Van Cauwelaert, August

August van Cauwelaert was de jongste van de zes kinderen in een welgesteld landbouwersgezin uit het Pajottenland. Zijn vader deed de boerderij en de bijbehorende brouwerij van de hand en was als rentenier gedurende een kwarteeuw schepen in zijn geboortedorp.

Van Cauwelaert doorliep – in het voetspoor van zijn broer Frans, de latere politieke leider van het katholieke flamingantisme – de humaniora aan het Klein Seminarie van Hoogstraten Klein Seminarie van Hoogstraten
Het Klein Seminarie van Hoogstraten (1835) kende tot na de Tweede Wereldoorlog een prominente Vlaamsgezinde scholierenbeweging. Lees meer , waar hij les kreeg van enkele Vlaamsgezinde priester-leraars. Vervolgens studeerde hij rechten aan de Leuvense universiteit. In Leuven was hij bestuurslid van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS), de Brabantse gilde, het literaire studentengenootschap Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer en het Sint-Thomasgenootschap Sint-Thomasgenootschap
Het Sint-Thomasgenootschap was in 1897-1975 een godsdienstig genootschap in de Vlaamse universiteitssteden. De dominicaan Jules Callewaert voerde er de strijd aan voor de vernederlandsing... Lees meer . Hij was er ook redactielid van de tijdschriften De Groene Linde, De Vlaamsche Keikop De Vlaamsche Keikop
De Vlaamsche Keikop was een katholieke studentenalmanak (1890-1922) uitgegeven door Vlaamsgezinde priesters van het aartsbisdom Mechelen. Hij voerde het motto ‘In Vlaanderen Vlaamsch, Vla... Lees meer , De Student De Student
De Student was een katholiek scholieren- en studententijdschrift dat verscheen van 1881 tot in 1930. Het was voor 1914 het meest gezagvolle orgaan van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweg... Lees meer en Ons Leven Ons Leven
Ons Leven (1888) is een Leuvens studententijdschrift en het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Lees meer en werd bevriend met onder meer Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer en Jozef Muls Muls, Jozef
Lees meer . Van Cauwelaert zat het derde Groot-Nederlands studentencongres Groot-Nederlandse Studentencongressen
De Groot-Nederlandse Studentencongressen waren bijeenkomsten van Vlaamse en Nederlandse studenten, gericht op het versterken van de onderlinge banden - vanuit de overtuiging dat Vlamingen... Lees meer voor, dat in Leuven plaatsvond van 17 tot 19 februari 1912. Intussen was hij in Antwerpen zijn stage als advocaat begonnen bij Hector Lebon Lebon, Hector
De Vlaamsgezinde en maatschappelijk bewogen advocaat Hector Lebon (1863-1935) begon zijn politieke loopbaan in de daensistische beweging, maar stapte later over naar de katholieke partij.... Lees meer en later associeerde hij zich met zijn broer Frans.

De Eerste Wereldoorlog

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer in augustus 1914 week Van Cauwelaert uit naar Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer , waar hij een tijdlang secretaris was van het Officieel Belgisch Comité voor Nederland. Later meldde hij zich als oorlogsvrijwilliger en na een opleiding in Normandië kwam hij aan het IJzerfront terecht. Hij stichtte in zijn bataljon een studiekring en liet zich – geconfronteerd met de materiële, de sociale en de taalverhoudingen in en rond de loopgraven – gaandeweg steeds kritischer uit over de Belgische regering in ballingschap in Le Havre. Hij raakte ook bevriend met Maria Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer en schreef voor de mee door haar geleide krant De Belgische Standaard De Belgische Standaard
Lees meer , net als voor Vrij België Vrij België
Vrij België was een weekblad van de Belgisch loyale flamingantische vluchtelingenpers, uitgegeven in Den Haag (1915-1918), onder hoofdredactie van de katholiek Frans van Cauwelaert en de ... Lees meer van zijn broer Frans.

In de nacht van 7 op 8 april 1916 raakte Van Cauwelaert zwaar gewond in de omgeving van de huidige site van de IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer , wat hem voor de rest van zijn leven een wankele gezondheid

bezorgde. Eind september van dat jaar ging hij herstellen in het Zuid-Franse Cannes. Later voerde hij – ondanks kritiek op haar beleid – opdrachten uit voor de Belgische regering in Bordeaux en in Nederland. Van Cauwelaert telde heel wat vrienden en bekenden bij de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer , maar sloot zich er nooit bij aan, zowel omwille van zijn politieke positionering als vanwege het feit dat hij van 1916 tot 1918 niet meer aan het IJzerfront verbleef. In zijn dichtbundel Liederen van Droom en Daad uit 1918 reflecteerde hij over zijn oorlogservaringen. De roman Het Licht achter den Heuvel uit 1929, een ode aan zijn geboortedorp, schetst de veranderende mentaliteit in de Vlaamse dorpen tijdens het eerste decennium na de oorlog, onder andere onder de invloed van de vele soldaten die – in meerdere of mindere mate gedesillusioneerd – van het IJzerfront waren teruggekeerd. In het door de literatuurhistorici Jean Weisgerber (1924-2013) en Mathieu Rutten (1906-1987) geredigeerde overzichtswerk Van Arm Vlaanderen tot De voorstad groeit uit 1988 wordt de door de Eerste Wereldoorlog geïnspireerde poëzie van Van Cauwelaert omschreven als de beste die over dat thema in Vlaanderen werd gepubliceerd (zie Frontdichters Frontdichters
Frontdichters is een Duits leenwoord waarmee oorlogsdichters worden aangeduid, in de Vlaamse context gebruikt voor Vlaamse dichters die tijdens de Eerste Wereldoorlog streden aan en schre... Lees meer ).

Rechter, tijdschriftredacteur en literator

Terug in België was Van Cauwelaert vanaf 1919 achtereenvolgens vrederechter in Kontich, bijgevoegd rechter bij de rechtbank van eerste aanleg in Antwerpen en voorzitter van de politierechtbank in de havenstad. Hij stond bekend als een betrokken, humane en milde rechter. Zijn beroepsleven inspireerde hem tot de verhalenbundels Vertellen in toga (1935) en En de Rechter vertelt opnieuw. Vertellen in Toga II (1944).

In 1919 richtte Van Cauwelaert het katholieke en Vlaamsgezinde gezinsweekblad Het Vlaamsche Land Het Vlaamsche Land (1919-1926)
Het Vlaamsche Land (1919-1926) was in Antwerpen een katholieke Vlaamsgezinde uitgeverij, boekhandel en weekblad. Lees meer op en in 1924 nam hij het redactiesecretariaat op zich van het eveneens katholieke literair-culturele maandblad Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer . Van 1935 tot 1940 maakte Van Cauwelaert deel uit van de kernredactie van het mee door zijn boer Frans uitgegeven weekblad Elckerlyc Elckerlyc
Elckerlyc (1935-1939) was een katholiek Vlaamsgezind weekblad dat werd opgericht door een groep rond de katholieke en flamingantische politicus Frans van Cauwelaert. Het verdedigde het mi... Lees meer . Hij werkte ook mee aan bladen zoals De Lelie De Lelie
De Lelie (1909-1914) was een katholiek damestijdschift voor Noord en Zuid. Het stimuleerde het gebruik van het Nederlands en ijverde voor de vrouwenemancipatie. Lees meer , Vlaamsche Arbeid Vlaamsche Arbeid
Vlaamsche Arbeid was een katholiek en Vlaamsgezind literair tijdschrift dat in Antwerpen verscheen van 1905 tot 1914 en van 1919 tot 1930. Het was het geesteskind van Karel van den Oever ... Lees meer en Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer .

Als dichter werd Van Cauwelaert, die alles behalve een modernist was, eerst sterk beïnvloed door Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer en later door Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer , wat hem vanwege Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer het verwijt opleverde een epigoon te zijn.

In 1930 werd hij corresponderend en in 1937 werkend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer (nu KANTL). In zijn eerste lezing voor dit gezelschap in 1931, over de literaire verhoudingen tussen Nederland en Vlaanderen, pleitte hij ervoor dat Vlaanderen meer ‘zelfkritiek naar binnen en zelfrespect naar buiten’ zou betonen. Van Cauwelaert was een diepgelovige cultuurflamingant die – in het voetspoor van zijn broer Frans – het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer levenslang afwees. Hij was lid van de Vlaamse Vereniging van Letterkundigen Vereniging van Vlaamse Letterkundigen
De Vereniging van Vlaamse Letterkundigen (VVL), opgericht in 1907 te Antwerpen, pleitte voor culturele toenadering tussen Noord en Zuid. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstonden interne... Lees meer (VVL) en het IJzerbedevaartcomité en van bij de oprichting in 1938 van de Nederlandse Cultuurraad, tot de Duitse bezetter hem die functie tijdens de Twee Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer ontnam. Hij hield zich immers ver verwijderd van elke vorm van collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer en weigerde onder meer om mee te werken aan het Nieuwe Orde-gezinde blad Westland Westland
Westland (1942-1944) was een cultureel en letterkundig tijdschrift onder leiding van Filip de Pillecyn, dat ondanks zijn verklaring dat het zich onafhankelijk zou opstellen pro-Duitse bij... Lees meer .