Wils, Lode

Jeugd en loopbaan

Lode Wils begon zijn Latijnse humaniora in 1939 aan het Onze Lieve Vrouwecollege van de Jezuïeten in Antwerpen, maar moest door oorlogsomstandigheden verhuizen naar het Antwerpse Koninklijke Atheneum. Wils' flamingantisme Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer werd er gestimuleerd door bepaalde leraren en door zijn lidmaatschap van de Katholieke Studentenactie Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer bond (KSA) van de Sint-Laurentiusparochie. Tussen 1945 en 1951 studeerde hij aan de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven) en behaalde er de diploma's van licentiaat in de geschiedenis en doctor in de rechten. Tijdens zijn studententijd woonde hij af en toe een activiteit bij van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV). In 1954 werd hij doctor in de geschiedenis met een proefschrift over kanunnik Jan-Baptist David David, Jan-Baptist
Jan-Baptist David (1801-1866) was een katholiek priester, en vanaf 1834 hoogleraar nationale taal, letterkunde en geschiedenis aan de Katholieke Universiteit in Mechelen en Leuven. Hij sp... Lees meer . Van 1951 tot 1958 werkte Wils als studiemeester, eerst een paar maanden op het Koninklijk Atheneum van Hasselt en dan op dat van Deurne. Hij ondervond er de toenmalige schoolstrijd aan den lijve: als katholiek werd hij voor een benoeming als leraar telkens gepasseerd. Pas in 1958 werd hij benoemd als leraar aan het Atheneum van Antwerpen, van 1959 tot 1965 gaf hij les aan dat van Hoboken. Die ervaring bracht Wils, die aanvankelijk sympathie had voor de pas opgerichte Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer , in de rangen van de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP).

Wils publiceerde in die tijd regelmatig artikelen in wetenschappelijke periodieken en in algemene cultuurtijdschriften als Kultuurleven en Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer . Hij schreef ook in bladen van katholieke leraars of van de christelijke arbeidersbeweging Christelijke arbeidersbeweging
In de christelijke arbeidersbeweging heeft steeds een uitgesproken belangstelling voor de Vlaamse kwestie bestaan. De groeiende invloed van deze beweging, in het kielzog van de democratis... Lees meer , zoals Vrijheid en Recht, orgaan van de Christelijke Unie van Leraars in het Rijksonderwijs waarvan hij lid was, Nova et Vetera, tijdschrift van het katholiek middelbaar onderwijs, of De Gids op Maatschappelijk Gebied. Hij leverde ook enkele bijdragen aan het Vlaams-nationalistisch scholierenblad De Goedendag De Goedendag (1952-1957)
De Goedendag was een scholierentijdschrift dat tussen 1952 en 1957 werd uitgegeven door studenten van de Katholieke Universiteit Leuven. Lees meer (1952-1957). Hij was tevens zeer actief in de Antwerpse afdeling van de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer (KVHU), eerst als secretaris en dan als verantwoordelijke voor de uitgave van de Verhandelingen van deze vereniging (1959-1965). Anoniem schreef hij flamingantische stukjes in het ledenblad Tijdingen. Wils behoorde eveneens tot de stichtende bestuursleden van de Vlaamse Volksbeweging Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer (VVB) in 1956, maar bleef daarin slechts korte tijd actief.

In 1961 kreeg Wils zijn eerste benoeming aan de KU Leuven als deeltijds assistent met leeropdracht. Bij de start van de Kortrijkse afdeling van de universiteit in 1965 kreeg hij er een betrekking als voltijds docent, maar bleef enkele vakken in Leuven doceren. Wils was tegen een volledige splitsing van de Leuvense universiteit. Toen deze zich toch voltrok, betekende het wel dat hij in Leuven titularis werd van heel wat vrijgekomen vakken. In 1968 werd hij er gewoon hoogleraar en bleef dat tot zijn emeritaat in 1994. Veel politieke activiteit heeft Wils tijdens zijn academische carrière niet meer ontplooid. Wel figureerde hij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1970 in Kortrijk op de CVP-lijst. Tevens werd hij door de CVP van West-Vlaanderen voorgedragen als lid van de Raad van Beheer van de Belgische Radio en Televisie (tot 1979). Daarna werd hij lid van de Raad van Bestuur van de Katholieke Radio en Televisie Omroep (tot 1993).

In de geest van Van Cauwelaert

De persoonlijke houding van Wils tegenover de Vlaamse beweging was steeds die van de katholieke cultuurflamingant: hij beoogde, zoals hij het zelf noemde, de natuurlijke ontplooiing van de Vlaamse mens en de Vlaamse volkskracht naar eigen aard en in de eigen taal, en dit binnen het Belgische kader. Het Vlaams-nationalisme was hem nooit genegen. Reeds in 1955 vergeleek hij in een artikel in Kultuurleven de rol die de nationalisten speelden in de Vlaamse beweging met de nefaste rol die de ultramontanen speelden in de katholieke partij in de negentiende eeuw: ze brachten de Vlaamse beweging volgens hem eerder schade toe. Voor Wils heeft de Vlaamse beweging haar doel bereikt. Vooral sinds het Sint-Michielsakkoord Sint-Michielsakkoord
Het Sint-Michielsakkoord (1992) was een regeerakkoord rond de vierde fase van de federale staatshervorming. Het vormde België om tot een federale staat. Lees meer waarschuwt hij publiekelijk voor een verdere federalisering van België en laat hij geen gelegenheid onbenut om het separatisme in de scherpste bewoordingen te veroordelen. Zo weigerde hij na 1993 openlijk om zijn lidmaatschap van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer te hernieuwen wegens de te anti-Belgische koers van de vereniging. Op de opkomst van de anti-Belgische partijen Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer (sinds 2004 Vlaams Belang) en Nieuw-Vlaamse Alliantie Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer (N-VA) reageerde hij met de waarschuwing dat het einde van België het verlies van Brussel en grote delen van Vlaams-Brabant zou betekenen. Hij stelt zich expliciet op het standpunt van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , aan wie hij een monumentale biografie wijdde: de Vlamingen moeten uitgaan van hun meerderheid binnen België en hun strategische positie niet verzwakken door ondoordachte splitsingseisen.

De geschiedschrijver van de Vlaamse beweging

Als historicus legde en legt Wils zich haast exclusief toe op de geschiedenis van de Vlaamse beweging, geprikkeld als hij wordt door de mythes over dat verleden. Vanuit een positivistisch aandoende geschiedopvatting ziet hij het als de opdracht van de historicus om die mythes te doorprikken door de historische feiten bloot te leggen. Zodoende ontpopt hij zich door zijn decennialange werkzaamheden tot de belangrijkste geschiedschrijver van de Vlaamse beweging. Wils vuurt het onderzoek over de Vlaamse beweging aan door het formuleren van een aantal krachtige stellingnames. Hij stelt vast dat de ontluikende Vlaamse beweging doordrongen was van een Belgische bezieling en ging daarmee lijnrecht in tegen het Vlaams-nationalistische geschiedbeeld dat de Vlaams-Belgische tegenstelling al vanaf 1830 begon te ontwaren. Vanuit de overtuiging dat de geschiedenis van de Vlaamse beweging fundamenteel gekleurd werd door de levensbeschouwelijke breuklijnen, verdedigt hij de stelling dat onder de katholieken het flamingantisme krachtiger en radicaler was dan bij de vrijzinnigen. Geïnspireerd door Eric Hobsbawm, schrijft hij dat voor de katholieken de verdediging van de voorouderlijke taal en godsdienst met elkaar verstrengeld raakten, terwijl de linkerzijde de volkstaal vaak met de reactie associeerde. Miroslav Hroch levert dan weer het denkraam om te verklaren wanneer het flamingantisme volgens Wils echt een draagvlak kreeg, namelijk door de geleidelijke verstrengeling van de katholieke Vlaamse beweging en de katholieke sociale werken.

Wils benadrukt ook het belang en de blijvende invloed van de Duitse Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer tijdens en tussen beide wereldoorlogen op de geschiedenis van nationalismen in België. Hij stelt dat de Flamenpolitik het anti-Belgische Vlaams-nationalisme als politieke stroming in het leven riep en beschreef de nationalistische collaborateurs als Duitse marionetten. Die analyse stond haaks op het Vlaams-nationalistische beeld van de activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer als onbaatzuchtige idealisten die de vooroorlogse traditie van de Vlaamse beweging verderzetten. Een cruciale schakel in die Flamenpolitik vormt voor Wils de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer beweging en geschiedschrijving. Wils meent dat de breuk die de Flamenpolitik in België geslagen had, maar duurzaam kon worden door het nalatige optreden van de Belgische elites. In zijn ogen krijgt het anti-Belgische nationalisme met name levenskansen door de houding van koning Albert van Saksen-Coburg, Albert I
Koning Albert I (1875-1934) werd aan de vooravond van en tijdens de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd met een radicaliserende Vlaamse beweging. De communautaire kwestie groeide daardoor ... Lees meer , die na de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer het minimumprogramma Minimumprogramma
Het Minimumprogramma was de benaming voor het eisenpakket dat de Belgisch-loyale flaminganten, in het bijzonder inzake taalwetgeving, in de periode tussen de beide wereldoorlogen nastreef... Lees meer zou tegengewerkt hebben. In het proces van de radicalisering van de Vlaamse beweging wijst Wils op het belang van de wisselwerking met de Waalse beweging Waalse beweging
De Waalse beweging ontstond op het einde van de 19e eeuw en heeft zijn wortels in een culturele, politieke en taalkundige dimensie. Ze was verdeeld in verschillende stromingen, waarvan de... Lees meer die hij in essentie kenschetst als antiflamingantisme.

Aanjager van het debat

Wils’ vranke stellingnamen waren bedoeld om historiografisch debat uit te lokken en zodoende het onderzoek te stimuleren. Sommigen aan Vlaams-nationalistische, francofone en vrijzinnige zijde konden echter maar matig appreciëren dat hij lang gekoesterde opvattingen ter discussie stelde en beschuldigden hem van partizane, partijkatholieke oogmerken. Wegens zijn demythologiserende werk en zijn vasthoudende opstelling werd Wils geweerd uit de kernredactie van de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging Encyclopedie van de Vlaamse Beweging
De tweedelige Encyclopedie van de Vlaamse beweging verscheen in 1973-1975 en gold jarenlang als het voornaamste naslagwerk met betrekking tot de geschiedenis van de Vlaamse beweging. ... Lees meer (EVB). Voor Wils vormt de hardnekkigheid van de mythische voorstellingen over het verleden een spoorslag om tot op hoge leeftijd te blijven publiceren, onder vorm van publieksboeken, met de uitdrukkelijke doelstelling op het maatschappelijke debat te wegen.