Rubbens, Edmond

Edmond Rubbens was de zoon van Armand Rubbens, geneesheer en burgemeester in Zele. Rubbens volgde humaniora aan het Sint-Barbaracollege in Gent en aan het Heilige Maagdcollege in Dendermonde. In 1912 werd Rubbens aan de universiteit van Leuven student bij de medische faculteit. Na de onderbreking van zijn studies tijdens de Eerste Wereldoorlog koos hij voor de politieke en sociale wetenschappen en promoveerde in 1922 tot doctor. Zes jaar later keerde hij nogmaals naar Leuven terug om er doctor in de rechten te worden.

Op 22 december 1930 vestigde Rubbens zich als advocaat in Zele. Op dat ogenblik was hij reeds jaren actief in de politiek. In 1919 was hij, nog als student, kandidaat voor de werklieden op de katholieke lijst bij de verkiezingen in Dendermonde. Hij werd in 1921 tot volksvertegenwoordiger gekozen en bleef tot aan zijn dood lid van de Kamer.

Spoedig speelde hij een gezaghebbende rol in de christelijke arbeidersbeweging: als lesgever in de Sociale Scholen van Heverlee en Brussel en als spreker op de Vlaamse Sociale Weken. Toen Hendrik Heyman Heyman, Hendrik
Hendrik Heyman (1879-1958) engageerde zich in de christelijke vakbeweging en in de katholieke partij. Hij was onder meer de voorzitter van het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) en va... Lees meer in 1927 minister werd, volgde Rubbens hem op als voorzitter van het Algemeen Christelijk Werk(nem)ersverbond Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer (ACW). Hij bleef voorzitter van het ACW, tot hij zelf in 1934 in de regering trad. Hij was namens het ACW van 1928 tot 1929 voorzitter van de Katholieke Unie. Op 20 november 1934 werd hij minister van Arbeid en Sociale Voorzorg en van 25 maart 1935 tot zijn overlijden was hij minister van Koloniën.

Publicist

De literair begaafde Rubbens, die in zijn jeugd onder meer verscheidene toneelstukken schreef, werd in zijn collegetijd en aan de universiteit diepgaand beïnvloed door de katholieke Vlaamse studentenbeweging, waarin hij ook leidinggevende posities bekleedde, als voorzitter van de studentenbond in Zele, als secretaris en voorzitter van de Oost-Vlaamse Gouwbond van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS). In Leuven behoorde hij tot de kring Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer . In 1922 wees hij in een brochure op De opvoedkundige rol der katholieke Vlaamsche studentenbeweging. Rubbens hield er een blijvende belangstelling voor de jeugd en het jeugdwerk aan over.

In de oorlog hield hij zich afzijdig van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer , omdat hij het niet de ware weg vond, ook al volgde hij van dichtbij de vernederlandsing van de Gentse universiteit Universiteit Gent
Lees meer en bleef hij bevriend met Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer . Hij engageerde zich wel in de sociale actie door zijn inzet voor de talrijke thuiswerkers die er toen in zijn zeer arme, achtergebleven geboortestreek waren. Om de kantwerksters te helpen stichtte hij een Vereniging van Kunstkantwerk en een beroeps- en normaalschool.

Na de oorlog behoorde Rubbens tot de vleugel van de katholieke partij rond Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer . In 1919 werd hij lid van het dagelijks bestuur van de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer . Rubbens was een veelzijdig man, een vruchtbaar publicist en een veelgevraagd spreker. In De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer behoorde hij spoedig tot de gezaghebbende medewerkers. Van 1922 tot 1933 was hij commissaris in de raad van beheer van de NV De Standaard en beheerder van de NV Standaard Boekhandel Standaard Boekhandel
De nv Standaard Boekhandel werd in 1924 afgescheiden van de nv De Standaard, die ook de gelijknamige krant uitgaf. Standaard Boekhandel was oorspronkelijk actief als uitgeverij en boekhan... Lees meer .

Vlaamsgezind en katholiek

Rubbens bleef heel zijn leven een overtuigd katholiek en een niet minder overtuigd flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer . Als student in Leuven bestreed hij na de oorlog de opvatting dat er een tegenstelling tussen katholicisme en flamingantisme kon zijn, en in 1920 pleitte hij in een voordracht voor de versterking en verbreiding van het katholieke denken en leven, dat ‘de bestaande algemene beginselen’ moest omzetten ‘in den stijl van onze tijd’. Als katholiek heeft hij zich steeds ingezet voor de politieke groepering van de katholieken. De vernieuwing van de Katholieke Unie, na 1933, was grotendeels zijn werk. Hij probeerde toen ook de jongeren opnieuw voor de katholieke partij te winnen, onder andere door zijn initiatief van de Vlaamsch-Katholieke Politieke Jeugd Vlaamsch-Katholieke Politieke Jeugd
De Vlaamsch-Katholieke Politieke Jeugd (VKPJ) was een jongerencomité dat in 1935 in Antwerpen werd opgericht. Het comité kwam voort uit de Katholieke Unie en richtte zich expliciet tot jo... Lees meer .

Na de katholieke verkiezingsnederlaag van 1936 speelde Rubbens, samen met zijn jeugdvriend Prosper Thuysbaert Thuysbaert, Prosper
Jonkheer Prosper Paul Thuysbaert (1889 - 1965) was notaris in en burgemeester van zijn geboortestad Lokeren en hoogleraar aan de Leuvense universiteit. Wat de Vlaamse kwestie betreft spee... Lees meer , een vooraanstaande rol in de pogingen tot concentratie van de katholieke Vlamingen in de katholieke partij. De oprichting van het voorlopig directorium van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij Katholieke Vlaamsche Volkspartij
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij was de Vlaamse vleugel van het Blok der Katholieken van België, opgericht op 11 oktober 1936 met als Franstalige tegenhanger de Parti catholique social... Lees meer (KVV) op 11 oktober 1936 die deze hergroepering moest mogelijk maken, kwam er op zijn voorstel.

Kritisch voor het Vlaams-nationalisme

Als flamingant steunde Rubbens voluit de politiek van Van Cauwelaert. Het nationalisme wees hij af. Als een van de weinigen die aan deze houding een diepere fundering poogde te geven, werd hij door Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer de ‘theoreticus van het Vlaams Belgicisme’ genoemd. Eind 1922 begon Dosfel  met hem in Het Vlaamsche Land een polemiek over een Standaard-bijdrage waarin Rubbens ‘De kansen van het nationalisme in Vlaanderen’ had bekeken. De mening van Rubbens was dat het nationalisme ook voor Vlaanderen veel goeds betekende, maar dat het, ‘zoals wij het thans kennen’, niet meer bij machte was ‘om de Vlaamsgezindheid te doordringen’. Het tijdperk was voorbij, ‘zoals het voorbij schijnt voor romantische ingeving en voor liberale overheersing’.

In latere geruchtmakende debatten met Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer en Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer ging hij nader op dit thema in. Rubbens bleef erbij dat het Vlaams-nationalisme ‘zijn levenssap niet uit Vlaamse bodem maar uit vreemde voorbeelden’ zoog en dat het sterk geïnspireerd was ‘door een overblijvende romantiek’. In 1923 stelde hij in Het gevaar van het nationalisme dat zelfbestuur onvoorbereid en onbestudeerd was, tevens ‘ondoelmatig voor onze idealen en nadelig voor de Vlamingen’ zelf, die overigens in hun provincies en gemeenten in ruime mate over zelfbestuur beschikten en die bovendien het voordeel van hun geboortecijfer niet mochten vergeten.

Rubbens werd de pleitbezorger van de decentralisering en hij bleef ook na het succes van de nationalisten aan het eind van de jaren 1920 betogen dat de Vlamingen hun doel binnen de Belgische eenheid konden bereiken. In 1929 lag hij mee aan de basis van het taalstatuut van het ACW, dat de radicale toepassing van het Vlaamse minimumprogramma Minimumprogramma
Het Minimumprogramma was de benaming voor het eisenpakket dat de Belgisch-loyale flaminganten, in het bijzonder inzake taalwetgeving, in de periode tussen de beide wereldoorlogen nastreef... Lees meer en dus de volstrekte eentaligheid van Vlaanderen beoogde. In een debat met Vos in november 1931 zei hij dat het doel van de Vlaamse beweging in het verschiet lag en hij wees op de 'veroverde' taalwetten en op het nu mogelijk geworden Vlaams onderwijs in de Brusselse agglomeratie, terwijl het economische Economie
Dit artikel gaat over de relatie tussen economie en Vlaamse beweging. Daarmee beoogt deze tekst geen economische geschiedenis te schetsen van wat we vandaag Vlaanderen noemen. Integendee... Lees meer zwaartepunt zich naar Vlaanderen verplaatste. Rubbens zei dat men de Belgische staat moest hervormen indien dat nodig zou zijn, maar dat was niet het geval. Stoffelijke noch nationaal-culturele elementen maakten de scheiding noodzakelijk. ‘Wij hoeven geen imperialisten te zijn,’ voegde hij daaraan toe, ‘maar wij moeten de ambitie hebben om in België de leiding te geven, omdat wij geestelijk, economisch en wetenschappelijk de flinksten kunnen worden.’ Later betoogde Rubbens dat de parlementaire methoden moesten worden aangepast, maar dat ‘fascisme en hitlerisme geen exportartikel voor ons’ waren.

Als minister van Koloniën heeft hij Vlaamse leergangen georganiseerd aan de Koloniale Hogeschool in Antwerpen, een Vlaamse afdeling aan de Koloniale School in Brussel opgericht en een commissie ingesteld om alle decreten, reglementen en andere acten van de toenmalige Belgische kolonie, waarvan in strijd met de wet geen officiële Nederlandse tekst bestond, te laten vertalen.

In alle functies en ambten die hij vervulde, was Rubbens een van de jongsten. Ziekte voerde hem voortijdig naar het graf, op een ogenblik dat men in hem een van de voornaamste leiders van het toekomstige België zag.