Mertens, Frans (1796-1867)

Kwam uit een burgergezin. Mertens voelde zich eerst aangetrokken tot de schilderkunst en volgde de lessen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in zijn geboortestad, onder leiding van Willem Herreyns. Door zijn vriend Jan F. Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer aangespoord zich toe te leggen op de letteren en zich te bekwamen in talenkennis, wijsbegeerte en zelfs wiskunde, ontwikkelde Mertens zich autodidactisch tot een hoge graad van geleerdheid. Politiek gezien was hij aanvankelijk, weer onder invloed van Willems, orangistisch gezind. Na 1830 conformeerde hij zich aan de Belgische staat. Bij de oprichting van de Société des sciences, lettres et arts d'Anvers (1834), een culturele Franstalige vereniging, werd hij bibliothecaris-archivaris.

In 1834 werd Mertens benoemd tot stadsbibliothecaris van Antwerpen. Hier verrichtte hij baanbrekend werk, onder meer door de invoering van een nieuwe ordening van de boeken en door het uitgeven van catalogi (4 dln., 1843-1860). Als onderwijsman maakte hij zich verdienstelijk als leraar in de economische wetenschappen aan het Koninklijk Atheneum te Antwerpen (1834-1854). Zijn lessen vatte hij zo voorbeeldig op, dat ze als het ware een model werden bij de definitieve invoering van de handelsvakken in het middelbaar onderwijs voor het hele land. Bovendien speelde Mertens een belangrijke rol als secretaris van de commissie van toezicht op het stedelijk onderwijs te Antwerpen. Als historicus schreef hij niet alleen, in samenwerking met L. Torfs, een achtdelige Geschiedenis van Antwerpen (1845-1853), maar maakte hij zich minstens even verdienstelijk als uitgever van historisch bronnenmateriaal.

Als Vlaming wilde Mertens, onder meer door de uitgave van oude Nederlandse literaire en historische teksten en door het schrijven van geschiedenis zijn volk onderrichten over zijn groot verleden en het zo wakker schudden uit de apathie van de 19de eeuw. Hij was echter ook buiten deze geleerde bezigheden zeer actief in de V.B. Hij spoorde jonge schrijvers als Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer , Theodoor van Ryswyck Van Ryswyck, Theodoor
Theodoor van Ryswyck (1811-1849) was een Vlaamse dichter die in dichtbundels, kranten en tijdschriften een omvangrijk literair oeuvre bij elkaar schreef. Met zijn gedichten gaf hij vorm a... Lees meer en Jacob F. Heremans Heremans, Jacob
Lees meer aan hun eerste werken te publiceren. In 1836 werd hij lid van de pas heropgerichte rederijkerskamer Rederijkerskamers
De rederijkerskamers waren genootschappen die zich sinds de 15e eeuw toelegden op toneel en dichtkunst in de volkstaal. In de 18e en 19e eeuw speelden ze ook een belangrijke rol in de ver... Lees meer De Olijftak De Olijftak
De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer, die in de context van het ontluikende Vlaamsgezinde cultuurleven wilde aanknopen bij de bewonderde 16de-eeuwse rederijke... Lees meer , waar hij het na korte tijd tot "boekbewaerder" en later tot voorzitter bracht. In 1855 was Mertens verslaggever voor de door het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer uitgeschreven prijsvraag over de ware betekenis en strekking van de V.B. Zijn meest bekende activiteit op dit terrein is echter wel zijn lidmaatschap van en optreden in de Grievencommissie Vlaemsche Commissie
De Vlaemsche Commissie of Grievencommissie inventariseerde op vraag van de regering in 1856-1857 voor de eerste keer de problemen in verband met de positie van het Nederlands in België en... Lees meer (1856-1857). Bij het 5de Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer (Antwerpen, 1856) stond hij aan het hoofd van de inrichtingscommissie. Mertens sloot aan bij de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer en enkele jaren later bij de Liberale Vlaamsche Bond Liberale Vlaamsche Bond van Antwerpen
De Liberale Vlaamsche Bond was een liberale kiesvereniging die in 1866 in Antwerpen werd opgericht door Julius de Geyter, Hendrik Lenaerts en anderen. Lees meer . Tijdens zijn laatste levensjaren werkte hij mee aan de oprichting en de uitbouw van de Volksbibliotheek. Mertens, die in talloze Vlaamse verenigingen een vooraanstaande rol speelde, was een minzame en zeer geliefde figuur, zodat men hem dikwijls gemeenzaam als Vader Mertens betitelde.