Ter Waarheid

De Gentse studentenkring Ter Waarheid, waarvan de naam verwijst naar het gedicht ‘Waarheid’ van Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer , werd op 16 december 1904 opgericht als een afsplitsing van het vrijzinnige en Vlaamsgezinde studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan 't Zal Wel Gaan
Lees meer .

Dissidentie van ’t Zal Wel Gaan

De stichting van Ter Waarheid door 14 leden van ’t Zal Wel Gaan was het resultaat van een aanslepend conflict binnen deze vereniging over de vraag of de kandidatuur van priester Florimond Fonteyne Fonteyne, Florimond-Alphonse
De West-Vlaamse priester Florimond-Alphonse Fonteyne (1856-1923), die vanwege zijn politieke bedrijvigheid door de kerkelijke overheid uit die functie werd geschorst, speelde op diverse p... Lees meer als lijsttrekker van de daensisten bij de parlementsverkiezingen in het arrondissement Gent al dan niet kon worden ondersteund. Daarachter gingen echter meer diepgaande tegenstellingen en spanningen schuil. Zo stonden de oprichters sterk onder de invloed van hoogleraar plantkunde Julius Mac Leod Mac Leod, Julius
Julius Mac Leod (1857-1919) was hoogleraar plantkunde aan de Gentse universiteit en een Vlaamsgezinde progressieve liberaal. Hij was een belangrijke pleitbezorger van de vernederlandsing ... Lees meer , die zich na de afwijzing van zijn voorstel voor de stapsgewijze vernederlandsing van de Gentse universiteit was beginnen terugtrekken uit zowel de Vlaamse als de liberale beweging. Onder meer zijn collegae-professoren Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer en Jozef Vercouillie Vercoullie, Jozef-Frederik
Lees meer , die een grote impact hadden op ’t Zal Wel Gaan, hadden zijn voorstellen niet gesteund.

Gedachtegoed en leden

De band van 't Zal Wel Gaan met de liberale partij werd door Ter Waarheid afgewezen en ingeruild voor een breed progressief engagement en een vernieuwde, meer sociaaleconomisch, internationaal en intellectueel georiënteerde benadering van de Vlaamse beweging. Een sterke inspiratie ging uit van August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer , die in zijn door Ter Waarheid in januari 1905 heruitgegeven essay Kritiek van de Vlaamsche Beweging uit 1896 de Vlaamse en sociale strijd aan elkaar koppelde. In het nummer van februari 1905 van De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer , het blad van de Vlaamsgezinde scholierenkringen van het rijksmiddelbaar onderwijs, publiceerde Ter Waarheid zijn beginselverklaring, met de bedoeling uit die kringen nieuwe leden aan te trekken.

Van de groep van in totaal ongeveer 20 leden maakten tijdens het kortstondige bestaan van Ter Waarheid zowel radicale flaminganten als (apolitieke) anarchisten, non-conformistische vrijzinnigen en (marxistische) socialisten deel uit. De meesten van hen verwierven later op de een of andere manier een zekere faam: Karel Bollengier (1885-1959), Ferdinand Brulez Brulez, Ferdinand
Als radicale flamingant werkte Ferdinand Brulez (1887-1976) tijdens de Eerste Wereldoorlog nauw samen met de Duitse bezetter in de hoop een autonome Vlaamse staat te verwezenlijken. ... Lees meer , Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer , Jan Denucé Denucé, Jan
Jan Denucé (1878-1944) was een Vlaamsgezinde historicus en aardrijkskundige, die als conservator van het Plantin-Moretus Museum en stadsarchivaris een rol speelde in het Antwerpse cultuur... Lees meer , Jan Oscar de Gruyter De Gruyter, Oscar
Lees meer , Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer , Paul Kenis Kenis, Paul
Lees meer , Reimond Kimpe Kimpe, Reimond
Reimond Kimpe (1885-1970) verhuisde na de Eerste Wereldoorlog naar Nederland om te ontsnappen aan gerechtelijke vervolging vanwege zijn activisme. Hij was er werkzaam in de huizen- en weg... Lees meer , Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer , Adriaan Martens Martens, Adriaan
Lees meer , Paul van Oye Van Oye, Paul
Paul van Oye (1886-1969) was hydrobioloog en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Gent. Hij leverde als flamingant een cruciale bijdrage aan de vernederlandsing van het wetenschappelijke l... Lees meer , Antoon Picard, Antoon
Huisarts Antoon Picard (1881-1949) was tijdens WOI betrokken bij het Antwerpse activisme. Daarna was hij gemeenteraadslid voor de Frontpartij en medeoprichter van het Vlaamse Kruis. Tijd... Lees meer en Leo Picard Picard, Leo
De vrijzinnige flamingant en journalist-publicist Leo Picard (1888-1981) engageerde zich in het activisme, maar sloeg al in de nazomer van 1915 een andere weg in en verhuisde naar Nederl... Lees meer , Alfons Van Roy, Alfons
Advocaat Alfons Van Roy (1882-1927) was in Gent politicus voor De Vlaamsche Blok. Tijdens WOI was hij lid van Jong Vlaanderen en lid van de Raad Van Vlaanderen. Hij overleed in Nederland... Lees meer en Jules van Roy Van Roy, Jules
Arts Jules Van Roy (1880-1940) was tijdens WOI lid van de Gentse groep van Jong-Vlaanderen en redactielid van De Bestuurlijke Scheiding. Ook was hij actief in de Vlaams Nationale Partij ... Lees meer , George Sarton (1884-1956) en Irénée Vanderghinst (1884-1949).

De Gruyter, De Man en Sarton gaven in de lente van 1905 tijdens de algemene staking in de Gentse katoenfabrieken les aan de stakende arbeiders, wat aansloot bij het volkshogeschoolwerk van hun mentor Mac Leod. In april 1905 mocht De Gruyter zowel op het Gentse socialistische partijbestuur als in een publiek debat het standpunt van Ter Waarheid over de Vlaamse beweging uiteenzetten, wat er mee toe leidde dat Edward Anseele Anseele, Edward
Edward Anseele (1856-1938) was een Gents socialist en lag in 1885 mee aan de basis van de Belgische Werkliedenpartij. Hij was decennialang een van de tenoren van het socialisme in België.... Lees meer en de Gentse socialisten de belofte deden zich in de toekomst te zullen inzetten voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit.

Reiner Leven

Een aantal leden van Ter Waarheid, zoals Martens, keerden tijdens het academiejaar 1905-1906 terug naar’t Zal Wel Gaan. Tegelijk richtten Sarton en zijn medestanders Vanderghinst en Van Oye het alternatieve collectief Reiner Leven op, waarvan ook vrouwen lid werden en dat onder andere geheelonthouding en een nieuwe seksuele moraal voorstond. Ook de socialistische flamingant en latere activist Frans Primo Primo, Frans
Lees meer sloot zich aan bij Reiner Leven. De van huis uit Franstalige Sarton nam in 1910 als voorzitter van de Etudiants socialistes de l’ Université de Gand met twee in het Frans gepubliceerde brochures stelling tegen de vernederlandsing van de academische instelling waar hij een jaar later zou afstuderen als doctor in de wiskunde.

Implosie en ideëel voortleven

Ter Waarheid, ondertussen gereduceerd tot ergens tussen 10 en 15 leden, bleef doorgaan met wekelijkse bijeenkomsten en lezingen – dikwijls in aanwezigheid van Mac Leod – tot het in de loop van het academiejaar 1907-1908 een stille dood stierf. De ‘geest’ van Ter Waarheid was echter niet dood. Zo vormde zich wat later rondom Mac Leod een informele discussiegroep, die de partijpolitieke en levensbeschouwelijke grenzen wilde overstijgen en waarin tijdens de jaren vóór de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd gedacht en gewerkt aan de oprichting van een zelfstandige Vlaamse partij. Vanuit dat milieu werd ook het blad De Bestuurlijke Scheiding De Bestuurlijke Scheiding
Het Gentse weekblad De Bestuurlijke Scheiding pleitte tijdens zijn kortstondige bestaan in de maanden vóór het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog voor het federalisme en voor de opricht... Lees meer opgericht, waarvan in 1914 enkele nummers werden uitgebracht.

Nogal wat oud-leden van Ter Waarheid, die ook na de teloorgang ervan contact waren blijven onderhouden, lagen mee aan de basis van het (Gentse) activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en waren actief in het radicale Jong Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer .