Klein Seminarie van Hoogstraten

School voor middelbaar onderwijs (tot in 1959 uitsluitend internaat en tot 1960 alleen Grieks-Latijnse humaniora) met voorbereidende afdeling, in 1835 opgericht om de in 1797 opgeheven Latijnse school te vervangen.

Aanvankelijk als college opgericht met het Nederlands als voertaal, met twee afdelingen (een Latijnse om kinderen voor te bereiden voor de seminaries en een burgerschool), werd de school reeds na het eerste schooljaar omgevormd tot Klein Seminarie en verdween het Nederlands als voertaal. In 1837 was de verfransing volledig. Het reglement verplichtte de leerlingen Frans of Latijn te spreken; Nederlands spreken werd even zwaar bestraft als slecht gedrag in de kapel. Drie weken na het begin van het schooljaar moesten de leerlingen hun gebeden in het Frans kennen. Zo bleef het tot in 1906. Slechts de sermoenen geschiedden in het Nederlands.

Prospectus, uitnodigingen, driemaandelijkse verslagen, rekeningen waren in het Frans opgesteld tot in 1891, daarna werden ze tweetalig tot in 1930, daarna werden ze eentalig Nederlands. Tot in 1906 bestond ook het signum linguae Signum linguae
Het Signum Linguae diende in de Vlaamse middelbare scholen om de verfransingsdruk onder de leerlingen te vergroten. Het werd in 1895 en 1906 officieel verboden. Lees meer om tot Frans spreken te dwingen.

Reeds in 1872 (twee jaar voordat te Roeselare de blauwvoeterij Blauwvoeterij
Blauwvoeterij is de benaming voor de eerste fase van de katholieke Vlaamse studentenbeweging, vanaf de ‘Groote Stooringe’ in 1875 in het Klein Seminarie van Roeselare tot omstreeks 1880, ... Lees meer ontstond) was er te Hoogstraten een Vlaamsgezinde kring. In 1880 werden De Vlaamsche Jongens opgericht met onder anderen August Laporta Laporta, August
August Laporta (1864-1919) speelde een belangrijke rol in de katholieke Vlaamse studentenbeweging van het aartsbisdom Mechelen voor de Eerste Wereldoorlog. Hij was hoofdredacteur van De S... Lees meer . De leden waren verplicht in de les "zuiver Vlaamsch" te spreken. Met Pasen 1881 liet Frans Drijvers Drijvers, Frans
Frans Drijvers (1858-1914) was een Vlaamsgezind en sociaal bewogen priester die een belangrijke rol speelde in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en de katholieke Vlaamse beweging vo... Lees meer , seminarist en oud- leerling van Hoogstraten (retorica 1877), De Student De Student
De Student was een katholiek scholieren- en studententijdschrift dat verscheen van 1881 tot in 1930. Het was voor 1914 het meest gezagvolle orgaan van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweg... Lees meer verschijnen. De eerste studentenbijdrage was van de hand van A. Dirk, schuilnaam van Edmond Drossaert, stichtend lid van De Vlaamsche Jongens. Tot in de 45ste en laatste jaargang (1930) vormen de bijdragen uit Hoogstraten een onafgebroken keten. Oud-leerling Laporta, de "biechtvader van de Vlaamsche studenten", bleef hoofdredacteur tot aan zijn dood in 1919 en kreeg, na Mgr. Karel Cruysberghs Cruysberghs, Karel
De Antwerpse priester Karel Cruysberghs (1891-1976) speelde als algemeen proost van het Jeugdverbond voor Katholieke Actie een rol als bemiddelaar in het conflict met het AKVS eind jaren ... Lees meer , als zijn tweede opvolger H. Willems, leraar aan het Klein Seminarie. In den beginne had De Student te Hoogstraten eenderde van zijn abonnees. In 1882 beklaagde Désiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aarts­bisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer als rector van de afdeling filosofie te Mechelen er zich over, dat de seminaristen uit Hoogstraten, al te Vlaamsgezind waren: het was de tijd van de latere monseigneurs Pieter-Jozef Sencie Sencie, Pieter-Jozef
Pieter-Jozef Sencie (1865-1941) was als classicus verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was actief in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en was de stichter en eerste v... Lees meer en Edward Luytgaerens Luytgaerens, Edward
Eduard Luytgaerens (1863-1946) maakte naam met een studie over het taalgebruik langs de taalgrens, maar verwierf bovenal bekendheid als proost en algemeen secretaris van de Boerenbond die... Lees meer .

Toen in 1885 in een les het Nederlands als "een beestentaal" werd gehoond, brak er een revolte uit, die slechts werd bedwongen door de belofte voortaan bij de prijsuitreiking ook Vlaamse boeken te geven. In het schooljaar 1887-1888 wisten de leerlingen, na een opstand, die dagenlang duurde, voor het Nederlands als leervak twee lesuren per week in plaats van een te verkrijgen. In 1888 en 1889 onderhielden leerlingen contacten met Eigen Taal Eigen Zeden Eigen Taal Eigen Zeden
Eigen Taal Eigen Zeden (1887-1914) was een Antwerpse katholieke scholieren- en studentengilde. Ze ontstond in het elan van de Landdagbeweging en speelde een centrale rol in de vooroorlogs... Lees meer .

Naast de Académie de littérature, door de overheid gesticht in 1883, richtten de leerlingen op eigen initiatief in 1887 een Vlaamsche Gilde op, die een kortstondig bestaan kende.

De Vlaamsche Keikop De Vlaamsche Keikop
De Vlaamsche Keikop was een katholieke studentenalmanak (1890-1922) uitgegeven door Vlaamsgezinde priesters van het aartsbisdom Mechelen. Hij voerde het motto ‘In Vlaanderen Vlaamsch, Vla... Lees meer , die in 1891 het levenslicht zag, vond te Hoogstraten geestdriftige medewerkers en propagandisten.

Uit de jaren 1900-1910 staan er van de 420 medewerkers aan De Student 75 bekend als uit Hoogstraten afkomstig, waaronder ook leraren.

Tot september 1906 moesten zowel de leraren als de leerlingen onder elkaar Frans spreken. Slechts godsdienst en moedertaal werden in het Nederlands onderwezen. Bij de prijsuitdelingen werden een groot Frans toneelstuk en een korte Vlaamse klucht opgevoerd; vanaf 1898 wisselen een groot Nederlands en een Frans toneelstuk elkaar jaarlijks af. Ingevolge de onderrichtingen van de Belgische bisschoppen ( Instructions Bisschoppelijke Onderrichtingen
Lees meer ) kwam er in 1906 een kentering: er werd in het Nederlands gebeden en het signum werd afgeschaft. Grieks en Latijn werden elke week drie dagen in het Frans en drie dagen in het Nederlands onderwezen. Deze regeling gold ook voor de omgangstaal.

Toen sprongen vooral de leraren Karel de Wals De Wals, Karel
Priester Karel de Wals (1879-1920) ijverde voor de vernederlandsing van het (middelbaar) onderwijs, onder meer via publicaties over Nederlandse schrijvers voor de Katholieke Hogeschoolui... Lees meer , Alfons de Boeck De Boeck, Alfons
Priester Alfons de Boeck (1880-1930) was auteur van taalkundige publicaties. Ook was hij betrokken bij de organisatie van de Nederlandsche Vacantieleergangen. Lees meer en Thaddeus Spaeninkx Spaeninkx, Thaddeus
Priester Thaddeus Spaeninckx (1872-1947) promootte als leraar het ABN. Tijdens de Eerste Wereldoorlog sympathiseerde hij met het activisme. Daarna werd hij schooldirecteur in Baarle-Herto... Lees meer op de bres voor "Nederlandsch Taaleigen" en Algemeen Beschaafd Nederlands Algemeen Nederlands (AN)
Lees meer , dat zij zagen als een basis voor Vlaamse volksverheffing. De leerlingen van De Boeck en vooral van Spaeninkx werden propagandisten van die ideeën in studentenbonden en in het hoger onderwijs. Zij namen ook het initiatief om leerboeken voor Nederlandstalig onderwijs op de markt te brengen. Dankzij de rijke seminariebibliotheek zouden de volgende jaren op het Klein Seminarie heel wat leerboeken worden gemaakt voor Nederlands, klassieke talen enzovoort. Zo werd eveneens een reeks Nederlandse Schrijvers voor het Middelbaar Onderwijs opgezet.

In de jaren 1911-1914 leefde er een clandestiene V.B. onder leiding van Emiel Diels (+ 1953) en Remi Bosselaers Bosselaers, Remi
Remi Bosselaers (1895-1985) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Daarna week hij uit naar Nederland. Lees meer , om van de leerlingen onderlegde en overtuigde flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer en te maken. Middelen daartoe waren: 1/ de vorming van groepjes van zes tot zeven leerlingen uit de hoogste klassen die samen allerlei Vlaamse problemen bestudeerden en bespraken; 2/ het heimelijk verspreiden van Vlaamse lectuur, zoals Onze Beweging (2 dln.), Verhandelingen en Voordrachten van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , Overzicht van de Katholieke Nederlandsche Pers (Averbode). De oorlog van 1914 maakte een eind aan deze activiteiten.

Reeds in 1919 richtte het gezamenlijk lerarenkorps tot kardinaal Mercier een verzoekschrift waarin ze de volledige vernederlandsing van het middelbaar onderwijs Onderwijs
Lees meer vroegen. Deze kwam er pas in 1930-1932.

Vele leerlingen waren in het interbellum lid van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS), waarvan de lectuur, soms heimelijk, werd verspreid. In 1934 werd het lidmaatschap verboden, en belandden de AKVS'ers in de clandestiniteit. Een aantal leraars echter, zelf gevormd in de studentenbonden, trad niet op wanneer de leerlingen gouw- of landdagen bezochten. In hun vermaningen aan de leerlingen lieten sommigen duidelijk blijken dat zij van overheidswege moesten optreden. In deze sfeer werd in 1938 de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal Vereniging Algemeen Nederlands
De Vereniging Algemeen Nederlands (VAN) ontstond in 1978 als opvolger van de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal (VBO). De VBO, opgericht in 1932, had het als doel het bevorderen van c... Lees meer opgericht, die zeker tot 1943 bestond. Het was een selecte groep leerlingen die regelmatig activiteiten organiseerde en zich situeert binnen het cultuur- flamingantisme zoals het reeds sedert het begin van de 20ste eeuw werd gepropageerd door leraars van het Klein Seminarie.

De Katholieke Studentenactie – Jong Vlaanderen Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer (KSA), opgericht rond 1932, kwam aanvankelijk slechts moeizaam van de grond. Onder impuls van E.H. Jozef Ots (1912-1963) zou de KSA langzaamaan een aantal geestelijke en flamingantische stromingen en bewegingen op het Klein Seminarie verdrukken of incorporeren, zoals de Vlaamse Communiebond. De Eerste Wereldoorlog, de vernederlandsing en de politiek van E.H. Ots met de KSA namen alle flamingante agitatie weg. Na de Tweede Wereldoorlog waren de conflicten binnen het Klein Seminarie van Hoogstraten eerder van sociaal-politieke aard, niet meer van flamingantische.