Pil, Berten

Jeugd

Berten Pil was de zoon van een hoofdonderwijzer in een gezin van vier kinderen. Hij groeide op in Zonnebeke. Onder invloed van zijn broer en priester Valeer raakte Pil in de ban van de ideeën van Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer . Pil schreef reeds tijdens zijn humaniorastudies aan het bisschoppelijk college te Ieper Vlaamsgezinde brochures onder het pseudoniem van Jozef Brandt. Vanaf 1911 studeerde hij scheikunde aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL). Hij engageerde zich in verschillende studentenverenigingen zoals het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer , de West-Vlaamse Gilde en de Antialcoholische Studiekring en Onthoudersbond. Samen met Firmin Deprez Deprez, Firmin
Firmin Deprez 1890-1916) speelde vóór de Eerste Wereldoorlog een belangrijke rol in de katholieke Vlaamsgezinde scholieren- en studentenbeweging. Hij sneuvelde in 1916 aan het IJzerfront ... Lees meer en Prosper Thuysbaert Thuysbaert, Prosper
Jonkheer Prosper Paul Thuysbaert (1889 - 1965) was notaris in en burgemeester van zijn geboortestad Lokeren en hoogleraar aan de Leuvense universiteit. Wat de Vlaamse kwestie betreft spee... Lees meer was hij medestichter van Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer . Hij werd bestuurslid van de West-Vlaamse afdeling. Hij gaf voordrachten over de Vlaamse beweging en publiceerde in Het Ypersche Volk (1913).

Eerste Wereldoorlog

Toen op 4 augustus 1914 de oorlog uitbrak, wilde Pil zich aanmelden als oorlogsvrijwilliger. Zijn ouders overtuigden hem echter om dit niet te doen. De eerste maanden bracht hij bij zijn familie door in Zonnebeke. Op 15 mei 1915 meldde Pil zich alsnog als oorlogsvrijwilliger. In het trainingskamp Parigné l’Évêque voltooide hij zijn opleiding tot sergeant. Toen hij op 4 juni 1916 naar het front vertrok, was zijn medestudent Firmin Deprez nog maar net gesneuveld. Pil kwam in de sector Pervijze terecht, in het 23ste Linieregiment. Pil engageerde zich in de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer en in de christelijk-Vlaams geïnspireerde actie voor het morele welzijn van de soldaten. Op 4 mei 1918 hielp hij Carlos van Sante Van Sante, Carlos
Carlos van Sante (1896-1947) was een Vlaamse dominicaan, die deel uitmaakte van het radicaal Vlaamsgezinde en pro-activistische milieu rond kapelaan Cyriel Verschaeve. Tijdens de Eerste ... Lees meer door de linies naar het bezette gebied trekken (zie Sublieme Deserteurs Sublieme Deserteurs
De zogenaamde ‘Sublieme Deserteurs’ waren overlopers die in het voorjaar van 1918 door de Frontbeweging naar de Duitse linies werden gestuurd om contact op te nemen met het activisme. ... Lees meer ). In de paasvakantie van 1919 organiseerde hij een huldeplechtigheid voor Deprez, waarop naast diverse oud-strijders ook pater Jules Callewaert Callewaert, Jules
Dominicaan Jules Laurentius Callewaert (1886-1964) verwierf bekendheid als flamingantisch predikant. Zijn sympathie voor het VNV deed hem aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de colla... Lees meer , Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer en Pil zelf spraken. Aan het front ontving Pil verscheidene onderscheidingen voor zijn moed, waaronder het Oorlogskruis met Palm en later nog het Vuurkruis. Op het einde van de oorlog werd hij tot hulponderluitenant bevorderd.

Na de oorlog: Vlaams-nationalistisch engagement

Na de Wapenstilstand moest Pil onder de wapens blijven, maar mocht hij samen met de andere militaire studenten zijn studies voortzetten in Leuven, zij het in uniform. Hij werd onmiddellijk opnieuw actief in het Vlaams-nationalistische studentenleven. Na zijn demobilisatie (15 augustus 1919) speelde Pil met het idee om een mandaat als volksvertegenwoordiger na te streven. De conservatieve leiding van de Katholieke Associatie van het arrondissement Ieper wilde hem echter geen verkiesbare plaats aanbieden, vermoedelijk vanwege zijn flamingantische engagement dat te radicaal werd bevonden. In plaats daarvan werd hij tweede op de lijst van Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer , na Jozef Vanderstraeten, voormalig frontsoldaat uit Woesten. De lijst werd actief gesteund door Michiel Bulckaert Bulckaert, Michiel
Michiel Bulckaert (1895-1968) was een VNV-politicus die als West-Vlaamse oorlogsgouverneur collaboreerde met de Duitse bezetter. De advocaat uit Veurne was oorlogsvrijwilliger tijdens Eer... Lees meer en Jeroom Leuridan Leuridan, Jeroom
Jeroom Leuridan (1894-1945), leraar en advocaat, was van 1929 tot 1944 parlementslid van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), en vanaf 1934 VNV-gouwleider van West-Vlaanderen. Hij was een ... Lees meer . Op 16 november 1919 haalde de lijst 3392 stemmen. Met 18,9% was Het Vlaamsche Front na de katholieke partij de grootste partij van het arrondissement Ieper, maar door de provinciale zetelberekening haalde de lijst geen zetels.

Ondertussen studeerde Pil verder in Leuven, waar hij in 1920 doctor in de scheikunde werd. Hij was in deze periode voorzitter van de West-Vlaamse Gilde, het Katholiek Vlaamsch Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV), preses van het Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond
Het Algemeen Vlaamsch Hoogstudentenverbond (AVHV) was een overkoepeling voor Vlaamsgezinde studentenverenigingen van verschillende universiteiten, gesticht door Leuvense en Gentse Vlaamse... Lees meer (AVHV) en redactielid van het tijdschrift De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer (1875-1933). Op 20 maart 1920 organiseerde hij het Zoldercongres, dat de traditie van de oude Groot-Nederlandse Studentencongressen Groot-Nederlandse Studentencongressen
De Groot-Nederlandse Studentencongressen waren bijeenkomsten van Vlaamse en Nederlandse studenten, gericht op het versterken van de onderlinge banden - vanuit de overtuiging dat Vlamingen... Lees meer wilde voortzetten. Omstreeks deze tijd richtte Pil als KVHV-voorzitter ook een smeekschrift tot de paus, om aan te klagen dat studenten die tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de door de Duitse bezetter vernederlandste Gentse universiteit hadden gestudeerd, na de oorlog aan de KUL werden geweigerd. In zijn hoedanigheid van AVHV-voorzitter nam hij ook het woord op de uitvaartplechtigheid van Herman van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer op 17 juli 1920.

Als scheikundige in dienst bij Gevaert

Nog voor zijn promotie werd Pil als onderzoeker aangenomen in het fotobedrijf van Lieven Gevaert Gevaert, Lieven
Lees meer te Mortsel (1920). Hij werd een van zijn nauwste medewerkers. Hij publiceerde vulgariserende studies over de scheikundige wetenschap en werd in 1935 het hoofd van de emulsieafdeling binnen het bedrijf. Op wetenschappelijk gebied werkte hij samen met Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer en hij was actief binnen de Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen
De Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen (1887-1942) ijverden in uiteenlopende vakgebieden voor een Nederlandstalige wetenschapsbeoefening in Vlaanderen. Lees meer . In 1928 was hij medeoprichter van de Vlaamsche Ingenieurs Vereeniging Vlaamse Ingenieursvereniging
De Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (1928) wilde het wetenschappelijke leven vernederlandsen en de beroepsbelangen van de ingenieurs behartigen. Lees meer en in 1939 van de Vlaamsche Chemische Vereeniging. In zijn vakgebied toonde hij zich steeds een voorstander van de vernederlandsing.

In mei 1920 verhuisde hij naar Oude God, een deelgemeente van Mortsel. Op 20 september trouwde hij met Marie van Gastel Van Gastel, Marie
Maria van Gastel (1892-1980) was lerares, verpleegster en eerste voorzitter van het Hoogstudentinnenverbond. Ze sprak vaak op meetings en leverde tijdens de beide wereldoorlogen caritatie... Lees meer . In Mortsel bleef Pil actief deelnemen aan het naoorlogse Vlaams-nationalisme, alhoewel hij niet meer opkwam bij verkiezingen. Hij was medestichter van het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer (VOS), hield lezingen en schreef brochures voor de K atholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer (KVHU) en was op 4 december 1921 in Nederland aanwezig op de stichtingsvergadering van het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet
Het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet (1921) ontstond in Nederland en had een antidemocratische inslag. Het initiatief stierf al snel een snelle dood. Lees meer . Hij was spreker op de gouwdag van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond in 1921 te Aalst.

Tegen de Godsvrede

Zoals de meeste katholieke Vlaams-nationalistische West- Vlamingen was Pil geen voorstander van de Godsvrede. Hij behoorde dan ook in 1924 tot een van de stichters van het Vlaamsch Nationaal Secretariaat Vlaamsch Nationaal Secretariaat
Het Vlaamsch Nationaal Secretariaat (1924) uit Gent was een pers- en informatiebureau van de Vlaamse beweging met de bedoeling uit te groeien tot een koepelorganisatie. Het heeft maar ko... Lees meer , dat kon worden beschouwd als de Vlaamse antenne van het in Nederland uitgegeven weekblad Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer (1922-1933), waaraan Pil meewerkte. Zowel het Verbond van Vlaamsche Nationalisten De Blauwvoet als Vlaanderen en het Vlaamsch Nationaal Secretariaat waren pogingen om de Vlaamse beweging in anti-Belgische en revolutionaire richting te sturen. Pil was verder medewerker van de tijdschriften Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer , De Blauwvoet De Blauwvoet (1920-1941)
De Blauwvoet (1920-1941) was het orgaan van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (AKVS), en van zijn opvolgers het Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond (AKDS) en het Di... Lees meer (1920-1941) en Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer (1926-1935).

Hij lag ook mee aan de basis van de Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging
De Roomsch Katholieke Vlaamsch Nationale Vereeniging (1924-1925) was een kortstondige formatie onder impuls van Lodewijk Dosfel, die het katholieke nationalisme in Vlaanderen ideologisch ... Lees meer , die in 1925 uitpakte met een beginselverklaring van Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer , maar reeds na de verkiezingen van 1925 ten onder ging. Daarna steunde hij de Antwerpse Kristene Vlaamsche Volkspartij Kristene Vlaamsche Volkspartij
De Kristene Vlaamsche Volkspartij (1920-1933) werd in Antwerpen opgericht naast de Frontpartij. Daarmee werd in 1925 en 1929 een kartel gesloten. Na de stichting van het VNV werd de part... Lees meer (KVV), die in 1925 en 1929 een kartel aanging met de Frontpartij en bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1932 een eenheidsfront van Vlaams-nationalisten trachtte te bekomen. Pil toonde zich een voorstander van de Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer tussen katholieke flaminganten en Vlaams-nationalisten. In 1936 was hij medestichter van het Katholiek Vlaamsch Oud-Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond
Lees meer en eind de jaren 1930 werd hij lid van het beschermingscomité van Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer (1934-1944). Bij de laatste vooroorlogse gemeenteraadsverkiezingen (1938) steunde hij de VNV-KVV-concentratie in zijn woonplaats Mortsel.

In het interbellum was Pil ook nog betrokken bij de Vlaamsche Legercommissie (bestuurslid, vanaf 1927), de Vlaamsche Toeristenbond Vlaamse Toeristenbond
VTB-VAB (1922) was een cultureel-toeristische organisatie die bijdroeg aan de ontwikkeling van het toerisme en de mobiliteit in Vlaanderen. Ze was door haar financiële en culturele slagkr... Lees meer (voorzitter, 1923-1928), Het Nieuwe Volkstooneel (lid van raad van beheer, vanaf 1930), het Centraal Comité voor Amnestie (voorzitter, vanaf 1931) en het Scharpé-fonds Scharpé-fonds
Het Scharpé-fonds, opgericht in 1922, verleende aanvankelijk financiële studiesteun aan de kinderen van de ter dood veroordeelde activist August Borms. Later werd de doelgroep uitgebreid ... Lees meer (voorzitter, vanaf 1935). Pil overleed op 5 november 1940 te Mortsel. Uit een legaat van Pils zoon Miel werd in 1995 de Pil-Van Gastelprijs, genoemd naar zijn ouders, opgericht.