Luytgaerens, Edward
Eduard Luytgaerens (1863-1946) maakte naam met een studie over het taalgebruik langs de taalgrens, maar verwierf bovenal bekendheid als proost en algemeen secretaris van de Boerenbond die zowel Vlaamse volksontwikkeling nastreefde als Belgische ambities koesterde.
Eduard Luytgaerens behaalde na zijn priesterstudies aan het Grootseminarie van Mechelen en wijding in 1887 het baccalaureaat in de godgeleerdheid aan de Leuvense universiteit (1889). Van 1889 tot 1895 gaf hij achtereenvolgens les aan de Sint-Jan Berchmanscolleges van Diest en Antwerpen. Daarna werd hij onderpastoor van de Antwerpse Sint-Jozefparochie en de Sint-Ambrosiusparochie in Dilbeek. In februari 1903 volgde zijn benoeming tot proost en algemeen secretaris van de Boerenbond Belgische Boerenbond
De Boerenbond is een beroepsorganisatie van en voor landbouwers die tot ver in de 20ste eeuw sterke banden had met de Kerk en de katholieke partij, zich van meet af sterk engageerde in de... Lees meer , een dubbelfunctie die hij behield tot aan de reorganisatie van de Boerenbond in 1936. In 1907 werd hij erekanunnik van het Mechelse Sint-Romboutskapittel, in 1927 honorair kamerheer en in 1929 huisprelaat van de paus waarna hij trots de titel van monseigneur droeg.
Voor de Vlaamse zaak
Luytgaerens' engagement in de Vlaamse beweging dateert uit zijn studentenjaren in Leuven. Hij werd lid van de Vlaamsche Strijdersbond en was, samen met zijn studiegenoot en vriend Pieter-Jozef Sencie Sencie, Pieter-Jozef
Pieter-Jozef Sencie (1865-1941) was als classicus verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was actief in de katholieke Vlaamse studentenbeweging en was de stichter en eerste v... Lees meer , in 1888 betrokken bij de oprichting van het studentenblad Ons Leven Ons Leven
Ons Leven (1888) is een Leuvens studententijdschrift en het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Lees meer . Eenmaal terug in Leuven volgde hij meermaals vergaderingen van de studentengenootschappen Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer , de Sociale Studiekring en Sprekersgilde en de Landbouwkring. In 1903 werd hij lid van Eigen Leven Eigen Leven
Eigen Leven was een genootschap dat werd opgericht door Marie-Elisabeth Belpaire om de katholieke Vlaamsgezinde krachten te bundelen, in het bijzonder op literair vlak. Als eerste project... Lees meer , de actiegroep rond Maria Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer en Emiel Vliebergh Vliebergh, Emiel
Emiel Vliebergh (1872-1925) was een centrale figuur in de katholieke Vlaamse beweging. Hij stuurde aan op taalwetgeving, culturele ontwikkeling en eenheid onder de katholieke flaminganten... Lees meer die de katholieke Vlaamse beweging richting gaf en onder meer aanstuurde op de vernederlandsing van het katholiek onderwijs.
Luytgaerens' belangstelling voor de taalgrenskwestie Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer begon mogelijk tijdens zijn jaren in Dilbeek. In 1904 ondernam hij een uitvoerige schriftelijke enquête bij pastoors over de taaltoestanden in de gemeenten langs de taalgrens, waarvan hij de resultaten in 1905 voorstelde in Met Tijd en Vlijt. Ze werden ook gebruikt door jongere taalgrenswerkers als Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer en Philip van Isacker Van Isacker, Philip
Philip van Isacker (1884-1951) was een Vlaamsgezind historicus, advocaat, katholiek minister en bankier. Hij drukte mee de democratisering en vervlaamsing van de katholieke partij en van ... Lees meer en bezorgden Luytgaerens zelf in 1912 nog het voorzitterschap van de afdeling Taalgrens op het Davidsfondscongres van 1912.
De eigen logica van de Boerenbond
Luytgaerens was een uitstekend organisator. Hij vatte de Boerenbond – en vervolgens ook de door hem opgerichte Boerinnenbond (1911), Boerenjeugdbond (1928) en Boerinnenjeugdbond (1931) – op als uitmuntende instrumenten voor katholieke én Vlaamse volksontwikkeling. Maar van een standenoverschrijdend verenigingsleven wilde hij niet weten. Zo laveerde hij behendig om de boerenjeugd veeleer in de marge van de Katholieke Actie Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer te positioneren.
Luytgaerens, die perfect tweetalig was, was de naoorlogse territoriale expansie van de Boerenbond niet ongenegen, maar behoedzaamheid was geboden. Voor de vestiging van de organisatie in Waals-Brabant, in de vroege jaren 1920, gold het argument dat de regio deel uitmaakte van het aartsbisdom. De Oostkantons en ook de slecht beheerde Waalse boerenorganisaties belandden spoedig in het commerciële circuit van de Boerenbond, wat de anti-Vlaamse attitude in Waalse kringen aanwakkerde. Tegelijkertijd stelde de bond zich schoorvoetend Vlaamsgezinder op om de Vlaams-nationalistische sympathieën onder zijn leden een halt toe te roepen. Het episcopaat van zijn kant maakte in de vroege jaren 1930 expliciet bezwaren tegen de centrale rol van geestelijken in het politieke en commerciële bolwerk dat de Boerenbond geworden was. Luytgaerens reageerde met een versterking van de confessionele werking en geraakte stilaan vervreemd van de financiële en politieke werking. De liquidatie in 1935 van de financiële pijler van de Boerenbond, de Middenkredietkas, maakte abrupt een einde aan zijn carrière. Omdat voor de leiders van de Middenkredietkas, waaronder formeel ook Luytgaerens, gerechtelijke vervolging dreigde, werd hij door kardinaal Joseph-Ernest van Roey Van Roey, Ernest-Joseph
Ernest-Joseph van Roey (1926-1961) was Kardinaal-Aartsbisschop van Mechelen. Hij aanvaardde geleidelijk de onvermijdelijkheid van een eentalig Vlaanderen en bestreed het Vlaams-nationalis... Lees meer midden juni 1936 uit al zijn functies in de Boerenbond ontheven.
Werken
– Artikelen in De Boer.
– Volksontwikkeling, 1909 en 1910.
– Bedrijfs- en standsorganisatie in de Boerenbond, 1934.
Literatuur
– Kanunnik Luytgaerens en de Belgische Boerenbond, in: Ons Volk Ontwaakt, 27 januari 1924, pp. 37-39.
– L. van Molle, Ieder voor Allen. De Belgische Boerenbond 1890-1990, 1990, (KADOC-Studies, nr. 9).
– L. van Molle, Spaar- en leengilden onder de hoede van de Middenkredietkas, 1892-1934, in: E. Buyst, M. Goossens, H. Van der Wee en L. Van Molle, CERA 1892-1998. De kracht van coöperatieve solidariteit, 2002, pp. 13-173 en pp. 432-443.
– L. van Molle, Confusing Categories: Peasants, Politics and National Identities in a Multilingual State, Belgium c. 1880-1940, in: Historia Agraria, 2013, pp. 91-118.