Eigen Taal Eigen Zeden

Oprichting en werking

De studentengilde Eigen Taal Eigen Zeden kwam tot stand in oktober 1887 in het elan van de Antwerpse Landdagbeweging Landdagbeweging
De Landdagbeweging, die zich ontwikkelde vanaf de vroege jaren 1860, vormde tot aan de Eerste Wereldoorlog de aanzet tot een reeks al dan niet succesvolle initiatieven tot samenwerking va... Lees meer . Initiatiefnemer en eerste 'hoofddeken' werd Herman Peeters Peeters, Herman
Herman Peeters richtte in 1887 de Antwerpse Vlaamsgezinde literair-culturele kring Eigen Taal Eigen Zeden op. Lees meer , oud-leerling van het Onze-Lieve-Vrouwcollege en zoon van meetingist J. Peeters-Verellen. Jan de Beucker De Beucker, Jan
Jan Ignaas de Beucker (1827-1906) was een pleitbezorger van de vernederlandsing van het publiek leven in Vlaanderen. Hij richtte mee de Nederduitsche Bond op, was actief in de Landdagbewe... Lees meer , de voorzitter van de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer , had het initiatief aangemoedigd en jezuïet Cyriel de Beck, leraar aan het Onze-Lieve-Vrouwcollege, hielp bij de oprichting.

De gilde had van bij het begin een Toneelafdeling en vond vlug vertakkingen in diverse Antwerpse onderwijsinstellingen. In 1887 ontstonden afdelingen in het Onze-Lieve-Vrouwcollege en het Sint-Norbertusgesticht, begin 1888 kwam er nog een afdeling bij in het Sint-Ignatiusgesticht. In de loop van het schooljaar 1888-1889 werd de werking in de verschillende instellingen verder geconsolideerd. Vanaf september 1888 verzorgden leden van de afdeling van Onze-Lieve-Vrouw een gepolycopieerde uitgave van een collegeblad Iets voor Allen. Hun medeleerlingen van Sint-Ignatius richtten vanaf december het eigen tijdschriftje De Goedendag op en in september 1889 verscheen Het Bijltje als blad van de leerlingen van Sint-Norbertus. Deze collegeblaadjes werden vanaf 1890 samengesmolten tot het maandblad Jong Antwerpen Jong Antwerpen
Jong Antwerpen (1890-1914) was een Vlaamsgezind letterkundig studententijdschrift, dat als spreekbuis diende van de katholieke studentenvereniging Eigen Taal Eigen Zeden. Lees meer . De afdelingen werkten het hele jaar door, zowel tijdens het schooljaar als tijdens de vakanties. Ze wilden een plek bieden voor Nederlandse taalbeoefening. De leden brachten er zelf geschreven teksten en verzen naar voren.

Anderzijds stond de werking van de gilde vanaf de eerste jaren van haar bestaan sterk in het teken van de strijd voor de vernederlandsing, in het bijzonder van het onderwijs Onderwijs
Lees meer . Leden van Eigen Taal Eigen Zeden maakten badges aan met het opschrift 'In Vlaanderen Vlaams' die zij op studentengouwdagen verkochten en waarvan de winst ging naar de Vlaamsche Penning, het fonds dat de landdagen bekostigde. Behalve op studentengouwdagen waren ze ook op andere Vlaamsgezinde manifestaties aanwezig zoals op de Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer viering in Roeselare in 1888 en de Edward Coremans Coremans, Edward (1835-1910)
Advocaat Edward Coremans (1835-1910) was politicus voor de Meetingpartij en voorzitter van de Nederduitsche Bond. Gedurende 42 jaar was Coremans als kamerlid een leidende figuur van de Vl... Lees meer hulde in Antwerpen in 1889. De leden stuurden in 1888 vertoogschriften naar politieke verantwoordelijken en de oversten van de Antwerpse onderwijsinstellingen om aan te dringen op de toepassing van de taalwetten of op maatregelen ter vernederlandsing. Bij de verkiezingen in dat jaar voerden ze propaganda tegen Fransgezinde kandidaten.

Ten gevolge van hun werking ontstonden in 1888 en 1889 scherpe conflicten in het Onze-Lieve-Vrouwcollege tussen Frans- en Vlaamsgezinde leerlingen. De college-overheid deed enerzijds kleine toegevingen aan de eisen van de Vlaamsgezinde scholieren maar trad anderzijds streng op tegen diegenen die naar haar oordeel de kampvorming in het college bevorderden. Verscheidene leden die het verboden Iets voor Allen probeerden in stand te houden werden in de loop van 1888 en 1889 aan de deur gezet.

Katholieke Vlaamsche Studentenbeweging

Eigen Taal Eigen Zeden werd ook al snel een krachtige motor in de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging Katholieke Vlaamse studentenbeweging
De Katholieke Vlaamse Studentenbeweging was de georganiseerde deelname van de katholieke studerende jeugd aan de Vlaamse beweging. Ze leverde daartoe met haar grote aanhang van ca. 1875 t... Lees meer van de provincies Antwerpen en Brabant. In verscheidene katholieke middelbare onderwijsinstellingen bracht de gilde Vlaamsgezinde kernen tot stand. Ze oefende tussen deze instellingen bovendien een belangrijke coördinerende functie uit. Haar contacten overspanden in 1887-1888 bijna alle katholieke colleges van het aartsbisdom. De Antwerpse gilde speelde zo, in goede samenwerking met de Mechelse seminaristen, een essentiële rol in de totstandkoming in 1890 van het nationaal overkoepelende Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (1890-1892) was de tweede kortstondige nationale overkoepeling van de katholieke Vlaamse studentenbeweging. Lees meer .

De discussie over de al dan niet onzijdige opstelling van de studentenbeweging die aan de oprichting van dat Verbond voorafging werd ook in alle hevigheid gevoerd binnen de gilde zelf, gezien haar banden met de Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer en de persoonlijke invloed van Adolf Pauwels Pauwels, Adolf
Adolf Pauwels (1864-1902) was tijdens zijn jonge jaren erg actief in de katholieke flamingantische scholieren- en studentenbeweging. Als advocaat en als politicus zette hij zich nadien vo... Lees meer en Adelfons Henderickx Henderickx, Adelfons
Adelfons Henderickx (1867-1949) was een Antwerpse katholieke volksvertegenwoordiger. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in het activisme en tijdens het interbellum in het ... Lees meer . In juli 1888 kwam het tot een tijdelijke 'verbroedering' van Eigen Taal Eigen Zeden met de Vlaamsgezinde leerlingenkring, de Vlaamsche kring, van het Antwerpse atheneum: ze trokken toen samen naar de Rodenbachviering in Roeselare. In september van dat jaar kwam het tot een reorganisatie van de Sint-Norbertusafdeling. Ze werd herdoopt tot De Klauwaartszonen, stelde zich open voor leerlingen, studenten en oud-studenten en baseerde zich op onpartijdige grondslag. Het werd een nieuwe stoottroep van Pauwels' onafhankelijke volkspartij. De Leuvense student Henderickx, die achter dit initiatief zat, werd voorzitter van de vereniging. Dat alles gebeurde tegen de zin van het hoofdbestuur van de gilde. Dat stelde zich, bijgestaan door haar raadsman De Beck, op een ondubbelzinnig katholiek-Vlaams standpunt en sloot De Klauwaartszonen uit de gilde.

Eigen Taal Eigen Zeden nam actief deel aan de voorbereidende besprekingen tot oprichting van het Katholiek Vlaamsch Studentenverbond en hoofddeken Peeters werd raadslid voor Antwerpen in het hoofdbestuur van de nieuwe koepel. Met zijn permanente werking en zijn meer dan 200 leden, verdeeld over vijf afdelingen, vormde de Antwerpse gilde het belangrijkste lokale steunpunt voor de Studentenbond. Die vijf onderafdelingen waren in 1891 die van het Sint-Ignatiusgesticht, van het Onze-Lieve-Vrouwcollege, van het Sint-Jan-Berchmanscollege, de Oud-studentenafdeling en de Toneelgilde. Voordien hadden er kortstondig ook nog een kostgangersafdeling (voor leerlingen op kosthuis bij burgers in de stad) en een muziekafdeling bestaan. Op de gouwdag van het Studentenverbond in de paasvakantie 1891 in Lier waren er 175 leden van de Antwerpse gilde aanwezig. In 1892 werden in de schoot van de gilde ook nog een antisocialistische Sprekersbond opgericht die was samengesteld uit oud-studenten evenals de afdeling van de Isegrims, die zich toelegde op het organiseren van ontspannende activiteiten.

De duidelijke keuze van het bestuur voor een katholieke opstelling leidde tijdelijk tot een betere verstandhouding met de overheid. In maart 1891 gaven de oversten van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Ignatius uitdrukkelijk toelating aan hun leerlingen om lid te worden van de gilde, mee te werken aan Jong Antwerpen en deel te nemen aan de gouwdagen van het Studentenverbond. Ze beloofden tegelijkertijd verdere verbeteringen aan te brengen aan het taalregime in hun instellingen. Dat gebeurde effectief in 1892, in overeenstemming met richtlijnen terzake van de Mechelse kardinaal Petrus L. Goossens Goossens, Petrus
Petrus Goossens (1827-1906) was aartsbisschop van Mechelen. In 1891-92 nam hij maatregelen tegen de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging. Hij vaardigde tegelijk richtlijnen uit voor een g... Lees meer .

De kardinaal liet deze richtlijnen voor een ruimere plaats voor het Nederlands in de middelbare onderwijsinstellingen evenwel gepaard gaan met repressieve maatregelen tegen de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging. Op vraag van de directeur van het Sint-Jan-Berchmanscollege van Antwerpen wist Goossens bovendien de jezuïeten ertoe te bewegen om hun gunstige houding tegenover Eigen Taal Eigen Zeden te wijzigen. In februari 1892 werden de leerlingen van het Onze-Lieve-Vrouwcollege en het Sint-Ignatiusgesticht getroffen door een verbod vanwege de collegedirectie op het lidmaatschap van Vlaamsgezinde verenigingen en lectuur van Vlaamsgezinde bladen. Hierop publiceerden leerlingen van het Onze-Lieve-Vrouwcollege het pamflet Iets voor Allen, ‘door vervolgingen tegen Vlaamschgezinde studenten herrezen’, waarin het ‘belachelijk verbod’ werd geridiculiseerd. Op 24 juli 1892 namen twintig leerlingen van het Sint-Ignatiusgesticht, ondanks het verbod, deel aan een huldebetoging voor Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer . Een van hen werd kort voor het einde van het jaar aan de deur gezet, acht anderen mochten het volgende jaar niet meer naar de instelling terugkeren. De Antwerpse jezuïeten werden vervolgens scherp op de korrel genomen in het pamflet Het vrije onderwijs te Antwerpen, dat wellicht op initiatief van Eigen Taal Eigen Zeden zelf werd uitgegeven. Ten gevolge van het verbod werden de scholierenafdelingen gedwongen hun openlijke activiteit te staken. Anderzijds bleven de Toneelafdeling, de Oud-studentenafdeling, de Sprekersbond en de Isengrims hun werking voortzetten en verzekerden zij de continuïteit tot de sterkste tegenwerking geluwd was.

Zo kon Eigen Taal Eigen Zeden opnieuw een belangrijke rol spelen bij de heropleving van de Katholieke Vlaamse Studentenbeweging omstreeks 1895. In de volgende jaren bleef de vereniging nog steeds de meest dynamische studentengilde in de provincie Antwerpen. Ze telde op het einde van de jaren 1890 ongeveer 300 leden en vele afdelingen, behalve de hoger al genoemde ook een Hoogstudentenafdeling die in 1895 werd opgericht en een Normalistenafdeling. De afdeling De Borgerhoutenaars, die in 1898 tot stand kwam, bracht volgens het gedenkboek het aantal afdelingen op 12. Laatstgenoemde afdeling richtte zich, samen met de Sprekersbond, op het voeren van politieke propaganda voor de Vlaamse zaak. In 1898 organiseerden ze in vele gemeenten van de provincie Antwerpen meetings ten voordele van de Gelijkheidswet Gelijkheidswet
De gelijkheidswet van 1898 stelde het Nederlands voor officiële publicaties gelijk aan het Frans. De wet werd vanuit de Vlaamse beweging breed ondersteund, en leidde, na de Waalse afwijzi... Lees meer . In de jaren 1902 en 1903 deden ze hetzelfde ten voordele van het nieuwe wetsvoorstel-Coremans betreffende de gedeeltelijke vernederlandsing van het middelbaar onderwijs.

Intussen volgde de gilde ook de nieuwe oriëntering van de Vlaamse beweging in de richting van culturele en wetenschappelijke ontwikkeling. In 1898 nam de Hoogstudentenafdeling, onder leiding van de Leuvense student Arthur de Vos, het initiatief tot oprichting van de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer . De nieuwe stichting werd een belangrijk centrum van Nederlandstalige cultuurspreiding en ging vanaf 1901 een eigen bestaan leiden, los van de Antwerpse studentengilde.

Crisis

De afscheuring van de Hogeschooluitbreiding bracht wel interne beroering met zich mee. Herman Peeters, die nog altijd hoofddeken was, diende uit ontgoocheling over deze beslissing nog datzelfde jaar, 1901, zijn ontslag in. Het gelijktijdige ontslag van de tweede hoofddeken Victor de Wandeleer en het vertrek van nog andere leidende figuren uit de kring zoals Jan Porteau en Lodewijk Vissenaeken veroorzaakten een zekere verzwakking van de werking.

Die werking kwam in de volgende jaren weer op dreef door de nieuwe hoofddekens Oscar van Schoor en Lodewijk de Wolf. De Blauwvoeten vormden een nieuwe afdeling die zorgde voor ontspanningsactiviteiten en de intussen verdwenen afdeling van de Isegrims verving. Eigen Taal Eigen Zeden sloot zich aan bij het in 1903 opgerichte Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS). Sinds 1904 bestond er in de havenstad, naast Eigen Taal Eigen Zeden, nog een andere studentenbond, de Antwerpse Verlofskring. Die vergaderde, zoals uit de naam valt af te leiden, alleen tijdens de vakanties en richtte zich tot Antwerpse studerende jongeren die tijdens het schooljaar elders op internaat waren.

De sterkere oriëntering van Eigen Taal Eigen Zeden in de richting van cultuurflamingantisme bleek in 1905 nog uit de beslissing om het oude strijdblad Jong Antwerpen te vervangen door het letterkundig tijdschrift Vlaamsche arbeid Vlaamsche Arbeid
Vlaamsche Arbeid was een katholiek en Vlaamsgezind literair tijdschrift dat in Antwerpen verscheen van 1905 tot 1914 en van 1919 tot 1930. Het was het geesteskind van Karel van den Oever ... Lees meer . Karel van den Oever Van den Oever, Karel
Karel Van den Oever (1879-1926) was de bezieler van het tijdschrift Vlaamsche Arbeid. Hij toonde zich in zijn literair proza een katholieke en strijdende flamingant. Lees meer , Jaak Lambrights, Edgard van der Voort en Leo Boucherij Boucherij, Leo
Lees meer namen het beheer van het blad in handen. Vanaf 1908 werd het een zelfstandig tijdschrift dat zich losmaakte van de gilde. Eigen Taal Eigen Zeden gaf, naast Vlaamsche Arbeid, als bewegingsblad het onregelmatig verschijnende Ons Streven uit. In 1913 werd Jong Antwerpen evenwel opnieuw als tijdschrift van de gilde in het leven geroepen.

Intussen was Eigen Taal Eigen Zeden sinds 1910 in een ernstige crisis terechtgekomen. Driekwart van de scholieren gaf toen zijn ontslag. Dat zou zijn gebeurd, zo luidde het officieel, uit protest tegen de beslissing van de gilde om zich in de 11-juli-stoet aan te sluiten bij de rangen van de onpartijdige verenigingen en niet bij de katholieke verenigingen. Secretaris Van der Voort, die van deze gebeurtenissen verslag uitbracht in het gedenkboek, stelde evenwel dat ‘achter deze scheuring wat anders stak’. In 1912 vierde Eigen Taal Eigen Zeden zijn 25-jarige bestaan en gaf bij die gelegenheid een gedenkboek uit. De ondertitel van Eigen Taal Eigen Zeden was intussen veranderd van ‘Vlaamsche katholieke studentengilde’ naar ‘Vlaamsche katholieke gilde’. De werking viel stil bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en werd na de beëindiging ervan niet meer hervat.