Hendrix, Arnold

Persoon
Fred Stevens (2023)

Arnold Jozef Hendrix (1866-1946) was een apotheker, ijverde voor de vernederlandsing van het onderwijs en was betrokken bij de oprichting van Ons Volk Ontwaakt en De Standaard.

Volledige voornaam
Arnold J.
Pseudoniem
Zwarte Krouwer
Geboorte
Peer, 12 mei 1866
Overlijden
Antwerpen, 26 februari 1964
Leestijd: 7 minuten

Arnold Jozef Hendrix promoveerde in juli 1888 tot apotheker in Leuven. Hij was lid van Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer
en stichtte op 10 december 1885, samen met onder anderen Lodewijk Plessers Plessers, Lodewijk
Lodewijk Plessers (1862-1915) was zeer actief in de Vlaamsgezinde studentenbeweging. Hij was secretaris van Met Tijd en Vlijt, stichter van en schrijver in het studentenblad De Kabouter e... Lees meer
, de Limburgsche Gouwgilde. Hendrix pleitte op de Gouwdag van 1890 in Hasselt om in de Gouwraad al de zaken in de volkstaal te behandelen.

Apotheker

Hendrix vestigde zich in 1890 als apotheker in Antwerpen (Brederodestraat nr. 40) en trouwde in juli 1893 met Huberta van Bergen, de dochter van de succesrijke Antwerpse aannemer Godfried van Bergen. Hij breidde in 1901 een voormalige smidse op het nummer 63 uit en vestigde er in de zomer van 1902 zijn apotheek Germania. Onder de apotheek werd een laboratorium ingericht. In 1924 gaf hij de fakkel door aan zijn schoonzoon Pieter de Nys. Zelf bleef hij werkzaam in zijn laboratorium in de Van Beersstraat 4.

Hij wierp zich op als een verdediger van de apothekersbelangen en publiceerde talrijke wetenschappelijke bijdragen, vooral in Journal de Pharmacie d’Anvers, waarvan hij sinds 1895 redactielid was. Hendrix was overtuigd dat alleen een wetenschappelijke benadering het apothekersberoep kon handhaven. In 1897 werd hij benoemd tot lid van de farmacopeecommissie en werd in 1909 en 1912 herbenoemd voor drie jaren. In 1901-1902 was hij voorzitter van de Société de Pharmacie d’Anvers. Vanaf 1920 zetelde hij in de redactie van het nieuw opgerichte Vlaamsch Geneeskundig Tijdschrift en in 1922 was hij medestichter van de Algemeene Apothekers Vereeniging (AVV), waarvan hij van 1923 tot 1945 de eerste voorzitter was. In 1936 was hij medevoorzitter van het Collegium Pharmaceuticum dat hij organiseerde tot een overkoepelende Belgische apothekersfederatie van een Vlaams (Algemeene Apothekersvereeniging) en een Franstalig (Nationale Pharmaceutique) verbond. Bovendien was hij lid van de officiële Commission pour la réforme de la loi sur le cumul over de gezamenlijke uitoefening van de geneeskunde en de artsenarijbereidkunde (1929). Hendrix behoorde tot de kern van vijftien leden van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Geneeskunde Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België
De Vlaamse Academie voor Geneeskunde van België, werd in 1938 door Frans van Cauwelaert opgericht vanuit een streven naar Vlaamse culturele autonomie. De Academie kende even moeilijkhede... Lees meer
, opgericht bij Koninklijk Besluit van 7 november 1938, en werd op 15 december tot voorzitter benoemd. Op 27 mei 1940 werd hij herkozen als voorzitter.

Taalstrijd en vernederlandsing onderwijs

Hendrix was in 1906 penningmeester en nadien voorzitter van de Oud-Hoogstudentenbond van Antwerpen en Limburg. Hij hield in mei 1909 een speech op de algemene vergadering van de Katholieke Vlaamsche Oud-Hoogstudentenverbonden Katholiek Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond
Lees meer
(KVOHS), georganiseerd ter gelegenheid van de vijfenzeventigjarige jubelfeesten van de Katholieke Universiteit in Leuven, met als thema ‘Het Vlaamsch als voertaal in het hooger onderwijs’ in een reactie op de bisschoppelijke uitspraken over het onderwijs. Onder meer op zijn initiatief werd op 8 februari 1925 in het Café Suisse de KVOHS van de provincie Antwerpen heropgericht. In het voorjaar 1908 verenigden de Oud-Hoogstudentenbonden van de vijf Vlaamse provincies zich in een Katholiek Vlaamsch Verbond, om in overleg de taalstrijd te voeren. Hendrix werd één van de bestuursleden voor de provincie Antwerpen. Om de werking te verzekeren werd een bestendig secretariaat in Antwerpen gevestigd, het Katholiek Vlaamsch Secretariaat Katholiek Vlaamsch Secretariaat
Lees meer
, waarvan hij voorzitter werd. Tijdens een vergadering van 16 augustus 1908 besliste de Landsraad van het Katholiek Vlaamsch Verbond tot de naamsverandering in Katholieke Vlaamsche Landsbond, Hendrix bleef voorzitter. Ook was hij bestuurder, later voorzitter en ondervoorzitter van de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer
. Daarnaast was hij lokaal actief als bestuurslid van de Katholieke Wacht van de 8ste wijk.

Hoewel tijdens de troonrede van koning Albert I van Saksen-Coburg, Albert I
Koning Albert I (1875-1934) werd aan de vooravond van en tijdens de Eerste Wereldoorlog geconfronteerd met een radicaliserende Vlaamse beweging. De communautaire kwestie groeide daardoor ... Lees meer
op 23 december 1909 de taalkwestie nauwelijks aan bod kwam, leidde het symbolisch gebaar van de vorst om de eed in het Nederlands af te leggen tot grote verwachtingen. Om de koning te bedanken voor deze ‘daad van Vlaamschgezindheid’ werd op 10 januari 1910 een comité opgericht met als voorzitter Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer
en als secretaris Arnold Hendrix.

Hendrix speelde als voorzitter van de Landsbond, samen met de ‘drie kraaiende hanen’ Drie Kraaiende Hanen
De ‘drie kraaiende hanen’ was de benaming voor de drie volksvertegenwoordigers die in 1910-1911 over de partijgrenzen heen een campagne voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit G... Lees meer
, een belangrijke rol in de strijd voor de vernederlandsing van de Gentse hogeschool. In 1913 was hij lid van de Vlaamsche Hoogeschoolcommissie Vlaamse Hogeschoolcommissies
Van 1896 tot de realisatie ervan in 1930 organiseerden vijf opeenvolgende hogeschoolcommissies het studiewerk over en de propaganda voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Zo... Lees meer
die pleitte voor een vervlaamsing van de Gentse hogeschool. Hij stemde tijdens een vergadering van het KVHOS op 12 juni 1916 tegen bij de bespreking van het standpunt ten aanzien van de vervlaamsing. Nochtans maakte hij op 2 september 1916 deel uit van Bond tot bevordering van de Vlaamsche Hoogeschool te Gent, dat een gemotiveerd manifest terzake publiceerde.

Hendrix hielp Lieven Gevaert Gevaert, Lieven
Lees meer
tijdens diens jaren van onderzoek en experimenteren op het einde van de jaren 1880 met scheikundig advies. Beiden werden compagnons de route voor de Vlaamse cultuurstrijd. Bij de stichtingsvergadering van het Vlaamsch Economisch Verbond Vlaams Economisch Verbond
Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) is een Vlaamsgezinde belangengroep en patronale organisatie, die werd opgericht in 1926. Tijdens het interbellum zette het VEV zich in voor algemeen ec... Lees meer
op 11 april 1926 was voorzitter Gevaert wegens ziekte afwezig en sprak Hendrix het slotwoord uit. Maar vooral de bevordering van het Vlaams en katholiek onderwijs lag beiden nauw aan het hart. Hendrix werd lid van de beheerraad van de Ouderbond tot Uitbreiding en Verbetering van het Vlaamsch Katholiek Onderwijs Oudersbond
De Oudersbond was een vereniging van ouders die in 1910 werd opgericht in Antwerpen. De organisatie adviseerde Vlaamse ouders om te kiezen voor het Nederlands als voertaal van opvoeding e... Lees meer
, gesticht in Antwerpen op 17 december 1910, met als voorzitter Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer
. Tijdens de eerste algemene vergadering van 18 april 1911 werden de statuten van de recent gestichte Katholieke Vlaamsche Oudersbond goedgekeurd met als doel het gebruik van de moedertaal in het katholiek onderwijs. Voorzitter was Van Cauwelaert, secretaris-schatbewaarder Hendrix. Met de financiële steun van Lieven Gevaert werden in Anwerpen in 1912 de Sint-Lutgardisschool en in 1929 het Sint-Lievenscollege gesticht. Gevaert werd voorzitter van de beheerraad van deze laatste school, Hendrix afgevaardigd-bestuurder. Om het Vlaams in het schoolwezen te propageren en met als voorbeeld de Sint-Lutgardisschool werd in 1927 de Katholieke Vlaamsche Schoolbond opgericht. Ook hier was Hendrix lid van het hoofdbestuur.

Hij was in 1904-1905 bestuurder van de vereniging Hooger Onderwijs voor ’t Volk. Binnen de Katholieke Vlaamsche Hoogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer
(KVHU) werd hij bijzonder actief en hield hij tal van vulgariserende voordrachten. In 1905-1906 fungeerde hij als voorzitter. Ook was Hendrix een trouw medewerker aan diverse wetenschappelijke Vlaamse congressen, waar hij als spreker, voorzitter of ondervoorzitter bedrijvig was. Hij was actief in de Sociale School, opgericht in 1907, en maakte deel uit van de commissie die de oprichting van deze school moest voorbereiden. In 1908 werd de St-Berlindisschool gesticht waar verpleegkunde in het Vlaams werd onderwezen. Niet alleen hield Hendrix er meerdere voordrachten, hij publiceerde in 1908 ook samen met artsen, waaronder Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer
, in het kader van het KVHU een Leerboek der ziekenverpleging.

Ons Volk Ontwaakt en De Standaard

Een gesprek met Van de Perre over de Tijdingen van de KVHU, een blad waarin de syllabi van de lessen werden verspreid, bracht hen op het idee om een aantrekkelijk geïllustreerd gezinsblad uit te geven. Hierin zouden ook de Tijdingen voorlopig kunnen worden opgenomen. Op 24 juli 1911 werd de samenwerkende vennootschap Volksontwikkeling opgericht met als doel ‘het uitbaten van eene drukkerij, van eenen papier- en boekhandel, van eene bibliotheek enz’. Hendrix werd afgevaardigde beheerder van de vennootschap. Op 7 september 1911 verscheen het eerste nummer van Ons Volk Ontwaakt Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer
. Frans van Cauwelaert schreef het programma-artikel van het blad. Het was de uitdrukkelijke bedoeling met dit geïllustreerd blad ook vrouwen te bereiken. Het succes van het blad deed de stichters aan de noodzaak van een eigen politieke krant denken. Op 14 juli 1919 werd de samenwerkende vennootschap Volksontwikkeling ontbonden. Vereffenaars waren Hendrix en Lodewijk Crauwels. Bij de heropstart van Ons Volk Ontwaakt in de zomer van 1919 was Hendrix lid van de ‘opstelraad’.

Op 21 december 1913 hield hij voor de Oud-Hoogstudentenbond van Antwerpen een voordracht over het oprichten van ‘Een nieuw Vlaamsch Dagblad’. Op 15 april 1914 zonden Hendrix en Van de Perre een circulaire waarin zij meldden dat De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer
op 2 mei 1914 zou worden opgericht. Omwille van de oorlogsomstandigheden verscheen het eerste nummer van de krant pas op 4 december 1918. In 1926 verkoos de beheerraad van de NV De Standaard Hendrix, oud-commissaris, tot beheerder in opvolging van de overleden Van de Perre. Bij akte van 14 juli 1924, verleden voor notaris Cols in Antwerpen, werd de NV Standaard Boekhandel Standaard Boekhandel
De nv Standaard Boekhandel werd in 1924 afgescheiden van de nv De Standaard, die ook de gelijknamige krant uitgaf. Standaard Boekhandel was oorspronkelijk actief als uitgeverij en boekhan... Lees meer
gesticht. Hendrix behoorde tot de eerste beheerders en werd nadien afgevaardigd beheerder. In het oplopend conflict tussen Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer
en Van Cauwelaert, bleek hij een vertrouweling van Sap. Hij volgde van Cauwelaert op als voorzitter van de raad van beheer in 1933. Op 23 mei 1940 gaf hij onder-directeur De Moy richtlijnen inzake de te volgen politiek van het minste kwaad. Hierbij stelde hij onder meer dat men best een nieuwe naam zou geven aan het dagblad. Uiteindelijk verscheen vanaf 25 mei 1940 tot 2 september 1944 Het Algemeen Nieuws.

Werken

– Lijst van publicaties in: P. V. (P. Vande Vyvere), In Memoriam Apotheker A.J. Hendrix, in: Pharmaceutisch Tijdschrift voor België, 1946, pp. 31-32.

Literatuur

– P.V. (P. Vande Vyvere), Arn. Jos. Hendrix. Vijftig jaar apotheker. 1888-1937, in: Algemeen Apothekersverbond. Weekblad voor Beroepsbelangen, 10 december 1938, nr. 50, pp. 651-664.
– J. Lebeer, Hendrix, Arnold Jozef, in Nationaal Biografisch Woordenboek, 1964, pp. 604-606, dl. 1.
– G. Durnez, De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant, 1985-1993, 2 dln.
– L. Vandamme en L. Verbist, Pharmaceutica in numis, in: BGMP. Jaarboek 2010, pp. 200-201.
– C. Delannoye, De materia medica in 1902 in Antwerpen: de apotheek Muylaert, in: M&L, 2022, pp. 22-36.

Suggestie doorgeven

1973: Karel C. Peeters (pdf)

1998: Martin Kellens

2023: Fred Stevens

Databanken

Inhoudstafel