Wappers, Gustaaf

Gustaaf Wappers werd geboren in Antwerpen en studeerde aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten, waar hij opgeleid werd in de Franse classicistische traditie en onder andere les kreeg van Willem Herreyns en Matthijs van Bree. In 1832 werd hij er leraar en in 1840 werd hij benoemd tot directeur van de Academie.

In de periode van 1826 tot 1829 verbleef Wappers in Parijs, waar hij contact had met enkele revolutionairen en geïnspireerd raakte door de Franse romantiek van onder meer Eugène Delacroix.

Nieuwe artistieke visie

In 1829 schilderde hij De zelfopoffering van Pieter van der Werff, burgemeester van Leiden, dat in 1830 op de Brusselse Salon te zien was. De voorstelling, het Beleg van Leiden tijdens de Tachtigjarige Oorlog, roemt de mens die heldhaftig optreedt tegen zijn bezetter, in dit geval de Spanjaarden Spanje
De 19de-eeuwse Vlaamse beweging cultiveerde een overwegend negatief beeld van Spanje als vreemde overheerser tijdens de 16de eeuw. In de loop van de 20ste eeuw ontstond daarnaast een acti... Lees meer . Deze boodschap kon in het politiek woelige klimaat van 1830 op veel bijval rekenen. Bovendien werd het schilderij gezien als uiting van een nieuwe artistieke visie die afstak tegen de toen gangbare neoclassicistische benadering, waarvan de Brusselse classicist François-Joseph Navez het boegbeeld was. Wappers ging met zijn schilderij ook openlijk de artistieke strijd aan met zijn leermeester Van Bree, die in 1816 eenzelfde tafereel had geschilderd.

Wappers nam eenmaal terug in Antwerpen de leiding over een schildersgroep die zich opnieuw door het eigen verleden wilde laten inspireren en zich daarom keerde tegen neoclassicisten zoals Van Bree, die als aanhanger van Jacques-Louis David als verrader van de Vlaamse tradities van Pieter Paul Rubens beschouwd werd. Zo werd Wappers in Antwerpen en in België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer de vaandeldrager van de romantische schilderkunst Beeldende kunst
De beeldende kunsten en de Vlaamse beweging onderhielden van 1830 tot vandaag een complexe en gelaagde relatie, die pendelde tussen gematigde sympathie, radicaal engagement en kritische a... Lees meer , die zo nauw verbonden was met het Belgisch nationaal gevoel en de Vlaamse gedachte.

Schilder van het jonge België

In 1831 maakte Wappers nog samen met Jacob Joseph Eeckhout een schilderij van Jan van Speijk die zichzelf opblies in de haven van Antwerpen. Dit was een gebeurtenis die aan de Hollandse kant van de strijd als heldendaad werd beschouwd, maar zeker niet aan de Belgische. Het schilderij werd aangekocht door koning Willem I der Nederlanden, Willem I
Willem I (1772-1843) was koning der Nederlanden van 1815 tot 1840, en dus ook tussen 1815 en 1830 (de jure tot 1839) van het zuidelijke deel daarvan. Zijn beleid inzake de nationale taal ... Lees meer .

Niet lang hierna werd Wappers ingelijfd als officiële schilder van het jonge België. In 1832 bestelde de regering bij Wappers een schilderij van de Belgische Revolutie Belgische Revolutie
De Belgische Revolutie is de naam van de opstand van 1830-1831 in de zuidelijke provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van koning Willem I. De opstand leidde tot de splits... Lees meer , dat op grootse wijze de pas verworven onafhankelijkheid van de nieuwe natie moest weergeven. De schilder koos voor een tafereel uit de Septemberdagen op de Grote Markt in Brussel. Het is een piramidale compositie met een centrale rol voor de Belgische driekleur, waarin de officiële verklaring ‘Aan de burgers van Brussel’ van 24 september ondertekend wordt. Vele hoofdrolspelers uit de revolutie zijn te herkennen, en Wappers heeft ook zichzelf vereeuwigd, waarmee hij zich identificeert met de strijd en een rol pakt in de verbeelding van de nationale geschiedenis. Het monumentale Episode uit de Belgische Omwenteling diende de nieuwe nationale idee en werd vanaf 1835 jarenlang in Brussel tentoongesteld.

Contact met letterkundigen

In Antwerpen werd Wappers lid van de in 1835 gestichte De Olijftak De Olijftak
De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer, die in de context van het ontluikende Vlaamsgezinde cultuurleven wilde aanknopen bij de bewonderde 16de-eeuwse rederijke... Lees meer , een letterkundige maatschappij die de heropleving van de rederijkerij Rederijkerskamers
De rederijkerskamers waren genootschappen die zich sinds de 15e eeuw toelegden op toneel en dichtkunst in de volkstaal. In de 18e en 19e eeuw speelden ze ook een belangrijke rol in de ver... Lees meer nastreefde en waar jonge literatoren schilders tot bondgenoten hadden; beide groepen zochten aansluiting bij het Vlaamse verleden. In De Olijftak bevond Wappers zich in het gezelschap van de literatoren Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer , Theodoor van Ryswyck Van Ryswyck, Theodoor
Theodoor van Ryswyck (1811-1849) was een Vlaamse dichter die in dichtbundels, kranten en tijdschriften een omvangrijk literair oeuvre bij elkaar schreef. Met zijn gedichten gaf hij vorm a... Lees meer en Jan J. de Laet De Laet, Jan Jacob
Antwerpenaar Jan J. de Laet (1815-1891) was een liberale en flamingantische letterkundige. Ook ijverde hij als Kamerlid van de Meetingpartij voor het stemmen van taalwetten. Lees meer , allen oud-gedienden van de Belgische Revolutie. Wappers zou in 1837 hebben aangedrongen op publicatie van Consciences werk In ’t Wonderjaer 1566: historische tafereelen uit de XVIe eeuw. In 1838 ontwierp hij een aankondigingsplaat voor De Leeuw van Vlaenderen De leeuw van Vlaenderen
De leeuw van Vlaenderen (1838) is een historische roman van Hendrik Conscience over de gebeurtenissen rond de Guldensporenslag in 1302. Verschillende leuzen en symbolen uit de roman zijn ... Lees meer , die later ook als titelpagina zou dienen. Wappers speelt een grote rol in Consciences boek Hoe men schilder wordt uit 1844. Hierin wordt hoofdpersoon Franske begeleid door de directeur van de Antwerpse Academie, de heer ‘Wabbes’.

In 1845 werd in Antwerpen een Vlaamse politieke vereniging gesticht, De Toekomst, met als opzet voor de Vlaamse zaak alle krachten te bundelen; onder de slechts enkele tientallen leden van deze drukkingsgroep bevond zich ook Wappers, naast bijvoorbeeld Jan van Beers Van Beers, Jan
Jan van Beers (1821-1888) was een Vlaams leraar en dichter uit Antwerpen. Lees meer , Conscience en, uit Gent, Ferdinand A. Snellaert Snellaert, Ferdinand A.
Ferdinand Augustijn Snellaert (1809-1872) was een arts, filoloog, letterkundige en leidende figuur in de Vlaamse beweging. Lees meer en Philip M. Blommaert Blommaert, Philip M.
Lees meer . Toen de liberale partij Liberale partij
De verhouding tussen de liberale partij en het partijpolitieke liberalisme in België enerzijds, en de Vlaamse beweging anderzijds levert een gevarieerd en ingewikkeld beeld op dat evoluee... Lees meer te Antwerpen vertegenwoordigers van deze groep weigerde op te nemen bij de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1845, kwam De Toekomst met een zelfstandige Vlaamse lijst op, maar Wappers weigerde de aangeboden kandidatuur; de lijst behaalde overigens geen enkele zetel.

In 1853 werd Wappers als directeur aan de Academie opgevolgd door collega-historieschilder en concurrent Nicaise de Keyser – bekend van het schilderij De Slag der Gulden Sporen (1936) dat als inspiratie had gediend voor Consciences De Leeuw van Vlaenderen. In datzelfde jaar vestigde Wappers zich in Parijs, waar hij een vertrouweling werd van de keizerlijke familie. Hij overleed in 1874.