Voisin, Auguste

Door familiale omstandigheden belandde de in Frankrijk geboren Auguste Voisin in 1803 op driejarige leeftijd in België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer . Voisin volgde de humaniora in Gent Gent
Lees meer aan de voorloper van het Koninklijk Atheneum, gelegen aan de Ottogracht, vlak naast de universiteitsbibliotheek. In 1824 promoveerde hij tot doctor in de letteren en wijsbegeerte aan de nog jonge, in 1817 opgerichte Rijksuniversiteit Gent. Een jaar later werd hij aangesteld als retoricaleerkracht in Kortrijk, waar hij vijf jaar lang bleef. Hij werd er stichtend lid van de Société des Beaux Arts en stond vooral in contact met de verzamelaar en bibliofiel Jacques Goethals-Vercruysse (1759-1838), die hem inwijdde in de studie van de Guldensporenslag Guldensporenslag
De Guldensporenslag was een veldslag op de Groeningekouter nabij Kortrijk op 11 juli 1302. Hierbij werd het Franse ridderleger verslagen. De slag kreeg in de Vlaamse beweging een symbolis... Lees meer .

Gent

In de zomer van 1830 keerde Voisin terug naar Gent, de stad waar hij was opgegroeid en waarover hij al in 1826 een populaire, vele malen herdrukte Guide des voyageurs dans la ville de Gand had gepubliceerd. De door Willem I der Nederlanden, Willem I
Willem I (1772-1843) was koning der Nederlanden van 1815 tot 1840, en dus ook tussen 1815 en 1830 (de jure tot 1839) van het zuidelijke deel daarvan. Zijn beleid inzake de nationale taal ... Lees meer opgerichte universiteit werd gekortwiekt door de nieuwe revolutionaire bewindvoerders en zag een reeks buitenlandse (en buitenlands geworden, in het geval van de Noord-Nederlandse) professoren vertrekken. Voisin engageerde zich als docent aan de eerste vrije, vanaf 1831 ook officieel erkende faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Hij gaf er Griekse en Latijnse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer en een aantal historische vakken.

Bij de herinrichting van de universiteit, als gevolg van de wet op het hoger onderwijs Hoger onderwijs
De evolutie van het Vlaamse hoger onderwijs werd gekenmerkt door een moeizame vernederlandsingspolitiek, gaande van het vroegste verschijnen van Nederlandstalig onderwijs tot de integrale... Lees meer van 1835, werd Voisin echter niet benoemd tot professor. Wel werd hij op 13 april 1836 tot hoofdbibliothecaris benoemd. Voisin nam de functie over van de 74-jarige Pierre Lammens (1762-1836), die samen met Karel van Hulthem (1764-1832) in 1797 de universiteitsbibliotheek had opgericht. In 1840 werd Voisin ook bij KB tot buitengewoon hoogleraar benoemd en kon hij de titel van professor dragen. Op 10 april 1839 huwde Voisin met Elise Platiau, met wie hij drie kinderen kreeg.

Genootschappelijkheid

In Gent werd Voisin zeer actief in het stadsleven. Zijn netwerk was overwegend Franstalig, maar wel inhoudelijk betrokken op de geschiedenis en de literatuur van Vlaanderen; volgens Jules de Saint-Genois de Saint-Genois des Mottes, Jules
Jules de Saint-Genois (1813-1867) was een Gentse cultuurflamingant. Hij was onder meer voorzitter van het Willemsfonds, hoofdbibliothecaris van de Gentse stads- en universiteitsbibliothee... Lees meer sprak Voisin zelf ook een aardig mondje Nederlands.

Net als in Kortrijk werd Voisin in Gent actief in de Société des Beaux Arts – hij was vanaf 1834 de secretaris van de vereniging – en organiseerde er mee de kunsthistorische salons. Sinds 1832 was hij redactielid van de Messager des sciences historiques, het vlaggenschip van de oudheidkundige beweging in België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer , waarin het middeleeuwse Vlaanderen in romantisch-historische vorm onderzocht en belicht werd. Een jaar later was hij ook betrokken bij het Musée historique belge, de zeer verre voorloper van het Stadsmuseum Gent (STAM).

In 1839 behoorde Voisin tot de stichtende leden van de Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen
De Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen was een Gentse vereniging van filologen en historici, in 1839 opgericht door onder meer Philip M. Blommaert en Constant P. Serrure. Lees meer , die ‘het uitgeven van letter- of geschiedkundige ongedrukte stukken en oorkonden in de Vlaemsche taal’ als enige doel had. Deze Maetschappy was exclusief: men kon slechts lid worden na voordracht en geheime stemming. Ook de oplage van de uitgaven was gelimiteerd: van elke editie – in totaal zou de Maetschappy zestig uitgaven verzorgen – werden (naast honderd gewone exemplaren) dertig bibliofiele uitgaven gedrukt, bestemd voor de achtentwintig leden, de Koninklijke Bibliotheek en de Gentse universiteitsbibliotheek. De band met de bibliotheek was dan ook innig. Na Voisin waren ook de opeenvolgende hoofdbibliothecarissen De Saint-Genois, Ferdinand vander Haeghen (1830–1913) en Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer kernleden van de Maetschappy, die tot 1920 bleef bestaan en verschillende belangrijke handschriften in druk liet verschijnen.

Nog van verschillende andere binnen- en buitenlandse genootschappen was Voisin lid; vanaf 1837 werd hij ook corresponderend lid van de Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique.

Historische cultuur

Voisin zelf publiceerde historische en kunsthistorische bijdragen over de Guldensporenslag Guldensporenslag
De Guldensporenslag was een veldslag op de Groeningekouter nabij Kortrijk op 11 juli 1302. Hierbij werd het Franse ridderleger verslagen. De slag kreeg in de Vlaamse beweging een symbolis... Lees meer , over Jacob van Artevelde Van Artevelde, Jacob
Jacob van Artevelde was een Gents volksleider (overleden in 1345) die in de jaren 1337-1345 de feitelijke macht uitoefende in Gent en in Vlaanderen. Hij verzette zich tegen de Franse invl... Lees meer en De Troonafstand van Karel V door Louis Gallait. Daarnaast schreef hij over diverse onderwerpen met betrekking tot de geschiedenis van Gent en het graafschap Vlaanderen. Het oeuvre van Voisin paste bij het momentum van 1830. Voor de vormgeving van de nationale identiteit, de legitimatie van het jonge België, de inspiratie voor het vaderland, werd na 1830 immers ijverig getast in het verleden (zie Natievorming Natievorming
Dit artikel over natievorming focust op de verbeelding en vorming van België en Vlaanderen als nationale gemeenschappen. Daarbij wordt gekeken naar de politiek van natievorming vanwege de... Lees meer ). Een mengeling van vaderlandsliefde, patriottisme en romantiek, die Voisin ook zelf beroerde, creëerde een historische cultuur waarin de studie van het verleden goed gedijde.

Het vele studiewerk had ook impact. Voisins in 1834 verschenen en in 1840 herdrukte Bataille de Courtrai ou Des Eperons d'or, gagnée par les Flamands en 1302 inspireerde zowel Nicaise de Keyser (1813-1887) als Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer in hun creatieve werk. De Keyser presenteerde op het Salon van Brussel in 1836 een imposant doek waarin '1302' als een epos uit de Vlaamse strijd werd afgebeeld. Voisin schreef er achteraf een bijdrage over (Tableau de la bataille de Courtrai de M. De Keyser, 1837), waarin hij uiteenzette hoe De Keyser, op basis van zijn historisch studiewerk, de Guldensporenslag had kunnen afbeelden als 'la victoire de la liberté et de l'indépendance de la Flandre, contre l'aristocratie française'. Wat De Keyser presenteerde op doek, zette Conscience op schrift. Ook hij leunde voor de 'feiten' van zijn De Leeuw van Vlaenderen De leeuw van Vlaenderen
De leeuw van Vlaenderen (1838) is een historische roman van Hendrik Conscience over de gebeurtenissen rond de Guldensporenslag in 1302. Verschillende leuzen en symbolen uit de roman zijn ... Lees meer (1838) op Voisin: ‘Men zal aenmerken dat het werk van den heere Auguste Voisin, Bibliothecaris te Gent, my voor de beschryving van den slag der Gulden Sporen van groot nut is geweest,’ schreef hij in het voorwoord van zijn tweede boek. De schrijver van In ‘t wonderjaar (1837) bedankte Voisin ook persoonlijk (brief van 17 maart 1838) en beloofde hem een van de eerste exemplaren van De Leeuw.

Vlaming en Belg

Behalve getalenteerd en erudiet, was Voisin ook gezegend met politieke feeling. Hij veranderde na 1830 in een gloedvolle patriot die in het bijzonder het Vlaamse element zou benadrukken in het ontluikende proces van natievorming. Voor de eerste generatie Vlaamse patriotten, waartoe Voisin behoorde, bestond er nog geen tegenstelling tussen Vlaamsgezindheid en vaderlandsliefde, tussen Vlaanderen en België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer . Meer zelfs: de ware patriot van 1830 moest wel een flamingant zijn, om het land te versterken in een periode van nationale onzekerheid. Tot 1839 bevond België zich in staat van oorlog met Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer , terwijl aan de zuidgrens lange tijd de Franse Franskiljon
'Franskiljon' is in het traditionele flamingantische discours de benaming van een voorstander en bevorderaar van de verfransing in Vlaanderen. Het begrip kenmerkt iemand die overtuigd is ... Lees meer adem bleef gloeien. Nog in 1845 bad Conscience in zijn Geschiedenis van België: ‘God, behoed ons dierbaer vaderland voor den heerszuchtigen vyand, die sedert eeuwen zoo hongerig uit het Zuiden op ons loert.’

Zijn opvattingen hierover schreef Voisin neer in een brief die hij in 1836 aan Jan Frans Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer verzond. De aanleiding was een nieuwtje dat Voisin had gehoord van Edward Conway (1804-1871), de secretaris van de koning. Leopold I van Saksen-Coburg, Leopold I
Leopold I (1790-1865) was de eerste koning der Belgen. Hij werd als prins uit het hertogelijk huis van Saksen-Coburg-Gotha in 1831 vanwege zijn uitgebreid Europees netwerk tot de Belgisch... Lees meer had Willems’ onlangs verschenen uitgave van Reinaert Reinaert
Reinaert (1930-1940) was een veertiendaags ‘satiriek’ tijdschrift onder leiding van Firmin Parasie. Het hekelde zowat alle strekkingen binnen de Vlaamse beweging, maar in het bijzonder de... Lees meer de Vos (1836) gelezen en was vastbesloten zijn landgenoten die zich met Vlaamse cultuur bezighielden aan te moedigen, schreef Voisin aan Willems. De bibliothecaris schaarde zich resoluut achter het voornemen van de vorst. Zelf bedreef hij geen 'littérature flamande', schreef hij, maar hij deed wel alles wat in zijn macht lag om de kennis en de smaak van de oude en moderne Nederlandse letterkunde te promoten: in de literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer van de volkstaal was immers ‘la vraie source de notre nationalité’ gelegen.

Voisin gaf zelf twee Nederlandstalige bundels uit: Kleine gedichten voor kinderen, door Jeronimus Van Alphen (1826) en Bloemlezing of keus van schoone en zedenkundige Nederduitsche en Fransche dichtstukken geschikt voor de jeugd (1827), maar hij is inderdaad vooral de promotor geworden van het 'Vlaamse' historische, letterkundige en filologische werk van anderen, zoals hij aan Willems schreef. De bekendste voorbeelden zijn Conscience en De Keyser. In de eerste plaats kon Voisin deze bemiddelende rol spelen in zijn hoedanigheid van bibliothecaris.

Hoofdbibliothecaris aan de Ottogracht

Van 13 april 1836 tot aan zijn plotse overlijden op 4 februari 1843, nadat hij onwel was geworden na een diner met de kunstschilder Eugène de Bock De Bock, Eugène
Eugène de Bock (1889-1981) was een Vlaamse uitgever en auteur. Hij was de oprichter en directeur van uitgeverij De Sikkel en stichtte ook mee de Vereniging ter bevordering van het Vlaamse... Lees meer , nam Voisin de leiding van de Gentse stads- en universiteitsbibliotheek (zie Openbare bibliotheken Openbare bibliotheken
Openbare bibliotheken kennen een lange geschiedenis, die in de Zuidelijke Nederlanden teruggaat tot de 17de eeuw. Ze spelen een rol in de (stedelijke) leescultuur door op een laagdrempeli... Lees meer ). Zijn korte ambtstermijn werd een keerpunt voor de instelling. Het voorgaande tijdperk was gekenmerkt door een onrustige stichtingsperiode en een complexe institutionele transitie van departementale bibliotheek (1797-1804) naar stadsbibliotheek (1804-1817) tot universiteits- en stadsbibliotheek (1817-1836). De collectie was wel gevrijwaard en werd bijgehouden in de voormalige cisterciënzerabdij aan de Ottogracht. Maar daar bleef het bij.

Toen Voisin bibliothecaris werd, beschikte de bibliotheek over een collectie van 51.601 gedrukte werken, waaronder 325 incunabelen en 556 handschriften. Met Voisin trad er een hoofdbibliothecaris aan die bekendheid genoot in de gemeenschap van oudheidkundigen en letterkundigen, historici en kunstschilders, die zetelde in tijdschriftredacties en genootschappen. Zijn netwerk veranderde de bibliotheek in een trefpunt, een ankerplaats voor gelijkgezinde letterheren en kunstbroeders. De gevrijwaarde collecties, de handschriften en oude drukken, kwamen nu volop in de belangstelling van historici die zich bogen over het middeleeuwse Vlaanderen en van filologen die edities begonnen te maken van de Middelnederlandse kronieken. Genootschappen, zoals de Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen, kwamen er bijeen voor hun vergaderingen. Indicatief voor deze verandering waren de stijgende bezoekersaantallen en een versnelde boekcirculatie, die weerspiegeld werd in de groei van de bruikleencijfers.

Onder Voisin en zijn opvolger De Saint-Genois werd de Gentse universiteitsbibliotheek zowel een werkplek als een ontmoetingsplaats voor de generatie van Willems, Philippe Blommaert Blommaert, Philip M.
Lees meer , Constant Serrure Serrure, Constant A.
Advocaat Constant Serrure (1835-1898) schreef meerdere werken over de geschiedenis van Vlaanderen. Daarin toonde hij zich een taalflamingant. Lees meer en Ferdinand Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer , maar ook voor buitenlandse geleerden die Voisin rondleidde en met wie hij correspondeerde: Jules Michelet (1798–1874), Georg Heinrich Pertz (1795–1876), Charles Nodier (1780-1844) en anderen. Als bibliothecaris bracht Voisin de collectie in het bereik van het publiek door middel van catalogi en inventarissen en met collectiebeschrijvingen als de Recherches historiques et bibliographiques sur la Bibliothèque de l’Université et de la Ville de Gand (1839). De bibliotheekhistorische studies van Voisin vormen net zoals de zesdelige Bibliotheca Hulthemiana (1836-1837) die hij verzorgde, vandaag nog steeds waardevolle naslagwerken.

De Saint-Genois portretteerde Voisin in 1843 niet alleen als een Fransman met Vlaamse gedachten en gevoelens. Hij omschreef hem ook als de bibliothecaris die als eerste van de bibliotheek een open, gastvrije studieplek had gemaakt, en de inrichting ervan oriënteerde naar de studie van geschiedenis, filologie en letterkunde, in de geest van het cultuurnationalisme van 1830.