De Olijftak

De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer Rederijkerskamers
De rederijkerskamers waren genootschappen die zich sinds de 15e eeuw toelegden op toneel en dichtkunst in de volkstaal. In de 18e en 19e eeuw speelden ze ook een belangrijke rol in de ver... Lees meer , die in de loop van de jaren enkele malen nieuw leven ingeblazen werd.

Oprichting

De stichters, Michiel van der Voort Van der Voort, Michiel
Michiel Van der Voort (1812-1867) woonde achtereenvolgens in Antwerpen en Brussel en was in beide steden een pionier in Vlaamsgezinde acties. Hij was betrokken bij vele organisaties, zoal... Lees meer en Theodoor van Ryswyck Van Ryswyck, Theodoor
Theodoor van Ryswyck (1811-1849) was een Vlaamse dichter die in dichtbundels, kranten en tijdschriften een omvangrijk literair oeuvre bij elkaar schreef. Met zijn gedichten gaf hij vorm a... Lees meer , dachten terug aan de oude Kamer van Rhetorica met die naam (uit 1510), en wilden dat het nieuwe, Vlaamsgezinde verenigingsleven zich zou spiegelen aan de eertijds zo machtige en prestigieuze Kamers. In hun blazoen namen ze niet alleen het vredessymbool van de olijftak op, maar ook de passer van de drukker Plantin en diens kenspreuk Labore et Constantia.

De bedoeling was de Vlaamsgezindheid te accentueren tegenover de in 1834 opgerichte Société des sciences, lettres et arts d'Anvers. Even later kwamen in Brussel de verwante Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde
De Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde was een Vlaams genootschap dat op 4 november 1836 door Jan Frans Willems en Jan-Baptist David in Brussel werd opgeric... Lees meer en in Gent De Tael is gan(t)sch het Volk De Tael is gansch het Volk
Lees meer tot stand. De standing van De Olijftak was bijzonder hoog door de maatschappelijke positie van de leden, de luister van zovele avondfeesten met zang, dans en toespraken, door de samenwerking ook met de stedelijke overheid. Heel wat schrijvers en schilders in Antwerpen waren lid en hielden zo de Nederlandstalige cultuur in de stad levend.

Activiteiten

De vereniging organiseerde talrijke activiteiten die voor de ontluikende Vlaamse beweging en cultuur van belang waren. Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer , op 7 augustus 1836 door Jan J. de Laet De Laet, Jan Jacob
Antwerpenaar Jan J. de Laet (1815-1891) was een liberale en flamingantische letterkundige. Ook ijverde hij als Kamerlid van de Meetingpartij voor het stemmen van taalwetten. Lees meer als lid voorgedragen, las voor uit eigen werk (De lange Wapper, en, met succes, het verloren gegane De Minnedrank) en hield tijdens een banket op 26 januari 1839 een betoog tegen het Verdrag der 24 Artikelen. In 1840 organiseerde de Kamer een letterkundige prijsvraag bij de inhuldiging van Rubens' standbeeld: de prijzen gingen naar J. van Immerzeel jr. (proza) en Petronella Moens (poëzie); Conscience hield een rede bij de inhuldiging van het beeld.

Belangrijk voor het prestige van de vereniging was dat de allereerste stadsgeschiedenis, de Geschiedenis van Antwerpen door Frans H. Mertens Mertens, Frans (1796-1867)
Frans Mertens (1796-1867) was stadsbibliothecaris van Antwerpen en auteur van Nederlandse literaire en historische teksten. Ook was hij lid van De Olijftak, de Nederduitsche Bond en van ... Lees meer en Karel Torfs Torfs, Karel
Karel Torfs (1808-1868) was Vlaamse letterkundige en historicus die van 1845 tot 1853 een achtdelige geschiedenis van de stad Antwerpen publiceerde. Lees meer , op last van De Olijftak werd uitgegeven; het eerste deel verscheen in 1845. Op 18 september 1844 werd Luise von Ploennies Von Ploennies, Luise
Luise von Ploennies (1803-1872) was een Duitse schrijfster die in 1844 een reis door Vlaanderen maakte en daar contacten legde met vooraanstaande leden van de Vlaamse beweging. Zij is een... Lees meer ontvangen, in augustus 1846 de dichter Karel Lodewijk Ledeganck Ledeganck, Karel L.
Karel Lodewijk Ledeganck (1805-1847) was een Vlaams ambtenaar, politicus, jurist en dichter uit Eeklo. Hij was een cultuurflamingant en schreef een dichterlijke trilogie die in de Vlaamse... Lees meer (bij het verschijnen van De drie Zustersteden).

Uit vele plechtige zittingen blijkt dat het minder ging om de feestcultuur dan wel om het stimuleren van de ‘nationale geest’, bijvoorbeeld tijdens de zitting van 15 februari 1846, toen voorzitter Jan F. Verspreeuwen Verspreeuwen, Jan
Jan Verspreeuwen (1807-1860) was dichter en organisator van het liberale Vlaamse cultuurleven in Antwerpen. Lees meer en ook Conscience spraken. Het jaarfeest 1847 met als sprekers Conscience en Lodewijk Vleeschouwer Vleeschouwer, Lodewijk
Lodewijk Vleeschouwer (1810-1866) was medewerker aan tal van periodieken. Hij was lid van De Toekomst en van rederijkerskamer De Olijftak. In 1847 stichtte hij het satirisch weekblad De R... Lees meer stond in het teken van de slachtoffers van de toenmalige economische crisis.

Politisering en spanningen

Intussen werd in de schoot van de Kamer een verbitterd gevecht geleverd om de inschakeling van de Vlaamse beweging in het partijwezen, wat gepaard ging met een persoonlijke vete tussen Conscience en Pieter F. van Kerckhoven Van Kerckhoven, Pieter F.
Lees meer . Consciences denkbeeld van een Belgische nationale partij met Vlaamsgezinde inslag werd aanleiding tot uitermate scherpe polemieken in de tijdschriften De Roskam De Roskam
Antwerps unionistisch weekblad (26 januari 1847 – 27 februari 1848), gesticht door Lodewijk Vleeschouwer, antipode van De Schrobber. Lees meer en De Schrobber De Schrobber
Lees meer en had tot gevolg dat hij samen met De Laet en Vleeschouwer in 1847 uit De Olijftak werd verwijderd, waarna hij een tegenhanger oprichtte, de maatschappij Voor Tael en Kunst Voor Tael en Kunst
Lees meer , die vooral na Consciences verloren kiescampagne van 1851 een toevluchtsoord voor vrijzinnigen werd. Omstreeks 1850 werd De Olijftak beheerst door het driemanschap Lodewijk Gerrits Gerrits, Lodewijk
Lodewijk Gerrits (1827-1873) was een drukker en auteur wiens Vlaams- en sociaalgezindheid prevaleerde op levensbeschouwelijke tegenstellingen. Hij lag mee aan de basis van de Nederduitsch... Lees meer , August Snieders Snieders, August
Lees meer en Jan Baptist van Ryswyck Van Ryswyck, Jan Baptist
Jan Baptist van Ryswyck (1818-1869) was leerkracht, volksdichter, journalist en schrijver. Vanuit zijn radicaal liberalisme, antimilitarisme, flamingantisme en Antwerps particularisme von... Lees meer . Op 18 mei 1850 las Gerrits zijn ontwerp-oproep aan het Vlaamse volk voor, die in juli op last van de Kamer in druk verscheen; een vergeefse oproep tot partijvorming.

Na 1875

Vanaf 1875 kende De Olijftak een hernieuwde opbloei, maar de werking had niet veel meer met Vlaamsgezindheid te maken. Julius de Geyter De Geyter, Julius
Julius de Geyter (1830-1905) was een progressief-liberale en Groot-Nederlandse flamingant in Antwerpen, die Nederlandstalige gedichten, liederen en krantenartikelen schreef. Lees meer fungeerde als voorzitter en Emmanuel Rosseels Rosseels, Emmanuel
Emmanuel Rosseels (1818-1904) was een Antwerpse theaterauteur die ijverde voor een Nederlandstalig toneelrepertoire. Lees meer als tweede voorzitter. Naast vele letterkundige plechtigheden, bleef De Olijftak nog steeds de feestcultuur met veel succes beoefenen, met onder andere de organisatie van de Historische Stoet op 23 en 24 augustus 1875 en van de Geschiedkundige Avondoptocht van 2 en 27 augustus 1877.

De Olijftak bleef in de 20ste eeuw op onregelmatige tijdstippen (onder andere in 1949) toneelopvoeringen organiseren. In 1976 kreeg de in 1912 opgerichte amateurtoneelvereniging Schoolbond 20 de naam van de aloude rederijkerskamer De Olijftak. Deze organiseerde tot 2017 opvoeringen in de Theaterkelder Den Olijftak. Daarna verhuisde ze naar schouwburg PAX en ging samen met De Klauwaarts.