Geerardyn, Maurits

Persoon
Nico Wouters (2023, ongewijzigd), Nico Wouters (1998)

Oorlogsvrijwilliger en priester Maurits Geerardyn (1896-1979) was een aanhanger en medewerker van Cyriel Verschaeve. Tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog vertegenwoordigde hij de Dietse lijn in het West-Vlaamse Vlaams-nationalisme.

Pseudoniem
Maurits van Schelvenhoeve
Geboorte
Noordschote, 7 februari 1896
Overlijden
Brugge, 15 maart 1979
Leestijd: 5 minuten

Werd tijdens zijn humanoriastudies in augustus 1914 oorlogsvrijwilliger. Aan het front kwam Geerardyn onder de indruk van de radicale geschriften van Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer
. Na een ontmoeting met de kapelaan werd hij zijn secretaris en rechterhand. Hij idoliseerde Verschaeve en verspreidde diens "oorlogsindrukken" onder Vlaamse soldaten en studenten. Geerardyn volgde Verschaeve ook in diens radicalisering en verdedigde bijgevolg de scheiding van Vlaanderen en Wallonië en het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
(in Kort begrip van de Vlaamse Beweging in 't jaar 1917). Hij ondervond hierdoor problemen bij zijn oversten, werd door de geheime legerpolitie gearresteerd (6 augustus 1918) en te Veurne gevangengezet. Daarna was hij een van de Houthakkers van de Orne Houthakkers van de Orne
‘Houthakkers’ is een bijnaam die verwijst naar tien frontsoldaten die omwille van hun Vlaamsgezindheid van het front verwijderd werden. De legerleiding stuurde hen naar het houthakkerspel... Lees meer
(Frankrijk), de tien gestrafte Vlaamse frontsoldaten die wegens "twijfelachtig patriottisme" naar een strafkamp werden gestuurd.

Als gevolg van de Kamerinterpellatie van Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer
na de oorlog werd Geerardyn op 21 juli 1919 vrijgelaten, om echter in februari 1920 opnieuw te worden gevangengezet. Er volgde een proces voor de krijgsraad, maar in 1921 werd hij vrijgesproken. Dit proces bezorgde Geerardyn een symboolstatus, vooral gecultiveerd in het katholieke en radicaal Vlaamsgezinde studentenblad De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer
.

Geerardyn vertegenwoordigde in het interbellum steeds de radicale en Dietse Diets
Het woord ‘Diets’ stamt uit het Middelnederlands. In de context van de Vlaamse beweging dook deze term voor het eerst op in de loop van de 19de eeuw, meestal als equivalent voor Nederlan... Lees meer
lijn binnen het West-Vlaamse Vlaams- nationalisme. Hij hervatte zijn priesterstudies aan het Klein Seminarie van Roeselare Klein Seminarie van Roeselaere
In het Klein Seminarie van Roeselare, opgericht in 1806, liepen tal van belangrijke figuren uit de Vlaamse beweging school of gaven er les (Gezelle, Verriest, Rodenbach). In 1875 ontstond... Lees meer
en werd in 1924 de vertegenwoordiger van de seminaristen in het gouwbestuur van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbon Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer
d
. Daarna studeerde hij kerkelijk recht aan de Katholieke Universiteit Leuven, maar moest omwille van zijn steun aan het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer
Leuven verlaten. In 1925 werd hij kapelaan te Brugge. Hij richtte mee het weekblad Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer
op en behoorde samen met Victor Leemans Leemans, Victor
Victor Leemans (1901-1971) was een politiek en sociaaleconomisch theoreticus, die het gedachtegoed van de revolutie van rechts introduceerde in de Vlaamse beweging. Tijdens de Tweede Were... Lees meer
, Odiel Spruytte Spruytte, Odiel
Odiel Spruytte (1891-1940) was een ‘petit vicaire’ en een dwarsdenker in het bisdom Brugge. Als Vlaams-nationalist behoorde hij tot de kernredactie van het weekblad Jong Dietschland, en w... Lees meer
en Leo Dumoulin Dumoulin, Leo
Leo Dumoulin (1890-1942) was aalmoezenier tijdens de Eerste Wereldoorlog. Als overtuigd antibelgicist en Dietser werkte hij mee aan een aantal Vlaams-radicale bladen en schreef hij ook ee... Lees meer
tot de kernredactie. Naast Spruytte liet Geerardyn (onder het pseudoniem van Maurits van Schelvenhoeve) zich kennen als de meest radicale Groot-Nederlander Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
van de redactieploeg. Hij behoorde tot de radicale Vlaams- nationalistische kern in West-Vlaanderen West-Vlaanderen
Lees meer
.

Toen de Brugse bisschop Gustave Waffelaert Waffelaert, Gustave
Gustave Waffelaert (1847-1931) was bisschop van Brugge van 1895 tot 1931. Hij was voorstander van de West-Vlaamse gewesttaal. Ondanks een zekere Vlaamslievendheid kwam hij in conflict met... Lees meer
in 1925 in een brief het Vlaams-nationalisme afkeurde, ontstond er een scherp conflict onder meer met de West-Vlaamse kern geestelijken rond Geerardyn. Deze laatsten meenden dat de keuze voor het Vlaams-nationalisme een kwestie van gewetensvrijheid was. Via zijn geschriften verscherpte Geerardyn de komende jaren het conflict met zijn geestelijke overheden. Zo weigerde hij de herdelijke brief van Waffelaert (1927), waarin het Vlaams-nationalisme opnieuw werd veroordeeld, van op de kansel voor te lezen. In 1929 werd hij als kapelaan-onderpastoor naar Rollegem overgeplaatst. Reeds in mei van datzelfde jaar werd hij geschorst omdat hij schriftelijk toegaf een Vlaams-nationalist te zijn en weigerde bij de verkiezingen de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer
te steunen. Prompt werd door Jong Dietschland een Geerardyn- steunfonds opgericht.

Op aangeven van pater Jozef van Opdenbosch Van Opdenbosch, Jozef
Jozef van Opdenbosch (1892-1944) was jezuïet, theoloog en geestelijke leider van de katholieke Vlaamse studentenbeweging. Hij was ook theoreticus van het Groot-Nederlandisme. Lees meer
schreef Geerardyn in 1926 de radicaal anti-Belgische brochure Het Kompas van den Vlaming, door Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer
gebruikt als handvest van de in 1928 samen met Geerardyn opgerichte Jong Vlaamsche Gemeenschap Jong-Vlaamsche Gemeenschap
De Jong-Vlaamsche Gemeenschap was een mislukt Groot-Nederlands en rechts-autoritair initiatief van de priesters Robrecht de Smet en Maurits Geerardyn om in het Vlaams-nationalisme een lei... Lees meer
. Deze organisatie werd gemodelleerd naar het voorbeeld van de Jungdeutsche Orden van Arthur Mahraum. Geerardyn en De Smet vertaalden de basisteksten van Mahraum die inhoudelijk goed aansloten bij hun traditionalistische ultramontaanse anti- Verlichtingsgedachten. De hiërarchisch opgebouwde Gemeenschap, waarin de nadruk op het gemeenschapsidee lag, was voor Geerardyn een soort voorafspiegeling van de Groot-Nederlandse staat. Van 1929 af schreef Geerardyn geen bijdragen meer voor Jong Dietschland, maar nog wel voor de concurrent Vlaanderen Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer
. Pas eind 1930 trok hij zich uit de redactie van Jong Dietschland terug.

Toen De Smet in 1931 de Jong Nederlandsche Gemeenschap Jong Nederlandsche Gemeenschap
De Groot-Nederlandse en rechts-radicale Jong Nederlandsche Gemeenschap bestond van 1931 tot 1935 en was de laatste poging van priester Robrecht de Smet om impact te hebben in de Vlaamse e... Lees meer
stichtte, verliet Geerardyn de organisatie om zich bij het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer
aan te sluiten. In 1931 moedigde hij overigens ook Cyriel Verschaeve tot toetreding aan.

Geerardyn emigreerde in 1930 naar Nederland, waar hij leraar werd aan het seminarie van Utrecht. Tijdens deze periode bleef hij vriendschapsbanden met Verschaeve en Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer
onderhouden. In 1941 behaalde hij in Nijmegen het doctoraat in de wijsbegeerte en werd kandidaat in het burgerlijk recht. Onmiddellijk daarna keerde hij naar Vlaanderen terug, maar oefende geen kerkelijk ambt meer uit. Hij stichtte in 1941 te Antwerpen een geheim Dietsch Eedverbond Dietsch Eedverbond
Het Dietsch Eedverbond was een informele en clandestiene organisatie die ijverde voor de prioritering van het Dietse streven. Lees meer
dat voornamelijk bestond uit oud-Dinaso's en waarvan de leden enkel de Groot-Nederlandse visie gemeen hadden. Niet de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
op zich, maar de verwaarlozing van het Dietse ideaal door het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
en de Duitsers was de basis van het 'verzet' van Geerardyn. Geerardyn onderschreef de nationaal- socialistische ideologie en stelde de oprichting van een Dietse SS voor. In 1944 werd hij gearresteerd, gevangengezet, maar buiten vervolging gesteld en in 1946 vrijgelaten. Hij kreeg geen toelating meer een geestelijk ambt uit te oefenen en gaf tot 1949 les aan het Sint-Lukasinstituut te Brussel. Daarna vertrok hij naar Amerika (New Mexico) om leraar en directeur van een college in Santa Fé te worden. In 1952 ontving hij daar de titel van doctor honoris causa of Education Fremont. Hij keerde in 1957 naar Vlaanderen terug, waar hij tot zijn pensionering in 1962 pastoor van Mannekensvere was. Na de Tweede Wereldoorlog verdedigde Geerardyn het standpunt dat Vlaanderen zich binnen een federale Benelux Benelux
Het begrip Benelux verwijst naar de intergouvernementele samenwerking tussen België, Nederland en Luxemburg na de Tweede Wereldoorlog. Het concept kon op verschillende tijdstippen op bijz... Lees meer
-structuur moest ontplooien. Hij steunde ook de Stichting Ons Erfdeel Ons Erfdeel
De Vlaams-Nederlandse vzw Ons Erfdeel werd opgericht in 1957 en informeert via haar tijdschrift over uiteenlopende ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied. De titel van het gelijknam... Lees meer
. In 1965 ondernam hij een poging de gefragmenteerde Dietse jeugdbewegingen in Vlaanderen te verenigen, met een door hem opgestelde basisverklaring, Naar nieuwe horizonten.

Werken

– Artikelen in Jong Dietschland.
– M. van Schelvenhoeve, Het Roomsch-Katholiek Vlaamsch Nationalisme, 1926.
– id., Kompas van den Vlaming, 1929.
– id., 'Das Wesen der flämischen Bewegung', in Schweizerische Monatshefte (1930).

Literatuur

– 'Het geval Geerardyn', in De Schelde (8 juni 1929).
– 'Geerardyn: frontsoldaat en banneling', in De Standaard (23 maart 1979).
– 'Maurits Geerardyn, Vlaming, Dietser, Europeeër', in 't Pallieterke (12 april 1979).
– L. Vos, Bloei en ondergang van het AKVS, 2 dln., 1982.
– 'Archief Maurits Geerardyn naar Antwerpen', in De Standaard (26 januari 1984).
– C. Verschaeve, Oorlogsindrukken, 1996.

Suggestie doorgeven

1973: Jozef Deleu (pdf)

1998: Nico Wouters

2023: Nico Wouters

Databanken

Inhoudstafel