Pirenne, Jacques

Persoon
Maria De Waele (2023, aanvulling), Maria De Waele (1998)

Jacques Pirenne (1891-1972) was advocaat, historicus en hoogleraar. Hij toonde nooit veel interesse voor de Vlaamse beweging, zocht tijdens de Eerste Wereldoorlog toenadering tot de Belgische nationalisten en kwam in 1918 in het Comité de Politique nationale terecht. Pirenne voerde campagne tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit en voor het behoud van het Frans in Vlaanderen.

Geboorte
Gent, 26 juni 1891
Overlijden
Hierges, 7 september 1972
Leestijd: 4 minuten

Jacques Pirenne toonde nooit veel sympathie of begrip voor de eisen van de Vlaamse beweging. Pirennes aversie nam nog toe na de deportatie van zijn vader naar Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer
in maart 1916, ten gevolge van diens verzet tegen de Vlaamse Hogeschool. Pirenne junior stond tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
in nauw contact met de Belgische nationalisten in Le Havre, met name met Pierre Nothomb Nothomb, Pierre
Pierre Nothomb (1887-1966) was een Belgisch-nationalistisch politicus, schrijver en publicist. Hij groeide tijdens en net na de Eerste Wereldoorlog uit tot het boegbeeld van het Belgisch ... Lees meer
. Begin 1920 zocht hij aansluiting bij diens Comité de Politique nationale Comité de Politique nationale
Het Comité de Politique Nationale (° december 1918-1930) was een rechts-nationalistische drukkingsgroep geleid door Pierre Nothomb die op rumoerige wijze ijverde voor gebiedsuitbreiding. ... Lees meer
(CPN), waar hij zich toelegde op de uitwerking van een binnenlands en taalprogramma. Hij was ervan overtuigd dat de Vlaamse beweging een gevaar voor de nationale eenheid betekende en drong aan op een taalstatuut, garantissant le respect le plus total de la liberté individuelle. Pirennes voorstellen werden begin juni 1921 door het CPN goedgekeurd. België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer
moest één en ondeelbaar blijven en de taalvrijheid gevrijwaard worden. In de praktijk betekende dit dat Vlaanderen tweetalig bleef, waardoor de band met het eentalige Wallonië verzekerd werd. De universiteit van Gent moest ontdubbeld worden (zie Hoger onderwijs Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer
). Pirennes inzet verminderde aanzienlijk na de klinkende nederlaag van de nationalisten bij de verkiezingen van 1921 en hij verliet het CPN in 1924.

Vanaf 1922 richtte Pirenne, als secretaris-generaal van achtereenvolgens de Ligue pour la Défense de l'Université de Gand, de Ligue nationale pour la Défense de l'Université de Gand et de la Liberté des Langues en de Ligue nationale pour l'unité belge, zijn aandacht op de nakende vernederlandsing van de Gentse universiteit. Onder impuls van Pirenne publiceerde de Ligue nationale pour l'unité belge Ligue nationale pour l'unité belge
De Ligue nationale pour l'unité belge was een vereniging die koste wat het kost het Franstalig universitair onderwijs in Gent en de positie van het Frans in Vlaanderen wilde veiligstellen... Lees meer
in 1928 de archieven van de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer
met de bedoeling de Vlaamsgezinden die ijverden voor onder meer de volledige Nederlandstalige universiteit te discrediteren.

In het najaar van 1929 kwam de strijd voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit in een beslissende fase. Pirenne hield zijn verzet tot het bittere einde vol. Op 20 november werd hij ontvangen door premier Henri Jaspar Jaspar, Henri
Henri Jaspar (1870-1939) was een Brusselse katholieke politicus die een oplossing wilde voor de Vlaamse kwestie. Lees meer
, vijf dagen later door koning Albert I van Saksen-Coburg, Albert I
Koning Albert I (1875-1934) werd aan de vooravond van en tijdens de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd met een radicaliserende Vlaamse beweging. De communautaire kwestie groeide daardoor ... Lees meer
. Beiden werden volgens Pirenne gegijzeld door de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer
, die het koste wat het kost de stemmen van de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer
wilde recupereren. Ook een ultiem offensief om de Brusselse liberale federatie, en even later de liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer
onder druk te zetten haalde niets uit. Maar nog gaf Pirenne het niet op: op 13 december schreef hij een Lettre ouverte aux ministres libéraux over de vrijheid van de familievader inzake de keuze van de onderwijstaal. Op 11 februari hield de Ligue nationale pour l'unité belge een manifestatie in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten, waar Pirenne nog maar eens uiteenzette Pourquoi la Flandre est bilingue. Maar het mocht niet baten; in de lente van 1930 werd de vernederlandsing van de Gentse universiteit door de beide Kamers goedgekeurd.

Met de Ligue nationale pour l'unité belge streed Pirenne ook tegen de vernederlandsing van het gerecht Gerecht
Lees meer
, het leger Leger
Lees meer
en het bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer
. Hij werkte een taalstatuut uit, dat een doorslag was van de voorstellen, die het CPN in 1921 had goedgekeurd. In 1931 verdedigde Pirenne Jacques Lagrange en Jacques Labrique, de twee militaire piloten die tijdens de inhuldiging van de IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer
het jaar daarvoor, Belgische vlaggetjes hadden uitgestrooid.

Pirenne had na de Eerste Wereldoorlog de toekomstige Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer
wegwijs gemaakt in de Belgische politieke geschiedenis. Op het einde van de jaren 1930 hield hij zich steeds meer op in de omgeving van de koning. Hij was van bij de bevrijding tot 1950 secretaris van Leopold III en speelde een omstreden rol tijdens de afloop van de Koningskwestie Koningskwestie
Constitutioneel, politiek en maatschappelijk vraagstuk rond de persoon en de houding van koning Leopold III tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer
.

Werken

- met E. Vandervelde en E. Verhaeren, Les Vainqueurs de l'Yser, 1917.
- Le procès des déportés belges contre le Reich allemand, 1924.
- La législation et l'administration allemande en Belgique, 1925.
- Les Archives du Conseil de Flandre (Raad van Vlaanderen) publiées par la Ligue nationale pour l'unité belge, 1928.
- Documents pour servir à l'Histoire de la Guerre en Belgique, 1928.
- Aperçu historique sur l'activisme, 1929.
- Il faut doter le pays d'un statut linguistique, 1929.
- Men moet het land met een taalstatuut begiftigen, 1929.
- M. Emile Vandervelde et la question des langues, in: Le Flambeau, jg. 13, 1930, pp. 121-129.
- Mémoires et notes politiques, 1975.

Literatuur

- J. Huysmans, Pour le maintien de la culture française en Flandre. De reactie van de Franssprekende elite op de sociale veranderingen na Wereldoorlog I. Haar houding ten opzichte van de vernederlandsing van het openbare leven, Gent, 1918-1940, RUG, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1980.
- K. de Clerck (red.), Kroniek van de strijd voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit, 1985.
- G. Deneckere, Turbulentie rond de vernederlandsing van de Gentse universiteit na de Eerste Wereldoorlog. Analyse van een besluitvormingsproces, in: Handelingen van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, jg. 48, 1994, pp. 201-231.
- J. Velaers en H. van Goethem, Leopold III. De Koning, het Land, de Oorlog, 1994.
- A. Colignon, Pirenne Jacques, laatst geraadpleegd op 7 december 2023, op: https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/pirenne-jacques.html.
- G.-H. Dumont, Notice Jacques Pirenne, in: Nouvelle Biographie Nationale, dl. 4, 1997, pp. 307-312.
- J. Gilissen, In Memoriam Jacques Pirenne, in: Recueil de la Société Jean Bodin, dl. 31, 1973.

Suggestie doorgeven

1998: Maria De Waele

2023: Maria De Waele

Databanken

Inhoudstafel