Hinderdael, Jef
Jef Hinderdael (1878-1948) was een Vlaamsgezinde drukker die tijdens de Eerste Wereldoorlog in het radicale, Jong-Vlaamse activisme terechtkwam. Hij werd in de jaren 1930 een overtuigde nationaalsocialist en bleef die ideologie tijdens de Tweede Wereldoorlog uitdragen.
Jef Hinderdael was de zoon van de tegelijk christelijk én anarchistisch geïnspireerde postmeester van Temse. Hij volgde middelbaar onderwijs aan het Antwerpse atheneum. Vanaf 1893 schreef hij in het lokale blad Schelde. Via Jozef Haller von Ziegesar Haller von Ziegesar, Jozef
Lees meer werkte hij mee aan Germania Germania
Germania was een Duits-Vlaams tijdschrift, opgericht en gefinancierd door Alduitsers. Het bestond van 1898 tot 1905. Lees meer , het Duits-Vlaams propagandatijdschrift van het Alldeutscher Verband Alldeutscher Verband
Het Alldeutscher Verband (1891 - 1939) was een imperialistische drukkingsgroep in het Duitse keizerrijk die de Vlaamse beweging hoopte in te schakelen in een Duits expansiebeleid.Na 1918 ... Lees meer , waarvoor hij gedichten, vertalingen en kritische bijdragen schreef en fel uithaalde naar de Britse ‘moordpolitiek’ tijdens de Zuid-Afrikaanse Oorlog (1899-1902). Vanaf 1909 werkte hij als drukker in Temse. Hij gaf er De Belgische Brievenbesteller (1909-1912) en De Baanbreker (1910-1911) voor ‘post-, telegraaf- en spoorbeambten’ uit, alsook een door de ideeën van christenanarchisten Felix Ortt en Lodewijk van Mierop en van Gerardus Bolland Bolland, Gerard
De Nederlandse hoogleraar filosofie Gerardus Bolland (1854-1922) maakte in 1911-1912 een opgemerkte lezingentournee in Vlaanderen, waarin hij sterk opkwam voor het Nederlands. Lees meer , de grondlegger van het Nederlandse fascisme, beïnvloed algemeen tijdschrift: De Tijdgeest. In al deze bladen stond hij een radicaal Vlaamsgezind standpunt voor.
De Eerste Wereldoorlog
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , in augustus 1914, vluchtte Hinderdael met zijn gezin naar Soest in het neutrale Nederland. De gebeurtenissen in Temse bij het uitbreken van de oorlog beschreef hij tussen mei 1915 en september 1916 in de pas in 1937 uitgegeven autobiografische roman Een spel van groote kinderen, die in 1938 in het Duits werd vertaald (Spiel der grossen Kinder. Roman vom Kriegsausbruch in Flandern). Eind mei of begin juni 1915 bracht Haller von Ziegesar hem in contact met de Gentse radicaal activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer groep Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer . Hij werd redacteur van haar dagblad, De Vlaamsche Post De Vlaamsche Post
Lees meer en tevens de persoon die voor dat dagblad verantwoordelijk was tegenover de Duitse censor. Na de schorsing van De Vlaamsche Post keerde hij in 1916 naar Soest terug. Hij raakte in die tijd bevriend met de eveneens naar Nederland uitgeweken Jong-Vlaming Marcel van de Velde Van de Velde, Marcel
Marcel van de Velde (1898-1964) was een Brugse non-conformistische publicist met Groot-Germaanse sympathieën. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in het activisme en tijden... Lees meer . In september 1917 was hij weer in België, ditmaal als ambtenaar bij het gesplitste ministerie van Kunsten en Wetenschappen en vanaf november bij de dienst Propagandaschriften van het Centraal Vlaamsch Propagandabureau Centraal Vlaamsch Propagandabureau
Het in Brussel gevestigde Centraal Vlaamsch Propagandabureau was tijdens de Eerste Wereldoorlog het centrum en het secretariaat van de activistische propaganda vanwege de Raad van Vlaande... Lees meer . Hij sloot er vriendschap met de Duitse bezettingsambtenaar Robert P. Oszwald Oszwald, Robert P.
Robert P. Oszwald (1883-1945) was een Duits ambtenaar. Hij was betrokken bij de Flamenpolitik tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ook tijdens het interbellum en het nationaalsocialistische re... Lees meer .
Radicalisering en nationaalsocialisme
In november 1918 week Hinderdael andermaal uit naar Soest, waar hij zich definitief vestigde. Hij liet zich tot Nederlander naturaliseren. In België werd Hinderdael ondertussen bij verstek tot twintig jaar dwangarbeid veroordeeld. Hij richtte, samen met zijn Nederlandse vennoot Johan Heller, de drukkerij Frieda in Utrecht op. Die gebruikte hij om tussen 1920 en 1922 een reeks Vlaams-nationalistische tijdschriften en brochures uit te geven. Na het faillissement van die onderneming richtte hij een eigen drukkerij, Zonneveld, in Soest op. Tijdens de jaren 1930 evolueerde hij tot een pro-Duitse nationaalsocialist. Hij schreef over die 'bekering' in zijn Brieven van de Lüneburger Heide, die verschenen in De Hollandsche Post. Dit blad werd door hem gedrukt en vanaf 1936 was hij er ook hoofdredacteur van. Illustratief voor zijn politieke opvattingen is de steeds wisselende ondertitel: ‘Voor vrije Religie, Nationale Staatkunde, Kultuur en Economie’, ‘Voor Volksche Wedergeboorte, Dietsch Bewustzijn en Nederduitsche Stamverbondenheid’ en, vanaf begin 1942, ‘Voor de Opbouw van Europa’. Het door Duitsland gesubsidieerde tijdschrift was van het begin af, in september 1934, Vlaamsgezind, sterk pro-Duits en antisemitisch Antisemitisme
Lees meer . Nadat Hinderdael hoofdredacteur was geworden, verscherpte die ondertoon.
Ook was Hinderdael enige tijd lid van de Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer (NSB). Hij zou in 1938 ook de verbindingspersoon worden tussen de Nationaal-Socialistische Vlaamse Arbeiderspartij Nationaal-Socialistische Vlaamsche Arbeiderspartij
De Nationaal-Socialistische Vlaamsche Arbeiderspartij was een kleine nationaalsocialistische partij te Antwerpen. Midden 1940 werd de partij opgenomen in de Algemeene SS-Vlaanderen. ... Lees meer (NSVAP) en de Nationaal-Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij (NSNAP). De in 1931 opgerichte NSB was in de jaren 1930 de enige Nederlandse nationaalsocialistische partij die electoraal wist door te breken, daar waar de NSNAP een kleine splinterpartij was die rond hetzelfde tijdstip het levenslicht zag. De NSVAP was een zeer kleine en radicaal-produitse partij die in 1938 opgericht was. Alle correspondentie tussen deze ideologisch verwante bewegingen verliep langs Hinderdael.
In september 1944 vluchtte Hinderdael naar de Duitse Lüneburger Heide (Hof Thansen). In mei 1945 werd hij gearresteerd en geïnterneerd en in november 1947 werd hij veroordeeld tot twee jaar en zes maanden. Tijdens zijn gevangenschap schreef Hinderdael een 800-tal ongepubliceerde gedichten. Hij bekeerde zich ook opnieuw tot het katholicisme.
Werken
— Staat en Volk. Een natuurfilosofische verklaring en bevestiging van het Vlaamsche Aktivisme, 1917.
— Een spel van groote kinderen, 1938.
— Brieven van de Lüneburger Heide, 1938 (Duitse vertaling: Ich fand zu Deutschland, met inleiding van R. Oszwald, 1941.
— Schaduwen Gods (gedichten), 1940.
— Gensters (puntdichten), 1944.
Literatuur
— I. Schöffer, Het nationaal-socialistische beeld van de geschiedenis der Nederlanden. Utrecht 1956.
— M. van de Velde, Herinneringen aan J. Hinderdael, z.j.
— M. Hinderdael, Jef Hinderdael, een Vlaams idealist, in: WT, jg. 38, 1979, nr. 3, kol. 159-182.
— id., Jef Hinderdael als schrijver, in: WT, jg. 39, nr. 1 (1980), kol. 3-38;
— R. Vervliet, De literaire manifesten van het fin de siècle in de Zuidnederlandse periodieken 1878-1914., Gent, 1982, 2 dln.
— M. Hinderdael, Hinderdael, A.J.H., in: NBW, 1987, dl. XII.
— D. Coppieters, Jef Hinderdael en Spel van Groote Kinderen, in: Jaarboek Gemeentemuseum Temse, 1987, pp. 120-160.
— L. Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen, 2, de Twintigste Eeuw, Tielt, 1987.
— D. Meurs, Jef Hinderdael en zijn gezin 1938-1948, in: Jaarboek Gemeentemuseum Temse, 1993, pp. 231-280.
— L. Saerens, Vreemdelingen in een wereldstad: een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking, 1880-1944, Tielt, 2000.
— B. Yammine, Drang nach westen, de fundamenten van de Duitse Flamenpolitik, Leuven, 2011.
— B. Yammine, Fake News in Oorlogstijd, Duitse mediamanipulatie en de Flamenpolitik (1914-1915), Leuven, 2021.