't Zal Wel Gaan

Taalminnend Studentengenootschap, Gentse Vlaamsgezinde en vrijzinnige studentenvereniging.

Op 21 februari 1852 werd in de poësisklas van het Gentse atheneum aan de Ottogracht door drie leerlingen, Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer , Victor van Wilder en Isidoor Haemelinck, een Vlaamse kring opgericht met als kenspreuk "'t Zal wel gaan". Mentor was hun leraar Jacob F. Heremans Heremans, Jacob
Lees meer , die als medestichter van het één jaar eerder opgerichte Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer een spilfiguur was van een nieuwe Vlaamsgezinde politieke generatie. Centraal in de doelstelling van de vereniging stond 'de beoefening van de Nederduitsche taal en letterkunde en het bevorderen van de Vlaamsche zaak'.

In 1854 kwam het initiatief samen met de overblijvende stichter Vuylsteke mee naar de Gentse universiteit en op 11 maart 1854 werd 't Zal wel gaan een Taalminnend Studentengenootschap waarvan alleen studenten lid konden worden. Hiermee was 't Zal de eerste Vlaams-strijdende vereniging aan de Gentse Rijksuniversiteit en is het heden de oudste nog bestaande studentenvereniging in Vlaanderen.

't Zal kende een zeer sterke start, mede als gevolg van het aansluiten van een aantal jonge letterkundigen zoals Vuylsteke, Emiel Moyson Moyson, Emiel
Lees meer , Karel Versnaeyen Versnaeyen, Karel
Karel Versnaeyen (1836-1910) was ambtenaar bij het provinciaal bestuur van West-Vlaanderen, kunsthandelaar in Parijs en journalist te Brussel. Lees meer en Tony Bergmann Bergmann, Anton
Anton Bergmann (1835-1874), zoon van George Bergmann, was een Lierse advocaat, Vlaamsgezind liberaal polemist, historicus en vernieuwend schrijver. Lees meer . Er werd besloten een almanak alsook een bundel getiteld Noord en Zuid uit te geven. Al snel bleek dat de 't Zallers in hun geschriften naast hun taalminnend streven ook sterk uiting gaven aan hun ontevredenheid ten aanzien van een aantal maatschappelijke en levensbeschouwelijke processen. Voor hen was duidelijk dat de ontvoogding van de Vlaamse bevolking en cultuur werd afgeremd door de dominantie van de franskiljon Franskiljon
'Franskiljon' is in het traditionele flamingantische discours de benaming van een voorstander en bevorderaar van de verfransing in Vlaanderen. Het begrip kenmerkt iemand die overtuigd is ... Lees meer s en door de intolerantie van de kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer . De meest radicalen binnen 't Zal begrepen al snel dat de Vlaamse ontvoogding verder moest gaan dan een louter literaire emanciperende stuwing, maar dat de Vlaamse strijd en de sociale strijd één gegeven waren. Deze Montagnards, met Moyson en Adolf Dufranne op kop, speelden dan ook een vooraanstaande rol bij het ontstaan van de eerste Gentse vakorganisaties, de Broederlijke Wevers en de Noodlijdende Broeders. Na een aantal incidenten met de universitaire overheden en na scherpe aanvallen vanwege de bisschop van Gent werd een conflict onvermijdelijk. Die tegenstand nam overwachte vormen aan, zodanig zelfs dat in 1857 de pauselijke banvloek werd uitgesproken over Noord en Zuid en op de leden zodanige druk werd uitgeoefend dat de vereniging langzaam begon te kwijnen. De uitgave van de bundel Noord en Zuid II was eigenlijk een éénmansinitiatief van Moyson en kon enkel verschijnen dankzij de hulp van de Brusselse zustervereniging Schild en Vriend Nederduitsch Taalminnend Genootschap Schild en Vriend
Lees meer . Op 19 februari 1859 werd zelfs besloten tot de ontbinding van 't Zal. Niet voor lang echter, want een nieuwe studentengeneratie richtte de vereniging weer op. 't Zal was, zoals het heette, 'als een feniks uit zijn assche verrezen', iets wat tijdens de geschiedenis van de vereniging zich nog diverse malen zou herhalen.

Het nieuwe 't Zal zou niet alleen een voorhoederol spelen in de Vlaamse strijd, maar het zou tevens steeds nauwere banden gaan onderhouden met het georganiseerde liberalisme. De link tussen het flamingantisme Cultuurflamingantisme
Lees meer en het vroeg-socialisme was hiermee definitief verbroken en de vereniging zou zich perfect inpassen in de strijd tussen liberalen en katholieken. De rond 1860 door hun stichter Vuylsteke gelanceerde leuze Leuzen
Lees meer 'Klauwaard en Geus', die de kernachtige uitdrukking vormde van een volgens hem onafscheidbare band tussen Vlaamsgezindheid en vrijzinnigheid Vrijzinnigheid
Dit artikel belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en de vrijdenkersbeweging van de 19de eeuw tot nu. Lees meer en een tegengewicht moest vormen voor het verengd flamingantisme, werd dan ook de strijdkreet van 't Zal. De vereniging had vooral een zeer nauwe binding met het Willemsfonds, dat onder invloed van Vuylsteke vanaf 1861 evolueerde van een neutrale naar een vrijzinnig-liberale organisatie. Naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van 't Zal werd die politieke binding expliciet in de nieuwe statuten vermeld: 'Het Taalminnend Studentengenootschap stelt zich ten doel de beoefening van de Nederlandsche taal- en Letterkunde en het bevorderen van de Vlaamsche, liberale zaak.'

In de jaren 1870 kende de vereniging een periode van hoogconjunctuur met een sterke toename van het ledenaantal en een hoge mate van combattiviteit. Hieraan waren een aantal maatschappelijke gebeurtenissen niet vreemd. Onder druk van de radicaal-liberalen werd een antiklerikaal offensief ingezet dat zou uitmonden in de schoolstrijd van 1878. Het was ook de periode van de eerste taalwetten en het werd duidelijk dat de Vlaamse beweging polariseerde naar een vrijzinnig en een katholiek kamp.

In 1883 had een betekenisvol incident plaats. In dat jaar zou de universiteit een studentenfeest organiseren en het daartoe samengestelde comité van verschillende verenigingen weigerde, na veel palavers, in te gaan op het voorstel van 't Zal om alle documenten ook in het Nederlands op te stellen. Die als l'incident flamingo-wallon bekend geworden gebeurtenis had alvast tot gevolg dat veel studenten de rijen van 't Zal kwamen versterken, zodat een indrukwekkkende culturele en politieke activiteit werd ontplooid. Zo speelde 't Zal een vooraanstaande rol in de organisatie van de algemene Vlaamse studentencongressen, waarvan het eerste plaats vond in 1899, in het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer en in de organisatie van Hooger Onderwijs voor het Volk Hooger Onderwijs voor het Volk
Hooger Onderwijs voor het Volk was de Nederlandstalige hogeschooluitbreiding van de Gentse universiteit, opgericht in 1892. Lees meer , dat in 1892 op initiatief van de 't Zaller Pieter Tack Tack, Pieter
De vrijzinnige flamingant Pieter Tack (1870-1943) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een van de leidende figuren van het activisme, onder andere als voorzitter van de Raad van Vlaanderen ... Lees meer in Gent van start was gegaan.

Een bijkomende ondersteuning voor 't Zal was de oprichting in 1885, naar aanleiding van de jubelfeesten van de 25ste Studentenalmanak, van een Bond der Oud-leden. Het initiatief ging uit van Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer , die de leerstoel Nederlandse letterkunde van de één jaar vroeger overleden Heremans had overgenomen, en kreeg de geestdriftige steun van onder andere Vuylsteke, Leo Baekelandt, Julius de Vigne De Vigne, Julius
Julius de Vigne (1844-1908) was een Gentse advocaat en een Vlaamsgezind liberaal politicus. Hij was actief in talrijke Gentse Vlaamsgezinde liberale verenigingen. In het belang van de lib... Lees meer , Prosper Claeys en Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer . De Bond der Oud-leden speelde niet alleen een voorname rol op zichzelf als Vlaams-liberale drukkingsgroep, maar hij oefende vaak ook een beslissende invloed uit op de stellingen die in het studentenmilieu werden ingenomen. Vanaf zijn ontstaan hield de oudledenbond sterk de hand aan deze voor hem onverbrekelijke gelijkstelling: geus=liberaal. Aanvankelijk stelde dit geen probleem, maar toen later de vrijzinnigen niet enkel meer liberaal maar ook socialistisch waren en die evolutie ook in 't Zal tot uiting kwam, voelden deze laatsten er uiteraard niet zoveel voor de 'Vlaamsche liberale zaak' te bevorderen, zoals artikel 1 van de statuten van 't Zal uit 1878 dit vereiste.

Vanaf 1890 klonk de eis tot de oprichting van een Nederlandstalige universiteit, of de vernederlandsing van de Gentse universiteit, steeds luider. Het eerste praktische gevolg daarvan was de instelling in 1896 van de eerste Vlaamse hogeschoolcommissie Vlaamse Hogeschoolcommissies
Van 1896 tot de realisatie ervan in 1930 organiseerden vijf opeenvolgende hogeschoolcommissies het studiewerk over en de propaganda voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Zo... Lees meer , waarvoor Mac Leod als verslaggever werd aangeduid. Kort daarvoor had 't Zal een 'referendum der intellectuelen' georganiseerd waarbij aan een aantal prominenten naar hun opinie in verband met de vernederlandsing van de universiteit werd gevraagd. Een meerderheid van de ondervraagden sprak zich uit voor een trapsgewijze vernederlandsing van de vier faculteiten van de Gentse universiteit, zoals voorgesteld door Mac Leod. Dit referendum zou de aanleiding geven tot een eerste scherpe tegenstelling binnen 't Zal waar de groep rond Fredericq het voorstel-Mac Leod als onrealistisch bestempelde en opteerde voor een minder radicale oplossing via een geleidelijke tweetalige omvorming van de Gentse universiteit. Deze zogenaamde 'strijd der stelsels' die woedde van 1897 tot 1907 en in 1908 resulteerde in het stelsel- Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer , dat in feite een verbeterde trapsgewijze vervlaamsing van de Gentse universiteit inhield, maakte de tweespalt die nu bestond tussen de begrippen 'Klauwaard en Geus' duidelijk zichtbaar binnen 't Zal. Een nieuw incident ontstond met als rechtstreekse aanleiding de Kamerverkiezingen van 1904. Wellicht onder de invloed van Mac Leod stelden een aantal 't Zallers voor bij de Kamerverkiezingen van 1904 steun te verlenen aan de Vlaamsgezinde priester Florimond-Alphonse Fonteyne Fonteyne, Florimond-Alphonse
De West-Vlaamse priester Florimond-Alphonse Fonteyne (1856-1923), die vanwege zijn politieke bedrijvigheid door de kerkelijke overheid uit die functie werd geschorst, speelde op diverse p... Lees meer , een daensist. Zij gingen daarbij uit van de vaststelling dat noch de liberale noch de socialistische partij Socialistische partij
De socialistische partij werd in België in 1885 opgericht als de Belgische Werkliedenpartij (BWP), veranderde in 1945 haar naam in Belgische Socialistische Partij (BSP) en viel in 1978 u... Lees meer de vernederlandsing van de universiteit erg genegen waren. Hun standpunt werd met een nipte meerderheid verworpen, wat enkelen onder hen niet belette toch hun zin te doen. Toen na afloop van de verkiezingen 't Zal besliste deel te nemen aan de viering van de liberale overwinning was voor deze groep, waaronder Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer , Georges Sarton en de gebroeders Antoon Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer en Leo Picard Picard, Leo
De vrijzinnige flamingant en journalist-publicist Leo Picard (1888-1981) engageerde zich in het activisme, maar sloeg al in de nazomer van 1915 een andere weg in en verhuisde naar Nederl... Lees meer , die 't Zal onafhankelijk wensten te zien van enge partijpolitiek, de maat vol. Zij verlieten de vereniging en stichtten een nieuw genootschap, Ter Waarheid Ter Waarheid
De Gentse studentenkring Ter Waarheid ontstond eind 1904 als een afsplitsing van het liberale studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan. De groep combineerde radicaal-flamingantische met maats... Lees meer . In 't Zal bleven ongeveer 50 leden. Toch werd het ook voor diegenen die in 't Zal bleven steeds moeilijker om de traditionele band met de liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer in stand te houden mede als gevolg van de steeds groter wordende aanwezigheid van socialisten. Binnen 't Zal kreeg 'Klauwaard en Geus' de omschrijving van radicaal Vlaamsgezind en anti-klerikaal vrijzinnig. De begrippen liberaal en socialist werden angstvallig vermeden. Dit was duidelijk de voorbode van de latere conflicten met de Bond der Oud-leden.

De Eerste Wereldoorlog leidde tot een pijnlijke verminking van de vereniging. Er was niet alleen de inactiviteit geweest in de oorlogsjaren tijdens dewelke een aantal 't Zallers sneuvelden. Er was ook het fenomeen dat een aantal vooraanstaande oud-'t Zallers, waaronder Tack, Hippoliet Meert Meert, Hippoliet
Hippoliet Meert (1865-1924) was de oprichter van het Algemeen-Nederlands Verbond. Hij ijverde voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en engageerde zich tijdens de Eerste Were... Lees meer , Adriaan Martens Martens, Adriaan
Lees meer , Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer en Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer leidinggevende functies hadden bekleed binnen het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Hun houding werd scherp aangevallen door het merendeel van de andere oud-leden die onder invloed stonden van een sterk passionele Belgisch-patriottische sfeer.

Ook met 't Zal zelf, dat in 1919 werd heropgericht, was de verstandhouding zoek. Het groot eenheidsstreven, dat na de oorlog in de Vlaamse studentenwereld heerste, had geleid tot de oprichting van een Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond
Het Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond (AVHV) was een overkoepeling voor Vlaamsgezinde studentenverenigingen van verschillende universiteiten, gesticht door Leuvense en Gentse Vlaamse... Lees meer (AVHV), waarin naast 't Zallers, ook de Rodenbach's Vrienden Rodenbach's Vrienden (1887-1923)
Lees meer en Fronters waren toegetreden. Ook in de strijd voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit heerste er onenigheid tussen 't Zal en de Bond der Oud-leden. In 1923 werd immers de Nolf-wet goedgekeurd, waarop door de Vlaamsgezinde studentenverenigingen, aangevoerd door het AVHV met de berucht geworden boycot werd gereageerd. Na enige aarzeling sloot 't Zal zich daarbij aan, echter zeer tegen de zin van vele oud-leden en andere Vlaamse liberalen. Maurits Basse Basse, Maurits
Maurits Basse (1868-1944) behoorde tot de vrijzinnige, liberale groep van atheneumleerkrachten en professoren die ook dicht bij het Willemsfonds stonden. Zijn betekenis voor de Vlaamse be... Lees meer , Julius Hoste (jr.) Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer en anderen betoogden dat men nu maar eens diende te nemen wat men kon krijgen in plaats van altijd het onderste uit de kan te eisen. 't Zal volhardde echter en kwam aldus in openlijk konflikt met de oud-ledenbond.

Na heel wat strubbelingen en verwarring kwam het in 1927 eindelijk toch tot een verzoening. 't Zal stemde er in toe om aan de boycot-actie te verzaken en hem zelfs te bestrijden, om het Belgisch staatsverband te eerbiedigen en om van alle officiële betrekkingen met activisten af te zien. Hiermee was het klimaat geschapen om het 75-jarig bestaan van de vereniging te vieren. Het was duidelijk dat 't Zal in die periode op weinig steun en sympathie kon rekenen binnen de liberale en socialistische beweging. Dit zou met zich meebrengen dat het accent in de werking van het 't Zal automatisch verschoof van het Klauwaard-aspect naar het Geus-zijn.

De jaren 1930 werden gekenmerkt door een sterke intellectuele creativiteit die gepaard ging met een actieve inzet tegen de opkomst van het fascisme. In maart 1933 werd op initiatief van 't Zal te Gent de eerste anti-fascistische eenheidsmeeting georganiseerd. Verschillende 't Zallers vochten als lid van de Internationale Brigades in de Spaanse Burgeroorlog en de vereniging zou een zware tol betalen aan de naziperiode. Niet minder dan 18 leden sneuvelden, werden omwille van verzetsdaden geëxecuteerd of kwamen om in de concentratiekampen.

De na-oorlogse periode stond volledig in het teken van de strijd tegen het fascisme, de Koningskwestie Koningskwestie
Constitutioneel, politiek en maatschappelijk vraagstuk rond de persoon en de houding van koning Leopold III tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer en de schoolstrijd. Deze drie strijditems waren het hechte bindmiddel tussen liberalen, socialisten en een sterke aanwezigheid van communisten. Het accent kwam nu definitief te liggen op het Geus-zijn, zonder dat het eerste facet, de Klauwaard, volledig verwaarloosd werd. Zo nam 't Zal in de jaren 1960 nog deel aan Vlaamsgezinde betogingen en trad het toe tot het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) werd officieel opgericht op 13 mei 1966 en overkoepelt een hele reeks Vlaamsgezinde organisaties en verenigingen van uiteenlopende (ideol... Lees meer . De meeste energie werd evenwel aan de uitbouw van de vrijzinnigheid besteed waarbij 't Zal zich steeds nadrukkelijker als een kritische gesprekspartner ging opstellen. Dit was duidelijk de houding binnen de in 1971 opgerichte Unie van Vrijzinnige Verenigingen. Een belangrijk recent initiatief betrof de oprichting van de driejaarlijke Geuzenprijs die diegenen wil huldigen die door middel van een emancipatorische vrijzinnige houding een bijdrage leveren tot een vrij, open en meerdimensioneel leefklimaat in Vlaanderen en Nederland.