Dame de la Paix in Namen, waar hij Grieks-Latijn volgde. Zijn medeleerlingen waren het erover eens dat hij het temperament had van een leider, hij sprak met autoriteit. Op intellectueel vlak was hij geporteerd van de gevestigde namen van de Franse literatuur van die tijd: Léon Bloy en Charles Péguy, maar ook Charles Maurras en Léon Daudet, wiens strijdlustige stijl hij waardeerde. Zoals veel studenten van zijn generatie werd hij aangetrokken door de neo-royalistische dialectiek van de school van de ' Action française Action Française
De Action française was een Franse monarchistisch-nationalistische beweging uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Binnen de Vlaamse beweging was de ontvankelijkheid voor haar ideeëngoed ... Lees meer ', die toen op het hoogtepunt van haar invloed was. Na het eervol afronden van zijn humaniora bleef Degrelle in Namen om zijn kandidatuur aan te vatten in de afdeling Filosofie en Literatuur. Het enthousiasme waarmee hij de ideeën van Charles Maurras verspreidde, bemoeilijkte het goede verloop van zijn studies. Maar zijn acties zorgden er ook voor dat hij werd opgemerkt door Abbé Louis Picard, die uit zijn streek kwam en als aalmoezenier opkwam bij de Association Catholique de la Jeunesse Belge (ACJB), de grote opleider van toekomstige leiders van de christelijke familie.

Na een reeks academische tegenslagen in de herfst van 1925 verliet Degrelle de faculteiten van Namen en ging naar de Alma Mater van Leuven, waar hij zijn geest gedurende enkele maanden dwong tot een verdienstelijke poging tot discipline. Hierdoor kon hij in juli 1927 zijn kandidaatsdiploma in de Filosofie en Letteren behalen. Daarna gaf hij opnieuw toe aan zijn vertrouwde demonen: 'guindaille' (drinkgelagen), literatuur en polemiek. Vanaf oktober 1927 kon hij zijn geestdrift de vrije loop laten als redacteur van L'Avant-Garde, een studentenkrant die op dat moment ten dode werd opgeschreven. Toen Degrelle de krant een paar jaar later verliet, was die gered en was de oplage niet langer beperkt tot een intieme kring . Rond dezelfde periode, rond de overgang van de jaren 1920 en 1930, begon hij een reeks pamfletten te produceren, die doordrenkt waren van goede bedoelingen. Hiertoe behoren Mon Pays me fait mal (1927), Les grandes farces de Louvain (1930), evenals enkele kreten van sociale verontwaardiging (niet vrij van paternalisme) voor Les Taudis (krottenwijken) of ten gunste van Vlaamse bevolkingsgroepen die werden beperkt in hun culturele ontwikkeling (Les Flamingants).  In dit laatste pamflet uit hij zijn bewondering voor de ontwikkeling van Vlaanderen en een zeker begrip voor het engagement van de Vlaamse beweging.

Van Le XXème Siècle naar Rex

Deze stroom pamfletten reikte natuurlijk niet ver, maar het stelde Degrelle wel in staat om de aandacht te trekken van Abbé Norbert Wallez, directeur van het dagblad Le XXe Siècle Le XXe Siècle
Le XXe Siècle (1895-1940) was een Brussels katholiek dagblad. Het werd na de Duitse inval in 1914 de spreekbuis van het Belgisch nationalisme en annexionisme, wat leidde tot een breuk tus... Lees meer . Abbé, een berucht bewonderaar van het Italiaanse fascisme, prees zichzelf als een ontdekker van talent te zijn. Hij bood Degrelle een baan aan als redacteur bij zijn krant, die hij kon combineren met zijn studies. Helaas legde zijn productieve pen volledig beslag op zijn studie, die hij in oktober 1930 onderbrak zonder enig diploma. Maar Degrelle had geen tijd om zich te vervelen. Niet veel later vertrouwde de ACJB hem de leiding toe van Editions Rex, dat kort voordien werd opgericht onder het ‘logo’ van Christus Koning om de vele publicaties van Katholieke Actie te centraliseren. Ze waren gevestigd in Leuven. Aanvankelijk was Degrelle directeur-werknemer, maar hij kreeg pas volledig de touwtjes in handen in januari 1931 toen de uitgeverij werd omgevormd tot een coöperatieve vennootschap. Hij slaagde erin een flink aantal aandelen te verwerven dankzij de financiële steun van zijn vader en werd directeur van de onderneming, met de welwillende Abbé Picard als helpende hand. Dit was voor Degrelle het begin van een immens drukke periode. Hij zocht medewerkers onder de jonge leidinggevenden van de ACJB en publiceerde het ene na het andere tijdschrift (Soirées, daarna Rex – aanvankelijk een eenvoudig literair blad, Vlan en Foyer), terwijl hij zich tegelijkertijd bezighield met de verspreiding van goedkope romans. Zijn contacten in de politieke en literaire kringen die waren verbonden met het conservatieve establishment, groeiden snel. Zijn scherpe gevoel voor publiciteit kwam hem goed van pas. Hij begon bekend te worden in nogal wat christelijke kringen. Hoewel Degrelle in 1932-1933, in tegenstelling tot een hardnekkige legende, de Mariaverschijningen in Beauraing en Banneux niet had ‘uitgevonden’, promootte hij ze wel via zijn tijdschriften. De ijver waarmee Editions Rex de in moeilijkheden verkerende katholieke partij steunde met pamfletten en affiches tijdens de parlementsverkiezingen van 1932, leverde bovendien de sympathie van rechts op. Als gevolg van deze campagne begon hij wat toen nog slechts een uitgeverij was te presenteren als ’Een katholieke beweging, een beweging van verovering’. De verleiding om voortaan zijn eigen ambities op het forum te projecteren door zich te beroepen op de sociale leer van de Kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer kon de ACJB, die beweerde ’apolitiek’ te zijn, alleen maar van streek maken. In januari 1934,  na een jaar van groeiende spanningen, distantieerde de Association catholique zich van Degrelle en een paar maanden later zette ze hem uit het gebouw dat ze hem in Leuven had verhuurd.

Maar de man die men 'de baas van Rex' begon te noemen, wist de zaak te redden tegen de prijs van een gedeeltelijk faillissement en drastische bezuinigingen. In maart 1934 voegde hij Rex en Vlan samen tot één, openlijk polemisch blad. Uiteindelijk slaagde hij erin om met behulp van zijn vriendennetwerk een nieuw bedrijf op te richten, ‘La Presse de Rex’, waar hij de baas bleef. En zo kon hij, nadat hij zijn positie had geconsolideerd, de politieke arena betreden.

Zijn eerste grote openbare bijeenkomst vond plaats op 1 mei 1935 in het Koninklijk Circus in Brussel. De publicist ontdekte er zijn talenten als tribuun, in staat om het publiek op te hitsen met de kracht van zijn woorden. Op dat moment werd de conservatieve opinie echter hevig beroerd door zowel de aanhoudende economische crisis als de opkomst van een centrumlinkse regering van de Nationale Eenheid, waarin de socialisten zetelden. Bovendien waren dezelfde kringen, die voornamelijk bestonden uit kleinburgers en leden van de vrije beroepen, sterk verontwaardigd over de onthulling van een reeks politieke en financiële schandalen. Het hoofd van Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer voelde de beroering die op dat moment een groot deel van de publieke opinie in zijn greep hield en besloot zichzelf naar voren te schuiven als redmiddel. Op 2 november 1935 maakte hij tijdens een congres van de Fédération des Associations et Cercles Catholique in Kortrijk ophef door de politieke corruptie en de ‘banksters’, een term ‘geleend’ van de socialisten, aan de kaak te stellen. Het schandaal was van dien aard dat het de woede van het episcopaat opwekte, maar dat negeerde hij.

De verkiezingen van 1936 en het akkoord Rex-VNV

De parlementsverkiezingen van mei 1936 naderden en Degrelle bleef zodanige eisen stellen aan de leiders van de Katholieke Partij dat ze op 21 februari 1936 met hem braken en weigerden om ‘rexisten’ op hun lijsten te zetten. Degrelle en de zijnen waagden zich dus onder hun eigen vlag in de verkiezingsstrijd, door   met de boze middenklasse, die stevig gevestigd was in Brussel, Luik en Zuid-Vlaanderen, contacten te leggen. Tegelijkertijd begon hij aan een lange reeks populistische Populisme
Het concept ‘populisme’ verwijst naar de discursieve strategie die uitgaat van een ‘volks’ verweer tegen een politieke, economische of culturele elite. In de geschiedenis van de Vlaamse b... Lees meer bijeenkomsten, met een bezem als symbool, niet schuw om zijn toevlucht te nemen tot beledigingen (‘Weg met de rotten!’) of laster. Vlaanderen kreeg de kans om de kracht van zijn woorden te ervaren, ook al kreeg Degrelle de taal van Vondel nooit goed onder de knie. (Verspreide) extreemrechtse groeperingen (vanuit alle uithoeken van het land) sloten zich bij hem aan, samen met vertegenwoordigers van de boze middenklasse. Degrelle fungeerde als een soort katalysator voor deze mensen en hun frustraties. En op verkiezingsavond, 24 mei 1936, was de verrassing groot: het ‘Front Populaire de Rex’ had 271.491 kiezers aangetrokken, oftewel 11,5% van het Belgische electoraat, en zond in één klap 21 parlementsleden naar de Kamer. Dat was veel, maar niet genoeg om het regime ten val te brengen, vooral omdat er grote verschillen waren tussen de gewesten. Het rexisme had zich vooral vastgebeten in het Franstalige electoraat, met 15,1% van de stemmen in Wallonië en 18,5% in Brussel. Luxemburg, met 29% van de stemmen, was zoals te verwachten het bolwerk. In Vlaanderen haalde de partij echter 7% van de stemmen, door de concurrentie van de Vlaams-nationalisten van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer , die 13,56% van het regionale electoraat aantrokken. Deze 7% (of 72.000 stemmen) was niet te verwaarlozen. Het toonde aan dat Rex in staat was om niet alleen de Franstalige Vlaamse bevolking aan te spreken, maar ook een deel van de middenklasse en zelfs de arbeiderskiezers voor zich te winnen. Het anticommunisme had ook bijgedragen tot dit succes. Net als in Wallonië waren de resultaten van de partij erg wisselend in het noorden van het land. Verrassend genoeg slaagde Rex er zelfs in om het VNV in te halen in het kiesdistrict Antwerpen. Dit was ook het geval in de arrondissementen Oudenaarde en Kortrijk.

Maar de overwinning van 24 mei 1936 was de enige die Degrelle ooit boekte. Als slachtoffer van zijn eigen temperament was hij niet in staat om zijn acties op lange termijn vol te houden. Te hebzuchtig. Te haastig. En niet in staat om tactische concessies te onderhandelen. In de zomer van 1936 begon hij aan een koortsachtige mars naar de macht, maar hij negeerde de uitgestoken handen in de rangen van de christelijke conservatieven, of het nu Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer , de Standaard of Charles D'Aspremont-Lynden was. Daar zouden sommigen een ‘Rechtse Concentratie’ in gezien hebben die de ‘Nationale Tripartiete Unie’ zou elimineren. De rexisten zouden een ministerzetel of twee behaald hebben. Maar dat was duidelijk niet genoeg voor Degrelle: hij wilde de eerste plaats! Rex' resultaten in Vlaanderen hadden bovendien zijn honger gewekt. Hij wilde duidelijk uitbreiden naar het noorden van het land. De partij publiceerde een brochure Rex en Vlaanderen, (1936) waarin ze pleitte voor eentaligheid, een standpunt dat niet noodzakelijk consistent was met andere verklaringen. Degrelle richtte ook een Vlaams secretariaat op met aan het hoofd de gecoöpteerde Vlaamse rexistische schrijver en senator Paul de Mont De Mont, Paul
Paul de Mont (1895-1950) was toneelschrijver, journalist en hoofdredacteur van verschillende kranten. Als leidende figuur van Rex-Vlaanderen zette hij zich voor in voor de samenwerking va... Lees meer , en een Vlaams rexistisch dagblad, De Nieuwe Staat De Nieuwe Staat
De Nieuwe Staat (1936-1939) was het dagblad van Rex-Vlaanderen. Lees meer . Maar hierover werd weinig of niets vermeld in Le Pays réel.

Toen de zomer van 1936 ten einde liep, begon Degrelle de ultra-Belgicistische kringen het hof te maken, zowel veteranen (Croix-de-Feu en Fraternelles de l'Armée de Campagne) als het Légion Nationale. Deze contacten leken hem ver genoeg gevorderd om zich in de herfst aan dit avontuur te wagen. De operatie was gepland voor 25 oktober, de dag waarop de Slag om de IJzer werd herdacht. Net toen alles de goede kant op leek te gaan, zorgde zijn ongeduld ervoor dat alles misliep. Op 8 oktober hoorden zijn belgicistische partners dat hij net een samenwerkingsovereenkomst had getekend met… het Vlaamsch Nationaal Verbond, dat in deze kringen als de duivel werd beschouwd vanwege zijn separatistische neigingen. In feite dateerden de contacten tussen de twee partijen al van juli 1936. Rex sprak zich zelfs uit voor federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer , een standpunt dat haaks stond op dat van veel andere stellingnames van de partij. Toen het akkoord tussen de twee partijen bekend werd gemaakt, wekte dat verbazing op in Vlaams-nationalistische kringen en bijna totaal onbegrip in rexistische kringen en daarbuiten. Daaropvolgend verbraken de ultra-patriotten alle banden. Degrelle hield vol en de regering- Van Zeeland Van Zeeland, Paul
Toen hoogleraar en bankier Paul van Zeeland (1893-1973) tussen 1935 en 1937 aan het hoofd stond van de Belgische regering, werden onder andere de taalwet in rechtszaken en een amnestiewet... Lees meer hoefde slechts zijn ‘Mars op Brussel’ drie dagen voor de noodlottige datum te verbieden om van de betoging op 25 oktober een farce te maken: 5.000 deelnemers, in plaats van de verwachte 250.000... Hoewel het Rex-VNV-akkoord doodgeboren leek, had het toch de gemoederen in beroering gebracht. Vlaamse katholieke kringen vreesden de oprichting van een alternatief katholiek front. Degrelle lanceerde vanaf dan opnieuw het idee van een Vlaamse concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer . Op 8 december 1936 werd een principeakkoord bereikt tussen de Vlaamse vleugel van de Katholieke Partij (KVV) en het VNV (zie Beginselakkoord KVV-VNV Beginselakkoord KVV-VNV
Het beginselakkoord KVV-VNV werd ondertekend door vertegenwoordigers van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) en het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) op 8 december 1936. Het moest ee... Lees meer ).

Politiek isolement en radicalisering

Aan de vooravond van de winter van 1936-1937 leek de leider van Rex in een impasse te zijn beland, terwijl zijn tegenstanders in de tegenaanval gingen en de slogan ‘Rex = Hitler’ op talloze muren aanbrachten. Degrelle kreeg echter ademruimte dankzij zijn discrete contacten binnen de christelijke familie. Op 27 februari 1937, na een ontmoeting met Gustaaf Sap en Charles d'Aspremont-Lynden, besloot hij in Brussel een tussentijdse verkiezing te houden om zichzelf te profileren en te proberen alle rechtse krachten achter zich te verzamelen. Begin maart nam een rexistisch parlementslid uit de hoofdstad ontslag, gevolgd door al zijn afgevaardigden. Een nieuwe verkiezing binnen veertig dagen werd onvermijdelijk, in overeenstemming met de wetgeving die op dat moment van kracht was. Degrelle rekende erop dat zijn tegenstanders zich verdeeld zouden opstellen, wat hem een kans zou hebben gegeven. Helaas ging premier Van Zeeland de uitdaging aan, gesteund door alle democratische partijen. In plaats van zich terug te trekken, hield Degrelle vol. Zijn tegenstanders wezen met een beschuldigende vinger naar zijn overeenkomst met de ‘anti-Belgische en fascistische’ Vlaams-nationalisten van het VNV. Met een laatste misstap wekte hij de woede op van kardinaal Van Roey Van Roey, Ernest-Joseph
Ernest-Joseph van Roey (1926-1961) was Kardinaal-Aartsbisschop van Mechelen. Hij aanvaardde geleidelijk de onvermijdelijkheid van een eentalig Vlaanderen en bestreed het Vlaams-nationalis... Lees meer , die hem aan de vooravond van de verkiezingen een veeg uit de pan gaf en beweerde dat Rex een gevaar was ‘voor het land en voor de Kerk’. Het resultaat: toen de stembiljetten werden geteld, had slechts 19% van de kiezers op Rex gestemd, terwijl Paul van Zeeland 75,8% had gekregen. Deze harde klap stelde Degrelles capaciteiten als leider op de proef. Toen een einde kwam aan de Italiaanse toelagen die hij stiekem had ontvangen, trokken    zijn scherpzinnigste medewerkers zich terug. En een paar maanden later schortte het VNV het beroemde akkoord op (25 juni 1937) om het vervolgens helemaal op te zeggen (17 september 1937). Het had enkel gediend om de vleugels van Rex-Vlaanderen uit te slaan en zijn dagblad De Nieuwe Staat veel minder spraakmakend te maken.

De tribuun weigerde, na enige aarzeling, om zich als een verloren zoon aan te sluiten bij het nieuwe Katholiek Blok en begaf zich geleidelijk op het pad van het politieke radicalisme, waarbij hij zijn populistische beweging omvormde tot een openlijk fascistische formatie. Zijn politieke discours vertoonde al snel antisemitische Antisemitisme
Lees meer standpunten, gekoppeld aan virulente xenofobie. Pogingen om de beweging met veel tamtam nieuw leven in te blazen (de Algemene Vergadering in Rex op 6-7 november 1937, het Nationaal Congres in Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek op 10 juli 1938) liepen op niets uit. Vanaf de herfst van 1938 begon de beweging achteruit te gaan. De ledenafvloeiing versnelde met de ‘crisis van München’. Degrelle, die steeds meer gefascineerd raakte door Nazi-Duitsland, viel in naam van het pacifisme Pacifisme
Lees meer Tsjecho-Slowakije, dat aan het Reich was opgeofferd, met zoveel geweld aan waardoor de meerderheid van het publiek hem zag als een agent van Hitler. Zijn houding werd afgestraft met de algemene terugval van zijn lijsten bij de ‘gemeentelijke’verkiezingen in oktober. Zijn gebrek aan een duidelijk standpunt in de ‘ Martens Martens, Adriaan
Lees meer -affaire’ (de toevallige benoeming van een ex-activist van 1914-1918 aan het hoofd van de nieuwe Vlaamse Academie voor Geneeskunde Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België
De Vlaamse Academie voor Geneeskunde van België, werd in 1938 door Frans van Cauwelaert opgericht vanuit een streven naar Vlaamse culturele autonomie. De Academie kende even moeilijkhede... Lees meer ) vervreemde hem bovendien van zijn Vlaamse kiezers. De kwestie veroorzaakte aanzienlijke spanningen tussen de Franstalige en de Nederlandstalige leiders van Rex, die er niet in slaagden tot een gemeenschappelijk standpunt te komen. De leden van Rex-Vlaanderen, die zich achter de benoeming van dokter Martens hadden geschaard, werden uit de groep gezet.

De parlementsverkiezingen van 2 april 1939 kwamen enigszins onverwacht. Ondanks Degrelle’s verkiezing tot parlementslid in Brussel, was het een nederlaag voor zijn partij. De Rexisten behielden slechts vier van de 21 zetels, en behaalden slechts 4,43% van het nationale electoraat. De beweging verdween in Vlaanderen bijna volledig en bleef enkel  in de arrondissementen Brussel, Luik, Verviers en Dinant-Philippeville relatief stabiel.

Oorlog en nasleep

Toen de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer uitbrak, verkeerde Rex in een steeds vijandiger wordende wereld. Zijn ultra-pacifisme tijdens de drôle de guerre maakte van Degrelle een objectieve bondgenoot van Nazi-Duitsland en kostte hem uiteindelijk de publieke steun.

Niemand was verontwaardigd toen Léon Degrelle in de ochtend van 10 mei 1940 op bevel van de regering werd gearresteerd (zie Spooktreinen Spooktreinen
Het begrip Spooktreinen verwijst naar de wegvoering van 2000 tot 3000 verdachten door de Belgische staatsveiligheid in mei 1940. De verdachten, waaronder een aantal prominente Vlaams-nat... Lees meer ).  Na een verblijf in de gevangenis van Brugge, werd hij overgedragen aan de Franse autoriteiten en onderworpen aan ‘harde’ ondervragingen om uiteindelijk in het kamp Vernet in Zuid-Frankrijk te belanden. In Brussel dacht iedereen dat hij was omgekomen in het debacle. Pas in de tweede helft van juli hoorde men dat hij nog in leven was. Gerepatrieerd dankzij de tussenkomst van de Duitse ambassadeur Otto Abetz, zette Degrelle op 30 juli opnieuw voet aan wal in de Belgische hoofdstad en activeerde hij de doorstart van zijn beweging. Tegelijkertijd legde hij in augustus-september 1940 contact met een reeks gevestigde figuren (van kardinaal Van Roey en graaf Capelle – de secretaris van de koning – over de liberaal Albert Devèze tot de socialist Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer ) om geruisloos de macht te grijpen. Uiteindelijk werd het een mislukking: iedereen wantrouwde Degrelle en zelfs de Militärverwaltung nam hem niet serieus. Dus, bij gebrek aan beter, ging hij over op buitensporig radicalisme om het vertrouwen van de bezetters te winnen. Deze vlucht vooruit ging door tot het einde, onderbroken door een aantal hoogtepunten. Begin januari 1941, in Le Pays réel en op een bijeenkomst in Luik, formuleerde hij schriftelijk en woordelijk zijn spectaculaire ‘Heil Hitler’. Daarna, in mei 1941, verkondigde hij bereid te zijn België te delen met zijn ‘politieke vrienden’ van het VNV. Vervolgens sloot hij zich in augustus 1941 aan bij een ‘Belgisch Waals Legioen’ om met de wapens op te nemen tegen het communisme. . Hij gedroeg zich moedig aan het front (en zorgde ervoor dat dit niet onopgemerkt bleef). In januari 1943 proclameerde Degrelle de ‘Duitsheid’ van de Walen en ijverde hij ervoor dat het Belgisch Waals Legioen in juni 1943 in de Waffen SS werd opgenomen onder het label van een ‘Waalse’ SS-Sturmbrigade. Kortom, hij ging verder in zijn samenwerking dan de Vlaams-nationalisten van het VNV en erkende dat België, in een federale vorm, in het Reich moest worden geïntegreerd. Zijn ijver werd beloond. In 1944 vond Hitler dat hij de enige politiek bruikbare Belg was. Maar de overgrote meerderheid van de Walen beschouwde hem nu als een afschuwelijke verrader en de represailles van het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer vielen zijn partij en zijn volgelingen te beurt.

Als vluchteling over de Rijn na de Bevrijding, maar rijkelijk gedecoreerd door de Führer, hoopte Degrelle op een onverwachte ‘comeback’ in het zog van de Wehrmacht tijdens het ‘Ardennenoffensief’. Tevergeefs. In plaats van zegevierend terug te keren naar Brussel, moest hij zich tevredenstellen met het vertrappen van de sneeuw bij Limerlé, omringd door zijn laatste trouwe volgelingen.

Op 7 mei 1945, aan de vooravond van de capitulatie van de Nazi's, slaagde Degrelle erin om naar Franco's Spanje Spanje
De 19de-eeuwse Vlaamse beweging cultiveerde een overwegend negatief beeld van Spanje als vreemde overheerser tijdens de 16de eeuw. In de loop van de 20ste eeuw ontstond daarnaast een acti... Lees meer te vertrekken in het persoonlijke vliegtuig van Minister Speer. De volgende dag stortte het vliegtuig neer op een strand bij San-Sebastian, in Spaans Baskenland. Degrelle raakte gewond, maar werd gered en bracht tientallen jaren door in ballingschap onder de Spaanse zon, onder meer in Madrid, Sevilla en Malaga. Daar kon hij zijn imago als ‘de eerste van de Europese strijders’ of ‘de laatste van de levende fascistische leiders’ verder ontwikkelen, afhankelijk van zijn stemming op dat moment. Maar hij verdween niet helemaal van de radar en gaf van tijd tot tijd interviews. In de Franstalige wereld verscheen hij als boegbeeld bij uitstek van de collaboratie. De ene na de andere poging om hem uit te leveren mislukte, omdat Spanje van mening was dat hij op politieke gronden veroordeeld was en het land hem op die basis niet uitleverde. Ontdaan van zijn Belgische nationaliteit en minderjarig volgens de Spaanse wet, werd hij in 1954 geadopteerd onder de naam Léon José de Raminez, waardoor hij Spaans werd door adoptie en relatief veilig was voor de Spaanse autoriteiten. Hij publiceerde talloze werken en bleef het voorwerp van een cultus onder voormalige Rexisten en zelfs onder sommige Vlaams-nationalisten. Hij bleef voor altijd een gevangene van zijn extreemrechtse ideologie en nam zelfs negationistische standpunten in.

Degrelle is waarschijnlijk nooit naar België teruggekeerd. Hoewel zijn doodvonnis op 27 december 1964 was verjaard – twintig jaar nadat het was uitgesproken – nam het Belgische parlement een wet aan die de verjaringstermijn met tien jaar verlengde. Sinds 17 juni 1974 werd hem bij ministerieel besluit de toegang tot België ontzegd, waarbij hij als 'ongewenste vreemdeling' werd aangemerkt. Dit verbod werd op 9 juli 1984 verlengd door de minister van Justitie op grond van het feit dat 'zijn aanwezigheid de openbare rust en orde in gevaar zou kunnen brengen'.

Degrelle kwam opnieuw in de aandacht met zijn optreden in de serie ‘De Nieuwe Orde’ van Maurice de Wilde De Wilde, Maurice
Maurice de Wilde (1923-1998) was een onderzoeksjournalist van de Vlaamse openbare Radio en Televisie (VRT). Hij werd herhaaldelijk bekroond voor zijn reportages, waarvan er enkele belangr... Lees meer . De serie was uitzonderlijk ook te zien op de Franstalige televisie, waar de spreekmomenten van de voormalige Rex-leider werden gekaderd door historici. Het is duidelijk dat zijn aanwezigheid daar meer debat uitlokte dan in de Nederlandstalige wereld.

Was het louter bestaan van Degrelle de verklaring voor het verzet van de Franstalige politieke wereld tegen enige vorm van amnestie Amnestie
Lees meer ? Waarschijnlijk niet, aangezien deze eis al tijdens het interbellum aanleiding had gegeven tot uitgebreide debatten in de Waalse en Franstalige politiek. De standpunten die na 1945 werden ingenomen lagen in de lijn van zowel het Belgische patriottisme als van het antifascisme. Er is geen enkele politieke stroming ontstaan die de erfenis van het rexisme opeiste. De vraag naar amnestie zou daarom electoraal niet erg winstgevend zijn geweest. Maar feit blijft dat Degrelle aan Franstalige zijde nog lang een zekere nieuwsgierigheid en zelfs bewondering heeft opgewekt. Hij blijft een controversiële figuur, atypisch en symbool voor de crisis van de Belgische democratie tijdens de tweede helft van de jaren 1930. Hij stierf op 31 maart 1994. Zijn wens om begraven te worden of om zijn as te laten uitstrooien op Belgisch grondgebied werd verboden bij Koninklijk Besluit van 18 april 1994. Niettemin werd een deel van zijn as verstrooid op ‘Le Tombeau du Géant’, niet ver van zijn geboorteplaats in Bouillon.