Debrock, Walter

Jeugd en studententijd

Walter Debrock was de derde uit een gezin met vier kinderen van een spoorwegbediende. Na de lagere school in het stedelijk onderwijs, volgde hij middelbaar onderwijs aan het atheneum in zijn geboortestad Oostende. Vervolgens studeerde hij klassieke filologie aan de Rijksuniversiteit Gent. Zijn eindverhandeling was eerder van historische aard en handelde over de Romeinse generaal Marcus Vispasianus Agrippa (63 - 12 v. C.), de overwinnaar van de zeeslag bij Actium in 31 v.C.

Debrock was tijdens zijn Gentse studietijd zeer actief in het vrijzinnige en Vlaamsgezinde studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan 't Zal Wel Gaan
Lees meer , waarvan hij een tijdlang het voorzitterschap op zich nam. Hij ageerde fel tegen het snel in (extreem-)rechtse richting radicaliserende Vlaams-nationalisme en was een van de architecten van een breed (studenten)front tegen het fascisme.

Tijdens zijn studententijd trad Debrock als radicale en antiklerikale vrijdenker toe tot de Socialistische Jonge Wacht, het begin van zijn levenslange engagement in het (partij)socialisme.

Carrière in het onderwijs en de politiek

Vanaf 1934 werkte Debrock als atheneumleraar Latijn, Grieks en zedenleer in Antwerpen en later in Kortrijk. Van 1945 tot 1961 was hij studieprefect van het atheneum in de taalgrensstad Ronse, waar zijn Vlaams voelende houding hem niet altijd in dank werd afgenomen. Daarna werkte hij op het kabinet van een aantal opeenvolgende Waalse socialistische ministers van onderwijs en promoveerde hij tot directeur van het middelbaar en het normaalschoolonderwijs bij datzelfde ministerie.

Van 1969 tot zijn pensionering in 1976 bekleedde Debrock de functie van administrateur-generaal bij het ministerie van Nederlandse cultuur. Bovendien was hij van 1971 tot zijn emeritaat in 1979 buitengewoon docent vrijetijdsbesteding aan de in 1969 verzelfstandigde Vrije Universiteit Brussel en van 1972 tot 1980 voorzitter van de raad van bestuur van deze academische instelling, evenals van die van het eraan verbonden ziekenhuis.

Verzet en de Tweede Wereldoorlog

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer werd Debrock, die reserveofficier was bij de zeemacht, krijgsgevangen gemaakt tijdens de Achttiendaagse Veldtocht en overgebracht naar het kamp Sanborstel (tussen Hamburg en Bremen). In augustus 1940 werd hij vrijgelaten, zoals vrijwel alle Vlaamse krijgsgevangenen. Hij trad toe tot het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer en fungeerde als instructeur voor Limburg en Oost-Vlaanderen bij het Onafhankelijkheidsfront, waarvan de inspiratie aansloot bij Debrocks vooroorlogse ideeën over een breed antifascistisch front. De invloed van de communisten in deze verzetsorganisatie was groot, maar Debrock werd toen en ook later geen partijlid.

In mei 1943 werd hij in Antwerpen gearresteerd, opgesloten in de gevangenis van de Begijnenstraat, daarna geïnterneerd in het Nederlandse kamp Vught en vervolgens in de concentratiekampen van Dachau, Natzweiler-Struthof, Gross-Rosen en Nordhausen. Die ervaring versterkte nog zijn al heel uitgesproken en felle antifascisme, wat tot zijn dood een bepalende constante bleef in zijn publieke optreden. In een televisie-interview uit 1980 deed Debrock over zijn verblijf in de nazikampen onder meer volgende opmerkelijke uitspraken: ‘Wel, het is iets waarvan men zou zeggen, ik zou het niet graag opnieuw doen, maar ik zou het ook niet willen gemist hebben’.

De repressie Repressie
Lees meer na de Tweede Wereldoorlog vond hij logisch, redelijk en proportioneel. Al achtte hij de Belgische staat mee verantwoordelijk voor de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer van veel Vlaamsgezinden, gezien ‘heel de martelgang van de Vlaamse Beweging van 1830-1940’. In een recensie van de memoires van zijn socialistische partijgenoot Bert van Hoorick Van Hoorick, Bert
Bert van Hoorick (1915-2000) was een Vlaamsgezind communistisch en later socialistisch politicus. Hij was antimilitaristisch en zat tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Hij was v... Lees meer liet Debrock zich in 1983 waarderend uit over het feit dat de Aalsterse politicus zich als communistisch parlementariër in de late jaren 1940 met een wetsvoorstel en een brochure had ingezet ‘voor de kleine zwarten Zwarten
‘Zwarten’ is de term die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in de volksmond werd gebruikt om collaborateurs aan te duiden. Dat had vooral te maken met de zwarte kleur van hun uniformen.... Lees meer , de kleine luiden van de collaboratie’. Tekenend was wat hij als voormalig gewapend verzetsman ietwat cynisch verklaarde over de Tweede Wereldoorlog: ‘Het verbaast mij dat er onder de bezetting zoveel “résistants” zijn geweest. Ik begin mij af te vragen hoe het mogelijk is geweest dat de Duitsers zo lang in dit land konden stand houden’.

Debrock en de Vlaamse beweging

Na de Tweede Wereldoorlog engageerde Debrock, een geboren leider en een gedisciplineerde organisator, zich als (hoofd)bestuurslid van het in het 1945 opgerichte Vermeylenfonds August Vermeylenfonds
Het August Vermeylenfonds, opgericht in 1945 door Vlaamse socialisten, beoogde de versmelting van socialistische en Vlaamse idealen. In de jaren 1960 en 1970, onder leiding van Gerlo, koo... Lees meer en als bestuurder in de Belgische Socialistische Partij Belgische Socialistische Partij
Lees meer (BSP), evenwel zonder ooit een verkozen politiek mandaat op te nemen. De collaboratie had de Vlaamse beweging volgens hem toen zodanig gediscrediteerd ‘dat het zelfs voor weerstanders gevaarlijk was om voor hun Vlaamse overtuiging uit te komen’.

Debrock hekelde vooral de blijvende achterstelling van de Vlamingen en van hun taal in de nationale politiek en de administratie, waarin hij vanaf de jaren 1960 werkzaam was, evenals in Brussel en omgeving, waar hij woonachtig was. Na een studiebezoek aan het toenmalige Joegoslavië publiceerde hij begin 1965 in het maandblad Socialistische Standpunten een bijdrage waarin hij Belgische politici en pedagogen opriep om de omgang met taal- en culturele minderheden in het meertalige Balkanland te bestuderen, in het bijzonder wat betreft het onderwijs. Over de faciliteiten Faciliteiten
Al sinds de eerste taalwet (1873) voorzag de wetgever in faciliteiten. Deze tegemoetkomingen gaven aanleiding tot tegengestelde interpretaties door Nederlandstaligen en Franstaligen, zo ... Lees meer voor Franstaligen in zes Vlaamse gemeenten rond Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer oordeelde hij retrospectief negatief, zowel vanuit zijn Vlaamse als vanuit zijn socialistische overtuiging: ‘De vraag is of meer dan twintig jaren verblijf in een faciliteitengemeente niet voldoende is om deze integratie mogelijk te hebben gemaakt, tenzij men met de klassieke slechte wil te doen heeft van de franskiljonse Franskiljon
'Franskiljon' is in het traditionele flamingantische discours de benaming van een voorstander en bevorderaar van de verfransing in Vlaanderen. Het begrip kenmerkt iemand die overtuigd is ... Lees meer inwijkelingen die ondanks alles hun sociale barrière met de inheemsen willen behouden in Vlaamse gemeenten’.

In de jaren 1960 en 1970 was Debrock betrokken bij de Kultuurraad voor Vlaanderen Kultuurraad voor Vlaanderen
De Kultuurraad voor Vlaanderen was een vereniging zonder winstoogmerk opgericht op 21 april 1959, omgevormd tot Interprovinciale Cultuurraad voor Vlaanderen vzw (ICV) op 31 januari 1976 e... Lees meer (KRV) en werkte hij in dat kader mee aan een manifest voor culturele autonomie.

Debrock was, onder meer omdat hij minorisering van de vrijzinnigen in een meer verzelfstandigd Vlaanderen vreesde, een erg ‘koele minnaar’ van het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer . Enkele citaten daaromtrent, in chronologische volgorde: ‘Ik denk ook meer en meer dat we naar een vorm van federalisme zullen moeten gaan, hoezeer ook die formule mij moeilijk te verwezenlijken lijkt’ (1966); ‘Maar de opinies van de Vlamingen over federalisme zou ik wel eens willen vastgelegd zien, bij middel van een volksraadpleging bij voorbeeld’ (1976); ‘Moge dit zelfbestuur geen aanleiding worden tot, onder druk van de gulzige geldbourgeoisie, een nieuwe strijd tussen ambachten en patriciërs’ (1982).

In 1984 vroeg Debrock zich af of met ‘het bestaan van twee regionale regeringen de doeleinden van de Vlaamse Beweging - of wat ze nog zou kunnen zijn - voortaan niet op regeringsvlak tussen beide regionale regeringen zouden kunnen geregeld worden’. Hij was een pleitbezorger van wat hij een jaar vóór zijn overlijden ‘Vlaams realisme’ noemde en had een afschuw van ‘ultrarechtse en eng-nationalistische proclamaties en IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer ’ en van de ‘neo-fascistische maneuvers van de amnestie Amnestie
Lees meer roepers die de nazistische Oostfrontstrijders Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer willen voorstellen als helden der Kristelijk-Westerse beschaving’. Hij kon het ook niet laten om het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer en het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer , waarmee hij met het Vermeylenfonds nochtans samenwerkte in het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen (OVV) werd officieel opgericht op 13 mei 1966 en overkoepelt een hele reeks Vlaamsgezinde organisaties en verenigingen van uiteenlopende (ideol... Lees meer (OVV), af en toe te jennen en deze cultuurverenigingen respectievelijk te omschrijven als ‘onze ultramontaanse en neoliberale oud-strijders van de traditionele Vlaamse Beweging’. Wat Debrock ooit schreef over de 19de-eeuwse socialist César de Paepe De Paepe, César
César de Paepe (1841-1890) was medestichter van de socialistische beweging in België en een voorstander van Vlaamse ontvoogding. Lees meer , die net als hij in Oostende was geboren, was al dan niet bewust een zelfportret: ‘een rationalistische, bewuste maar tevens internationalistische flamingant’.

Vlaamsgezind socialisme

Debrock, die van het einde van de Tweede Wereldoorlog tot zijn overlijden veel en vaak sprak en schreef over de verhouding tussen de socialistische en de Vlaamse beweging, vatte zijn opvattingen daaromtrent samen in de brochure Pamflet over een Verborgen Verleden? Links en de Vlaamse Beweging (1780-1914), die in 1984 werd uitgegeven door het Masereelfonds Masereelfonds
Het Masereelfonds (1971) werd gesticht door de Kommunistische Partij van België. Het ijverde voor een democratisch pluralistisch Vlaanderen. Lees meer . De intentie van deze boeiende tekst in spreekstijl en met veel uitroeptekens - zowel een historische analyse als een ideologisch manifest - formuleerde de auteur op de laatste bladzijde: ‘In elk geval, de Linksen hebben Vlaanderen méér diensten bewezen dan men het in sommige milieus graag wil doen geloven. Ze hadden visie en bogen niet voor de bisschoppen’. En voor de toekomst voegde hij er het volgende aan toe: ‘We zouden kunnen schrijven: de strijd gaat voort, op voorwaarde dat een Vlaamse, soms slechts oppervlakkig ontfranste, bourgeoisie niet op de rug van de oude strijders haar klassebelangen, maar thans in het Nederlands, eens te meer doet zegevieren ten koste van de brave, kleine Vlaming’. De 19de-eeuwse Vlaamsgezinde Brusselaar Jacob Kats Kats, Jacob
Jacob Kats (1804-1886) was een Vlaams meetingleider, journalist, satiricus en theatermaker. Geïnspireerd door een ‘vroegsocialistische’ levensvisie zette hij zich in voor het ontstaan van... Lees meer , die zich in de tijd van ‘de paternalistische taalminnaren’, manifesteerde als uitermate sociaal voelend en democratisch, beschouwde hij niet onterecht als ‘de eerste sociale flamingant’. De Vlaamse beweging was in zijn optiek trouwens in de late 18de eeuw begonnen met ‘de originele en humanistisch-democratische geest van Verlooy Verlooy, Jan Baptist
Jan Baptist Verlooy (1746-1797) was een Brusselse advocaat en activist die schatplichtig was aan verlichte Franse denkers en ijverde voor het gebruik van het Nederlands als officiële taal... Lees meer , dit is, links en Vlaams’, zo onderstreepte Debrock.Even programmatisch, maar diepgaander en fundamenteler, zij het minder bekend dan dit boekje, is de toespraak die Debrock uitsprak ‘op 11 juli 1969 in het “Textielhuis” te Kortrijk ter gelegenheid van de indrukwekkende herdenking van de Gulden Sporenslag Guldensporenslag
De Guldensporenslag was een veldslag op de Groeningekouter nabij Kortrijk op 11 juli 1302. Hierbij werd het Franse ridderleger verslagen. De slag kreeg in de Vlaamse beweging een symbolis... Lees meer , georganiseerd door de socialistische organisaties van Kortrijk’. De tekst, waarin hij zijn mens- en maatschappijvisie even duidelijk als treffend samenvatte, werd onder de titel 1302-1969 zowel gepubliceerd in het weekblad Links Links
Lees meer (19 juli 1969) als separaat verspreid en in 1982 nog eens heruitgegeven in een publicatie van het Vermeylenfonds. Een van de sleutelzinnen, waarin de toenmalige hoge ambtenaar de door hem voorgestane en gepropageerde synthese van sociale en Vlaamse beweging synthetiseerde, luidde als volgt: ‘Wij geloven dan ook dat de voornaamste taak die gesteld blijft om aan de Vlaamse malaise definitief een einde te stellen, de oplossing is van het Brusselse vraagstuk en de konsekwente demokratisering van het ekonomisch leven in Vlaanderen’.

Debrock overleed in het Academisch Ziekenhuis van de VUB, dat hij jarenlang als voorzitter van de raad van bestuur had geleid en waarover hij ooit met enige fierheid verklaarde: ‘Wel, voor de Vlaamse gemeenschap in Brussel meen ik dat het een burcht is die ze niet meer wegkrijgen’. Dat de herdenkingszitting voor hem op 23 oktober 1996 - enkele maanden na zijn dood - daar plaatsvond, was dan ook symbolisch.