Lehembre, Edgar

Edgar Lehembre werd op 9 augustus 1903 geboren in Schelle. Hij volgde de Grieks-Latijnse humaniora aan het Koninklijk Atheneum van Antwerpen en studeerde vanaf 1924 geneeskunde aan de universiteit van Leuven. Daar maakte Lehembre de studentenrevolte tegen de academische overheid mee en de reacties op de Bormsverkiezing Bormsverkiezing
De Bormsverkiezing – de verkiezing van de onverkiesbare, in de gevangenis verblijvende ex-activist August Borms tot Kamerlid bij tussentijdse verkiezingen in 1929 – was een politiek feit ... Lees meer van 1928. Reeds als scholier was Lehembre betrokken bij de Vlaamse studentenbeweging Studentenbeweging
Lees meer , onder andere als lid van Ontwikkeling, een Vlaamse bond die voordrachten en toneelopvoeringen organiseerde. Tijdens zijn studies was Lehembre ook actief in de katholieke Vlaamse studentengilde Leven is Streven van Niel en omstreken, een lokale afdeling van de gewestbond Boom van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) dat vanaf 1925 een katholiek Vlaams-nationalisme voorstond. Eind jaren 1920 werd Lehembre voorzitter van de gilde. Daarnaast was Lehembre ook lid van Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer en Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer . Na zijn afstuderen in 1930 vestigde Lehembre zich als huisarts in Hoboken en trouwde in 1931 met Paula Van Reeth, met wie hij vijf kinderen kreeg. Lehembre werd actief in de Antwerpse afdeling van de katholieke en Vlaams-nationalistische Kristene Vlaamsche Volkspartij Kristene Vlaamsche Volkspartij
De Kristene Vlaamsche Volkspartij (1920-1933) werd in Antwerpen opgericht naast de Frontpartij. Daarmee werd in 1925 en 1929 een kartel gesloten. Na de stichting van het VNV werd de part... Lees meer (KVV). Toen in juni 1932 de gematigde KVV-partijleiding aan de kant werd geschoven, trad Lehembre samen met collega’s zoals René Lagrou Lagrou, René
René Lagrou (1904-1969) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Lagrou had contacten met het naziregime, stichtte in 1940 de Algemeene-SS Vlaanderen waar hij de eerste leider van werd e... Lees meer naar voor. De KVV profileerde zich onder hun bewind steeds sterker als anti-Belgisch en Groot-Nederlands Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer , en kantte zich tegen federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer , parlementarisme en de Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer . Eind 1932 stelde Lehembre zich voor het eerst verkiesbaar toen het KVV een kamerkieslijst indiende. Hij werd echter niet verkozen.

Beginjaren bij het VNV

Eind 1933 werd de KVV, overschaduwd door het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer (Verdinaso) en het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), ontbonden. Lehembre trad meteen toe tot de Antwerpse afdeling van het VNV waar partijleider Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer hem wierf als brugfiguur om eenheid te brengen onder de verschillende Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer en Vlaamsgezinde splinterjeugdbewegingen. Het VNV had sinds eind 1934 een eigen jeugdbeweging en wilde het monopolie op de Nieuwe Orde-gezinde jeugd verwerven, maar Lehembre boekte weinig succes.

In 1935 werd Lehembre politiek actief binnen de Antwerpse afdeling van het VNV en in mei 1936 werd hij benoemd tot waarnemend arrondissementsleider. Hij stond bij zowel de parlementaire als de provincieraadsverkiezingen op de lijst van het Vlaamsch Nationaal Blok Vlaamsch Nationaal Blok
Vlaamsch Nationaal Blok (VNB) was de benaming waaronder de Vlaams-nationalistische partij het Vlaamsch Nationaal Verbond bij de parlements- en provincieraadsverkiezingen van 1936 en de p... Lees meer , maar raakte opnieuw niet verkozen. Op 16 juni 1936 werd Lehembre wel benoemd tot volwaardig VNV-arrondissementsleider voor Antwerpen. Na herstructureringen binnen het VNV in de tweede helft van 1936 werd Lehembre in 1937 gevolmachtigde voor de volledige gouw Antwerpen, die bestond uit de arrondissementen Antwerpen, Mechelen en Turnhout. Vanaf december 1937 maakte hij deel uit van de Raad van Bestuur van De Schelde, uitgeverij voor de meeste VNV-publicaties en het partijblad Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer .

Op 27 maart 1938 volgde Lehembre Hilaire Gravez Gravez, Hilaire
Hilaire Gravez (1889-1974) was een Vlaams-nationalistische politicus en arts, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in de Frontbeweging. Tijdens de jaren 1930 koos... Lees meer op als Diets jeugdleider van VNV-jeugdbeweging het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond
Het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond (AVNJ) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging en militie ontstaan in 1928. Van 1934 tot 1941 was het de jeugdbeweging van het Vlaamsch ... Lees meer (AVNJ), dat hij wilde uitbouwen tot een koepelorganisatie voor Nieuwe Orde-gezinde jeugd in nauwe samenwerking met de partij. Lehembre zette daarbij sterk in op de ontwikkeling van een goed functionerend, sterk kader en duidelijke statuten. Zijn streven naar een eenheidsjeugdbeweging leidde al snel tot botsingen met andere Vlaams-nationalistisch gezinde verenigingen zoals Jong-Dinaso Jong Dinaso
Jong Dinaso (1931-1941) was de jeugdbeweging van het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso), aanvankelijk Verbond van Dinaso Knapenvendels (Verdinasok) genaamd. De organi... Lees meer en het Dietsch Jeugdverbond Dietsch Jeugdverbond
Het Dietsch Jeugdverbond (1937-1941) was de organisatorische voortzetting van het Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond (AKDS). De beweging richtte zich niet meer enkel naar katholi... Lees meer . Ook met enkele katholieke scholen en de Katholieke Studentenactie Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer (KSA) kwam het tot een conflict vanwege de niet-confessionele aard van het AVNJ.

 Jeugdleider van een Dietse eenheidsbeweging

Op 10 mei 1940 werd Lehembre door de Belgische Staatsveiligheid opgepakt en als ‘verdachte’, een mogelijke spion van nazi-Duitsland, naar Zuid-Frankrijk overgebracht ( Spooktreinen Spooktreinen
Het begrip Spooktreinen verwijst naar de wegvoering van 2000 tot 3000 verdachten door de Belgische staatsveiligheid in mei 1940. De verdachten, waaronder een aantal prominente Vlaams-nat... Lees meer ). Lehembre werd enkele dagen vastgehouden nabij Orléans en vervolgens in Huriel, voordat hij op 4 juni terechtkwam in het interneringskamp Le Vernet. Op 27 juli 1940 werd Lehembre vrijgelaten. Hij keerde op 9 augustus 1940 in Antwerpen terug en vervoegde opnieuw de rangen van het VNV en het AVNJ waarvan Staf de Clercq de werking in juli 1940 al opnieuw had opgestart. Lehembre nam wederom zijn functie als Diets Jeugdleider op.

Lehembre werd meteen geconfronteerd met pogingen van de bezetter om tot een eengemaakte, Duitsgezinde jeugdbeweging te komen. Hij wilde echter het Dietse en Vlaamsgezinde karakter van het AVNJ behouden, dat hij als een autoritaire en totale beweging wilde voortzetten. Lehembre verwijderde te Duitsgezinde krachten uit het kader en zette in op schaalvergroting. Zo kwam hij al snel in botsing met de Vlaamsche Jeugd Vlaamsche Jeugd
De Vlaamsche Jeugd (VJ), een jeugdbeweging naar model van de Hitlerjugend, werd in maart 1941 opgericht door Alfons Wachtelaer. In juli 1941 ging de VJ op in de Nationaal-Socialistische ... Lees meer (VJ) van Alfons Wachtelaer Wachtelaer, Alfons
Alfons Wachtelaer (1910-2003) was leider van de Nationaal Socialistische Vlaamse Arbeiderspartij, oprichter van de Vlaamsche Jeugd en waarnemend jeugdleider van de Nationaal-Socialistisch... Lees meer , die door de Reichsjugendführung als Nieuwe Orde-gezinde eenheidsjeugdbeweging werd gesteund. Het VNV en het AVNJ werden onder druk gezet om te onderhandelen met de VJ. Lehembre maakte de Reichsjugendführung echter duidelijk dat in zijn ogen enkel het AVNJ sterk genoeg was om de kern te vormen van een eenheidsjeugdbeweging en dat die beweging deel moest blijven uitmaken van het VNV.

Op 10 mei 1941 smolten het VNV, het Verdinaso en Rex-Vlaanderen Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer samen tot een eenheidsbeweging, wat resulteerde in een fusie van hun respectievelijke jeugdbewegingen, het AVNJ, Jong-Dinaso Jong Dinaso
Jong Dinaso (1931-1941) was de jeugdbeweging van het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso), aanvankelijk Verbond van Dinaso Knapenvendels (Verdinasok) genaamd. De organi... Lees meer en Rex-Jeugd-Vlaanderen. Zij vormden de eenheidsjeugdbeweging Dietsche Blauwvoetvendels Dietsche Blauwvoetvendels
Dietsche Blauwvoetvendels (DBV) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor jongens verbonden met het Vlaamsch Nationaal Verbond. Lees meer (DBV). De Reichsjugendführung kon nu niet meer om Lehembre heen en drong bij de VJ aan op verdere onderhandelingen. Op 8 juli 1941 smolten de DBV en de VJ samen tot de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen
Lees meer (NSJV) waarbij ook onder andere de Dietsche Meisjesscharen Dietsche Meisjesscharen
Dietsche Meisjesscharen (DMS) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor meisjes verbonden met het Vlaamsch Nationaal verbond (VNV). Lees meer (DMS) zich aansloten. Lehembre werd NSJV-jeugdleider. Hij bracht in de herfst van 1942 nog de Vlaamsche Kampeercentrale (VKC) binnen de NSJV en maakte de jeugdbeweging lid van het Europees Jeugdverbond.

De Reichsjugendführung erkende de NSJV als enige volkse jeugdbeweging in Vlaanderen en gaf haar schijnbaar een grote bewegingsvrijheid, waarbij de eigen nationale en godsdienstige opvattingen bewaard bleven. De oprichtingsovereenkomst stelde dat de NSJV in volledige overeenkomst met het VNV zou werken. Lehembre voerde een zuivering door binnen de gelederen en zette onder anderen zijn adjunct, Wachtelaer van de voormalige VJ, aan de deur. Eind september 1942 beschouwde Lehembre de versmelting als afgerond. Er was zijns inziens eensgezindheid binnen de NSJV op het vlak van organisatie en structuur. De ideologie kenmerkte zich door een Dietse ingesteldheid met broederlijkheid tegenover het Duitse rijk. De NSJV stond officieel los van het VNV, maar Lehembre was wel verantwoording verschuldigd aan de VNV-partijleider, die de NSJV-jeugdleider kon benoemen en ontslaan.

Duitse infiltratie en dissidentie binnen de NSJV

Lehembre kreeg steeds vaker te maken met pogingen van de bezetter om de NSJV te verduitsen. Hij werd door de Reichsjugendführung gezien als te katholiek, te Dietsgezind en te ondergeschikt aan de VNV-partijleider. Om de controle over de jeugdbeweging te behouden stelde Lehembre zich bijgevolg niet al te kritisch op voor de Groot-Germaanse gedachte en zocht een evenwicht tussen de Dietse en de Duitse benadering. Vanaf begin 1942 betrok Lehembre de NSJV daarom bij Duitse initiatieven zoals de (Erweiterte) Kinderlandverschickung, de Germaanse Landdienst, Hitlerjugend-weersportkampen, het Langemarck-Studium en studie- en vormingsreizen naar Duitsland. Binnen het VNV en de NSJV ontstond al snel onvrede over deze Duitse indoctrinatie-initiatieven en infiltratie, en werd geklaagd over het gebrek aan aandacht voor het Groot-Dietse ideaal en de katholieke levensopvatting. Er ontstond een dissidentenbeweging en de putsch van Vilvoorde Putsch van Vilvoorde
De ‘Putsch van Vilvoorde’ was een mislukte paleisrevolutie in de Nationaal-Socialistische Jeugd Vlaanderen (NSJV), die plaatsvond op 14 juni 1942 en gericht was tegen de Groot-Duitse comp... Lees meer bracht op 14 juni 1942 de reputatie van Lehembre als jeugdleider een zware slag toe.

Naast interne rebellie kreeg Lehembre in 1943 te maken met bemoeienissen van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag), die probeerde om NSJV-leden naar de Hitlerjeugd Vlaanderen Hitlerjeugd Vlaanderen
De Hitlerjeugd Vlaanderen (HJV) werd eind 1943 opgericht door de DeVlag in een poging het monopolie op de Vlaamse Nieuwe Orde-gezinde jeugd te verwerven. De HJV bleef klein en werd overg... Lees meer (HJV) te lokken. De Militärverwaltungschef Eggert Reeder Reeder, Eggert
Eggert Reeder (1894-1959) leidde van 1940 tot 1944 het Duitse militaire bestuur. Hij was een van de centrale figuren in de Duitse Flamenpolitik van tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer drong bij Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer , de nieuwe leider van het VNV na het overlijden van De Clercq in oktober 1942, steeds harder aan op de aanstelling van een andere NSJV-jeugdleider. In maart 1943 probeerde Lehembre de situatie recht te trekken door een reeks benoemingen en herschikkingen binnen het NSJV-kader, en in augustus 1943 zetten het VNV en de NSJV elke medewerking stop aan Duitse initiatieven, zoals weersportkampen, de Landdienst en de Kinderlandverschickung. De Duitse indoctrinatie die Vlaamsgezinde leden en jeugdleiders tijdens hun deelname ondergingen, kon niet meer genegeerd worden door de partij en zijn jeugdbeweging.

Met de oprichting van de HJV, onder patronage van de DeVlag en de Reichsjugendführung, verloor de NSJV in oktober 1943 zijn monopoliepositie inzake Nieuwe Orde-jeugdwerking. De druk op Lehembre vanuit Groot-Dietse en Duitse kant nam toe en hij nam op 20 november 1943 ontslag na zware kritiek te hebben geuit op de HJV. Lehembre bleef wel actief binnen het VNV en gaf voordrachten. Toen de dissidentie binnen de NSJV bleef voortduren, ook na zijn ontslag, schaarde Lehembre zich opnieuw actief aan de zijde van het VNV. Hij verdedigde de koers die de NSJV onder zijn leiding had gevaren en nam als eregast deel aan verdere activiteiten en manifestaties georganiseerd door wat overbleef van de jeugdbeweging.

Naoorlogs leven

Lehembre gaf zich na de bevrijding op 6 september 1944 aan bij het Belgische gerecht. Tijdens zijn verhoren benadrukte hijzelf dat hij door zijn niet-radicaal anti-Duitse koers erin geslaagd was de Vlaamse jeugd te redden uit Duitse handen. In november 1944 verscheen Lehembre voor de Krijgsraad in Antwerpen en op 5 december 1944 werd hij veroordeeld tot de doodstraf met verval van burgerrechten. Lehembre ging in beroep, maar op 9 augustus 1945 werd het oorspronkelijke vonnis bekrachtigd. In juli 1948 werd de doodstraf omgezet in levenslange dwangarbeid en in maart 1951 werd Lehembre vrijgelaten. Een maand later hervatte hij zijn dokterspraktijk in Antwerpen. Edgar Lehembre overleed in Wilrijk op 13 november 1970 en werd begraven op het kerkhof van Edegem. Zijn vrouw overleefde hem negenentwintig jaar, dag op dag, en overleed op 13 november 1999.