Van Sante, Carlos

Opleiding, oorlogsjaren en nasleep

Carlos van Sante was de zoon van een Gentse wijnhandelaar en stamde uit een eerder franskiljonse familie. Na het college in Dendermonde te hebben bezocht werd Van Sante novice bij de dominicanen.

In augustus 1914 meldde hij zich als brancardier voor het Belgische leger. Van Sante, actief aan het IJzerfront, sympathiseerde met prominente katholieke leden van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer , zoals Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer en Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer , die hij in Alveringem frequenteerde. Met name Jules Callewaert Callewaert, Jules
Dominicaan Jules Laurentius Callewaert (1886-1964) verwierf bekendheid als flamingantisch predikant. Zijn sympathie voor het VNV deed hem aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de colla... Lees meer had invloed op Van Sante, en betrok hem aan het eind van de oorlog in de diplomatieke druk op het Vaticaan om zich uit te spreken over de bezetting en de onverzoenlijke houding van kardinaal Desiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aarts­bisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer tegenover de Vlaamse beweging. Toen in januari 1918 binnen de Romeinse curie overleg werd gehouden hierover, op grond van documenten van de nuntius in München, Pacelli en van de Nederlandse kardinaal Willem Marinus van Rossum Van Rossum, Willem
Willem Marinus van Rossum (1854-1932) was een Nederlands rooms-katholiek geestelijke, redemptorist en curiekardinaal die in 1917-1918 bij de Heilige Stoel bemiddelde ten gunste van de Fro... Lees meer , die op de hoogte werd gehouden door de Belgische dominicaan Frédéric Vosté Vosté, Frederic
Frederic Vosté (1883-1949) was hoogleraar theologie en Bijbelexegese in Rome. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij een tussenpersoon tussen Cyriel Verschaeve, de Frontbeweging en de Hei... Lees meer , sedert 1911 professor aan het Angelicum, de Romeinse universiteit van zijn orde. Van Sante speelde een rol in dit alles toen hij tijdens een verlof in januari 1918 naar Rome reisde met een brief van de Fronters. In de beeldvorming ontstond de mythe dat Van Sante hierover een onderhoud had met paus Benedictus XV. Recent onderzoek van historici als Frans-Jos Verdoodt Verdoodt, Frans-Jos
Historicus Frans-Jos Verdoodt (1939) specialiseerde zich in de geschiedenis van het daensisme en van de Vlaamse beweging. In 1984 was hij de gangmaker achter de oprichting van het ADVN, w... Lees meer , Romain Vanlandschoot en Van Rossums biografe Vefie Poels weerspreekt dit.

Van Sante, aanhanger van het in nationalistische zin geradicaliseerde, pro- activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer milieu rond Verschaeve deserteerde kort daarna. Enkele dagen na Jules Charpentier Charpentier, Jules
Jules Charpentier (1893-1982) liep in april-mei 1918 als een van de zogenoemde ‘sublieme deserteurs’ over naar het Duitse leger, om op vraag van de Frontbeweging contact te zoeken met de ... Lees meer en Karel de Schaepdrijver De Schaepdrijver, Karel
Karel De Schaepdrijver (1892-1970) was tijdens WOI betrokken bij de Frontbeweging. In 1918 liep hij over en werd ingeschakeld in de activistische propaganda. Na de oorlog vestigde hij zi... Lees meer , in de nacht van 4 op 5 mei, passeerde hij de linies en liep over naar het Duitse leger. Hij deed dit niet op last van de Frontbeweging, maar als afgezant van Verschaeve, met als doel de impact van eerder overgelopen activisten na te gaan op de houding van de bevolking in bezet gebied. Van Sante hielp de activistische propaganda onder de bezetter te organiseren, en kreeg tot aan het eind van de oorlog onderdak bij Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer in Assebroek.

Om aan vervolging voor landsverraad te ontkomen, week Van Sante uit naar Nederlandlangs Balgerhoeke. Hij kreeg er onderdak bij de Nederlandse dominicanen, waar hij als ‘Raymundus’ van Sante op 23 september 1919 werd ingekleed. Hoewel hij in 1921 door een Belgische rechtbank bij verstek ter dood veroordeeld werd, en hoewel de correspondentie over de desertie tussen de dominicanen Vosté en Van Sante in de jaren 1920 lekte, bleven beiden actief.

Nederlandse jaren (1919-1933)

Terwijl Vosté in Rome een invloedrijke oriëntalist werd die in de jaren 1940 zijn stempel op het pauselijke schrijven van Pius XII drukte, beperkte Van Santes invloed zich tot Nederland. Daar werd hij op 25 juli 1926 tot priester gewijd. Begin juli 1927 behaalde Van Sante de lectorstitel in de filosofie en de theologie, om vervolgens als docent werkzaam te worden in de studiekloosters te Zwolle, Huissen (bij Arnhem) en het Nijmeegse Albertinum.

In zijn Nederlandse jaren bleef Van Sante een overtuigd ‘Dietser’ (zie Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer ) en maakte hij met een strenge levenshouding indruk op katholieke Nederlandse jongeren. Hij spoorde katholieke leken aan tot kritiek op de bestaande gezagsorde en stimuleerde hen om zelf leiding te geven aan de gemeenschap. Met name bij de Nijmeegse tak van de Heemvaartbeweging (in 1923 door Delftse studenten in het leven geroepen) kreeg Van Sante ruime aanhang. Onder zijn invloed radicaliseerde de beweging vanaf 1931 en werden spanningen omtrent de verhoudingen tussen leken en clerus op de spits gedreven. Van Sante verzette zich nadrukkelijk tegen clericalisme in het boekje Gezag, dat in 1932 verscheen in de reeks Wijsgerige grondbegrippen, opgezet door Van Sante en diens leermeester Albertus Doodkorte. Mee ingegeven door confrater Cas Terburg bekrachtigde Van Sante zijn onverzoenlijke houding met een bespreking van de antiklerikale brochure Neo-communisten (1932) van Ernest Michel Michel, Ernest
Lees meer . De waardering voor deze brochure die Van Sante, als redactielid van het door Gerard Knuvelder Knuvelder, Gerard
Gerard Knuvelder (1902-1982) was een Nederlandse literatuurhistoricus en promotor van de Groot-Nederlandse gedachte. Afkomstig uit Gelderland was hij vooral invloedrijk in Noord-Brabant.... Lees meer geleide tijdschrift Roeping Roeping
Roeping (1923-1975) was een Nederlands katholiek tijdschrift. Vanaf 1962 heette het Raam. Het blad toonde grote belangstelling voor de Vlaamse Beweging en telde meerdere Vlamingen in de ... Lees meer , in het novembernummer van 1932 uitsprak, had onmiddellijke gevolgen. In december dat jaar werd hij op aandringen van de dominicanenprovinciaal uit de redactie gezet, en op aandringen van de Bossche bisschop A.F. Diepen en Frans Weve (dominicaan en rector van de Tilburgse universiteit), moest Van Sante zijn positie aan het Nijmeegse Albertinum opgeven.

In Duitsland en elders (1933-1947)

Ondanks het verschijnen van een Rechtvaardiging van pater Raymund van Sante vanuit de hoek van de studenten volgde, na een gedwongen poging tot vertrek naar Curaçao, in april van 1933 een overplaatsing naar Duitsland. Hoewel dit het formele einde betekende van zijn apostolaatswerk onder de studenten, hield Van Sante vanuit zijn ballingsoord aanhoudend contact met hen. Dat leidde in het Brabants Studenten Gilde tot een clash tussen aanhangers van de populaire Frans Siemer en ‘Van Santianen’ – waarvan enigen in 1933 uit het gilde stapten. Via zijn correspondentie steunde Van Sante katholieke nationalisten en fascisten in Vlaanderen en Nederland, waaronder Anton Mussert Mussert, Anton
Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Lees meer . Als respons verklaarde de provinciaal van de Duitse dominicanenprovincie Teutonia, Laurentius Siemer, Van Sante in 1936 tot persona non grata. Na omzwervingen verbleef de Vlaamse dominicaan een tijd in Frankrijk, en toen hij ook daar niet langer welkom was, keerde hij terug naar Huissen, waar Van Sante onder streng huisarrest werd geplaatst. Na een oponthoud in Zwitserland keerde Van Sante naar Vlaanderen terug, waar hij tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer een aantal jeugdgroepen in katholieke en nationalistische zin beïnvloedde. In 1943 ging hij opnieuw naar Keulen, waar hij in 1947 overleed aan de gevolgen van kanker. Hij ligt begraven op het kerkhof van de domicanen in Keulen-Melaten.