Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België

Vlaamse openbare wetenschappelijke instelling, opgericht bij Koninklijk Besluit van 7 november 1938.

De oprichting van de Vlaamse academiën – in 1938 kwam ook de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België
Lees meer tot stand – was een resultaat van het Vlaamse streven naar culturele autonomie. De jaarlijkse Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen
De Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen (1887-1942) ijverden in uiteenlopende vakgebieden voor een Nederlandstalige wetenschapsbeoefening in Vlaanderen. Lees meer hadden de bewustmaking van de Vlaamse intellectuelen en de wetenschapsbeoefening Wetenschap
Lees meer in de eigen taal bevorderd, en zo de vernederlandsing van het hoger onderwijs gesteund. Naar het voorbeeld van de reeds bestaande Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer (1887) en in het kader van de eigen culturele ontplooiing ijverde de V.B. vervolgens voor de oprichting van eigen academiën. Voorstellen in die zin, gelanceerd door Vlaamse geleerden in de jaren 1920, leidden aanvankelijk niet tot resultaat. Pas in de late jaren 1930 werden de inspanningen met succes bekroond.

De vorm en het lidmaatschap van het Vlaamse Academiewezen vormden de inzet van langdurige besprekingen in de wetenschappelijke en politieke wereld. Inzake de vorm gingen de voorstellen van een uitbreiding van de bestaande Academies met Nederlandstalige afdelingen, over de oprichting van autonome Vlaamse instellingen naar het voorbeeld van de Franstalige Academies, tot een volledige herinrichting van het Belgisch Academiewezen met slechts één instelling voor alle wetenschappen met absolute gelijkheid tussen Vlamingen en Franstaligen.

In 1936 werd de eis voor een eigen Vlaams academiewezen in het regeringsprogramma ingeschreven. Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer nam het voortouw bij de verwezenlijking hiervan. Het op zijn initiatief door professor Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer uitgewerkte voorstel werd uiteindelijk aangenomen. Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer ondertekende op 16 maart 1938 het oprichtingsbesluit voor de autonome Vlaamse Academie voor Wetenschappen en op 7 november 1938 werd eveneens bij Koninklijk Besluit de Koninklijke Vlaamse Academie voor Geneeskunde van België opgericht. De plechtige installatievergadering had plaats op 21 januari 1939.

De ideeën die bepalend zijn geweest bij de keuze van de structuur zijn eveneens doorslaggevend geweest bij de keuze van de eerste leden, namelijk de betrachting van gelijkwaardigheid en onafhankelijkheid. Dit heeft ertoe geleid elke inmenging van de Franstalige Academies bij de aanwijzing van de eerste kernleden af te wijzen en ligt aan de basis van de regel die een lidmaatschap van twee Academies verbiedt. Tot de stichtende leden behoorden dan ook radicale Vlaamsgezinden als Daels, Gustaaf Schamelhout Schamelhout, Gustaaf
Gustaaf Schamelhout (1869-1944) was een arts die zich ook cultureel engageerde. Vooral na de Eerste Wereldoorlog ontpopte hij zich tot een expert in de antropologie en rassenkunde. Die in... Lees meer , Frits Sano Sano, Frits
Psychiater Frits Sano (1871-1946) was een wereldvermaard pionier van de psychiatrie in België en medewerker aan het Vlaamse literaire tijdschrift Van Nu en Straks. Lees meer , Arthur de Groodt De Groodt, Arthur
Arthur de Groodt (1883-1952) was een arts, hoogleraar en mecenas van Vlaamse wetenschapsbeoefening. Lees meer , Frans Meeuw Meeuw, Frans
Arts Frans Meeuw (1869-1953) stimuleerde met zijn publicaties het Vlaamse wetenschappelijke leven. Hij was ook stichter en voorzitter van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Geneeskunde.... Lees meer en Leo Elaut Elaut, Leon
Leon Elaut (1897-1978) was een Vlaamsgezinde hoogleraar geneeskunde aan de Gentse universiteit. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij wegens collaboratie veroordeeld tot twee jaar gevangenis... Lees meer . In 1939 werd de Nederlandse hoogleraar Hendrik Burger Burger, Hendrik
Hendrik Burger (1864-1957) was een Nederlandse arts-specialist en hoogleraar, die zich via De Dietsche Bond, waarvan hij van 1931 tot 1941 de voorzitter was, inzette voor de Groot-Nederl... Lees meer buitenlands erelid. De benoeming van een der titelvoerende leden, de oud-activist Adriaan Martens Martens, Adriaan
Lees meer leidde tot grote politieke moeilijkheden, de val van de regering- Paul-Henri Spaak Spaak, Paul-Henri
Paul-Henri Spaak (1899-1972) was een Franstalige socialistische politicus die een rol speelde in talrijke communautaire kwesties. Lees meer (9 februari 1939) en vervroegde parlementsverkiezingen (2 april 1939). Op de dag van de verkiezingen diende dokter Martens zijn ontslag in als Academielid.

Voor de Tweede Wereldoorlog kende de Academie grote huisvestingsproblemen. Doordat in het Paleis der Academiën geen plaats was, beschikte ze niet over lokalen voor een secretariaat en vergaderde ze in een huis op de Louizalaan. Pas in 1941 kwamen enkele lokalen in het Paleis beschikbaar. Door deze problemen bleven de activiteiten van de Academie beperkt tot de uitgave van een jaarboek. De eerste werkzaamheden van de Academie vonden plaats in de oorlogstijd, met alle moeilijkheden die eruit voortsproten en verliepen in stilte tot het einde van de oorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog werd tot tweemaal toe de positie van de instelling in vraag gesteld.

Op 17 oktober 1945 riep minister van openbaar onderwijs Auguste Buisseret een vergadering samen van alle Koninklijke Academies in België. Hij verklaarde dat het bestaan van enerzijds Vlaamse en anderzijds Franstalige, maar in zijn ogen alle tweetalige academies, het nationale evenwicht hadden verbroken ten nadele van Wallonië. Nadien gingen in de pers stemmen op om de rechten van de Academie te miskennen en om een Waalse Academie op te richten. Daarop verspreidde de Academie een motie waarin zij stelde een nationale instelling te zijn met evenveel rechten als die van het Nederlands als nationale taal in België. Hiermee was de storm nog niet geluwd, want toen in de Kamervergadering van 14 mei 1947 de bespreking werd aangevat van het wetsontwerp inzake de toekenning van rechtspersoonlijkheid aan de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België, vroeg volksvertegenwoordiger Corneille Embise of er in België niet te veel academies en te veel academieleden waren en of dit aantal niet diende te worden verminderd. Minister van openbaar onderwijs Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer beaamde dit en vroeg alle academies om advies voor hun hervorming. Zowel de Vlaamse Academie voor Geneeskunde als de Académie royale wees echter elke hervorming af en hierdoor bleef alles bij het oude.

De Academie verkreeg rechtspersoonlijkheid op 1 november 1945 door de wet van 11 juni 1946. Bij Koninklijk Besluit van 5 november 1963 werd de koning de hoge beschermer van de Academie en op 11 juli 1973 werd de vermelding 'Vlaamse' geschrapt uit de naam. Op die manier wou men vermijden dat de Academie zou degradeerd worden tot een regionale instelling.

Met de andere Vlaamse academies is de KAGB aangepast aan de federalisering van het land. In 1989 werd de overdracht van de kredieten van de nationale regering naar de Gemeenschappen doorgevoerd en sinds 1991 ressorteert de werking van de Academie onder het departement welzijn, volksgezondheid en cultuur van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Lees meer . De academie oefent echter haar federaal gebleven bevoegdheden nog steeds uit. Haar leden worden op voorstel van de Vlaamse Regering Vlaamse Regering
De Vlaamse regering is de uitvoerende macht van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest, geïnstalleerd na de staatshervorming van 1980 en aanvankelijk aangeduid met de term 'executie... Lees meer door de koning benoemd.

Pas na de Tweede Wereldoorlog vertrok de Academie pas goed uit de startblokken. Haar statutaire opdracht is dubbel: een adviserend lichaam te zijn voor de regering in verband met de volksgezondheid, de beroepsuitoefening, het wetenschappelijk onderzoek en de wetenschappelijke vorming; de vooruitgang van de geneeskunde in brede zin te bevorderen, met inbegrip van de diergeneeskunde en de artsenijbereidkunde. De Vlaamse Academie deelt deze taak met haar oudere zusterinstelling, de Académie royale de Médecine: beide instellingen hebben in dit opzicht van het begin af samengewerkt.

De Academie bevordert de vooruitgang der medische wetenschap door bespreking en publicatie in haar verhandelingen van de wetenschappelijke werken die haar leden voordragen of die buitenstaanders aanbieden. In antwoord op vragen die haar door de regering gesteld worden ofwel op eigen initiatief, stelt de Academie verslagen op over administratieve en geneeskundige problemen die de uitoefening van de geneeskunde of de volksgezondheid betreffen. Een overzicht van haar activiteiten staat jaarlijks in een Jaarboek en Verslagen, terwijl wetenschappelijke geschriften gepubliceerd worden als Verhandelingen. Verder werkt de KAGB mee aan de uitgave van het Nationaal Biografisch Woordenboek dat een gezamenlijk project is van de drie wetenschappelijke Academies. Door het uitloven van prijzen, geput uit regeringsfondsen of haar toevertrouwde stichtingen, wil de Academie het wetenschappelijk onderzoek stimuleren en bekronen. In het Jaarboek verschijnt telkens het reglement en de uitslag van deze prijzen. Verder bevat het Jaarboek een algemeen jaarverslag.

Eén persoon heeft bijzondere verdiensten bij de uitbouw van de Academie: professor Albert Lacquet speelde een prominente rol tijdens de eerste zes decennia van de Academie. Bij de oprichting het jongste lid, werd hij meteen aangesteld tot voorlopig secretaris. Na de oorlog werd hij formeel bevorderd tot vast secretaris. In die functie stond hij 56 jaar aan het hoofd van de Academie. In 1994 werd hij opgevolgd door professor M. Bogaert.

In de opgang van de V.B. zijn de Vlaamse academies de bekroning van het hoger onderwijs in eigen taal; hun Vlaams karakter is het onderpand van hun zedelijke verbondenheid met het eigen volk; hun wetenschappelijke waarde is het werk van in het Nederlands gevormde geleerden.