Van de Velde, Marcel

Marcel van de Velde was de zoon van Arthur van de Velde (1859-1915), een Vlaamsgezinde ambtenaar van liberale signatuur bij het provinciebestuur van West-Vlaanderen en auteur van diverse, op eigen archiefonderzoek gebaseerde, historische studies over de West-Vlaamse provinciehoofdstad. Van zijn Duitse grootmoeder langs moederskant kreeg hij een grote belangstelling mee voor esoterie en Germaanse legenden, sagen en sprookjes. Van de Velde doorliep de humaniora in de Rijksmiddelbare Jongensschool en het Koninklijk Atheneum van zijn geboortestad Brugge.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer sympathiseerde hij als bewonderaar van Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Jan
Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) was predikant en pangermanist. Tijdens beide wereldoorlogen collaboreerde hij met de Duitse bezetter met de bedoeling een zelfstandig Vlaa... Lees meer nadrukkelijk met het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , ook en nog meer nadat hij in 1915 was uitgeweken naar Nederland, eerst naar Oostburg (Zeeuws-Vlaanderen) en later naar Amsterdam, waar hij zijn middelbare studies verderzette. Toen hij weigerde om zich in Groot-Brittannië voor het Belgische leger aan te melden, werd hij door de Belgische krijgsraad als deserteur veroordeeld. In 1918 debuteerde Van de Velde met een dichtbundel in de literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer . Later zouden er nog meerdere volgen, evenals romans en literair-historische, politiek-maatschappelijke of filosofische essays, studies en pamfletten. Met een brochure uit 1922, die hij zonder omwegen de titel Pro Duitsch Vlaanderen meegaf, markeerde hij expliciet zijn positie inzake de Vlaamse beweging.

Tegelijk raakte Van de Velde rond die tijd sterk geïnteresseerd in theosofie, antroposofie, vegetarisme, boeddhisme, meditatie, yoga, christelijk anarchisme, occultisme en diverse andere, zeker destijds, alternatieve denk- en levensvormen. Ook voor genealogie, zowel van zijn eigen familie als in het algemeen, voor plaats- en persoonsnamenkunde en voor (Germaanse) sibbenkunde en runenschrift ontwikkelde hij een passie. Net zoals voor de Germaanse godenwereld en het netwerk van legendarische verhalen dat daarmee verbonden was. Titels van brochures die Van de Velde toen publiceerde, zoals Der Waarheid Heilig Kleed (1923), Kosmisch Kommunisme (1923), Maagdelijkheid der Mystiek en de Grijns van het Okkulte (1932), of later Meditatieve Peilingen geschreven onder het schijnsel van een Hoger Zelf (1960) geven een indicatie van de denk- en leefwereld waarin hij levenslang vertoefde.

Van de Velde volgde in Amsterdam een opleiding tot verpleger en werkte vanaf 1922 in de Nederlandse hoofdstad in de psychiatrische zorg. Hij was inmiddels lid geworden van de Communistische Partij Holland (CPH) en werkte tussen 1925 en 1929 mee aan het partijblad De Tribune. In dezelfde periode publiceerde hij in de gerenommeerde Internationale Revue i 10 (1927-1929), op dat moment een van de leidinggevende tijdschriften van de internationale politieke en artistieke avant-garde, een scherpzinnige analyse over de taalverhoudingen in België onder de titel ‘België bedreigd’, met weliswaar nogal utopische conclusies. Zijn geboorteland omschreef hij als ‘het centralistisch geregeerd complex van twee volstrekt vreemde landen’. In een mengvorm van anti-Belgische en revolutionair-proletarische retoriek noteerde hij voluntaristisch ‘dat de wording van het revolutionnaire rhytme bezig is zich te vertoonen’ en dat ‘de omverwerping van het gezag te Brussel mogelijk wordt’. Terzelfdertijd onderhield hij contacten met een aantal naar Nederland gevluchte voormalige activisten en in de jaren 1930 ook met sommige van hun, veelal (extreem-)rechtse, Nederlandse sympathisanten.

Vanaf 1935 schreef Van de Velde voor De Hollandsche Post van de in Nederland woonachtige ex-activist en nationaalsocialist Jef Hinderdael Hinderdael, Jef
Jef Hinderdael (1878-1948) was een Vlaamsgezinde drukker die tijdens de Eerste Wereldoorlog in het radicale, Jong-Vlaamse activisme terechtkwam. Hij werd in de jaren 1930 een overtuigde n... Lees meer en hij maakte ook een reis door nazi-Duitsland. Van 1938 tot 1940 was hij lid van de Nederlandse Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer (NSB) van Anton Mussert Mussert, Anton
Anton Mussert (1894-1946) was een Nederlandse politicus. Hij was de oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Lees meer en publiceerde hij zowel in de partijkrant Het Nationale Dagblad als in het rechts-autoritaire, anti-parlementaire en pro-Duitse tijdschrift De Waag.

Bij het begin van de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940 werd Van de Velde door de Sicherheitsdienst (SD) gearresteerd omwille van zijn vroegere communistische engagement. Na zijn vrijlating tekende hij de beginselverklaring van De Groot-Nederlandsche Actie Groot-Nederlandsche Actie
De Groot-Nederlandsche Actie werd opgericht kort na de Duitse bezetting van Nederland in mei 1940. Het initiatief stierf al snel een stille dood, enerzijds omdat de Duitse Nieuwe Orde nie... Lees meer en trad hij toe tot Nationaal Front Nationaal Front
Het Nationaal Front (1940-1941) was een Nederlandse autoritair-nationalistische beweging die in april 1940 werd opgericht door Arnold Meijer als opvolger van het door hem geleide Zwart Fr... Lees meer , de fascistische beweging van Arnold Meijer Meijer, Arnold
Arnold Meijer (1905-1965) was Nederlandse fascist en Groot-Nederlander. Hij was de oprichter van Zwart Front (1934-1940) en Nationaal Front (1940-1941). Lees meer en de voorzetting van diens Zwart Front Zwart Front
Het Zwart Front was een Nederlandse revolutionair-fascistische partij, op 5 mei 1934 door Arnold Meijer opgericht. De aanhang bleef grotendeels beperkt tot de provincie Noord-Brabant. Beg... Lees meer , die echter in 1941 door de Duitse bezetter werd verboden. Datzelfde jaar verheerlijkte hij Adolf Hitler in een gedicht met als titel Aan het genie Adolf Hitler.

1941 was ook het jaar waarin Van de Velde het boek Geschiedenis der Jong Vlaamsche Beweging 1914-1918 uitbracht, dat hem een plaats bezorgde in de historiografie Historiografie
Lees meer over de Vlaamse beweging. Hij baseerde zich daarvoor vooral op het archief van Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer dat werd bewaard en beheerd door de stichter en leider ervan, Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard. Zoals Van de Velde schreef was deze publicatie, die werd ingeleid door Arnold Meijer, in de eerste plaats een ‘dokumentenboek’ en ontleent zij daaraan ook vandaag nog haar historische relevantie. De bedoeling van de auteur bestond erin om ‘de algemeen gangbare voorstelling, dat het aktivisme grootendeels een door de Duitsche bezetting gewekte en Duitsche doeleinde nastrevende beweging zou zijn’ geweest, te ontkrachten. De periode van het activisme typeerde hij als ‘een heroïsch tijdsgewricht’ en de Duitse bezetting van een goed deel van Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer karakteriseerde hij als ‘een tijdperk van volksche wederopstanding’. In de slotzin van zijn ‘Verantwoording’ vatte Van de Velde de nationaalsocialistische en Groot-Germaanse intenties van hem en zijn collaborerende medestanders als volgt samen:

Moge het werk aansporen tot deskundiger waardering van het oude aktivisme, moge het nieuw Germaansch-volksch bewustzijn wekken, en vooral moge het bijdragen tot daden van moed en opoffering, opdat – binnen afzienbaren tijd – de Nederlandsche gewesten een staatkundige eenheid vormen, van Duinkerke tot den Dollart, in volksche broederschap verbonden en samenwerkend met het Groot-Duitsche Rijk.

Nog in 1941 trad Van de Velde in dienst van de gelijkgeschakelde nationale radio-omroep in Hilversum en fungeerde er als bibliothecaris en hoofdredacteur van het omroepblad. In 1944 werd hij opgevorderd voor dwangarbeid bij de Organisation Todd in de omgeving van de Duitse stad Bielefeld.

In 1945 werd Van de Velde als collaborateur gearresteerd en veroordeeld, waarna hij tot eind 1948 werd geïnterneerd. Inmiddels had hij zich bekeerd tot het katholicisme, de godsdienst van zijn moeder. Later stapte hij over naar het protestantisme, de godsdienst van zijn vader.

Nadat zijn veroordeling wegens desertie tijdens de Eerste Wereldoorlog was verjaard, keerde Van de Velde, die ondertussen in Amsterdam een opleiding tot boekhandelaar had gevolgd, terug naar zijn geboortestad Brugge. Hij opende er boekhandel en -antiquariaat ‘In den Brugschen Eenhoorn’ en engageerde zich opnieuw in de Vlaamse beweging:

Zich een weg zoekend om de Vlaamse zaak te dienen sloot hij zich achtereenvolgens aan bij het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , Het Pennoen (1925-1926) Het Pennoen (1925-1926)
Het Pennoen was een ‘oefenblad’ voor katholieke Vlaamsgezinde scholieren in West-Vlaanderen, waarvan in het schooljaar 1925-1926 3 nummers verschenen die werden beschouwd als de 51ste jaa... Lees meer , het Algemeen Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV), de Vlaamse Volksbewegin Vlaamse Volksbeweging
De Vlaamse Volksbeweging (VVB) was een Vlaams-nationalistische drukkingsgroep, die werd opgericht in 1952 en tot het begin van de jaren 1970 een breder publiek mobiliseerde voor Vlaamsge... Lees meer g (VVB), de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer en de linkervleugel van de B.S.P. om zich tenslotte terug te trekken uit ieder vorm van aktieve politiek, alleen lettend op wat hij kultureel kon steunen, vooral door het houden van voordrachten en door letterkundig en joernalistiek werk.

Zo werd na zijn dood geconstateerd over deze rusteloze non-conformist, eclectische zoeker naar een universele en holistische Waarheid en zelfverklaarde Brugse wereldburger.

Van de Velde schreef vanaf het midden van de jaren 1950 voor tal van lokale, literaire en heemkundige tijdschriften uit heel Vlaanderen en publiceerde in de jaren 1960 vijf bundels met aforismen. Daarin etaleerde hij – tussen een amalgaam van goedbedoelde en soms boeiende maar tegelijk dikwijls fantastachtige ideeën en voorstellen om de wereld te verbeteren door – zijn anti-Belgische Groot-Neerlandisme en zijn republikeins Vlaams-nationalisme. ‘Het is niet mogelijk om in België te leven zonder iedere dag opnieuw te moeten nadenken over het Vlaamse vraagstuk’, zo meende hij.

Ook wat hij tijdens de voorbije decennia had verzameld over sagen, legenden en sprookjesverhalen liet Van de Velde in de laatste jaren vóór zijn overlijden in boekvorm verschijnen. In en rond Brugge verwierf hij tijdens het laatste decennium van zijn leven vooral bekendheid met zijn rubriek ‘Zwerven door Brugge’ in het plaatselijke weekblad Burgerwelzijn, waarin hij minder bekende (overleden) Bruggelingen en hoekjes uit het stadslandschap portretteerde.

Van de Velde, die soms schreef onder het pseudoniem Markward, was al een tijdje ziek toen hij in de herfst van 1964 plots overleed. Zijn uitvaart vond plaats in de Evangelische Kerk in zijn geboortestad. Op zijn bidprentje staat volgende tekst: ‘Hij was een gretige leerling van Oost en West en hij was een even milde leraar’.