Heyman, Hendrik

Persoon
Emmanuel Gerard (2023, aanvulling), Lode Wils (1998)

Hendrik Heyman (1879-1958) engageerde zich in de christelijke vakbeweging en in de katholieke partij. Hij was onder meer de voorzitter van het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) en van het door hem opgerichte Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW). Van 1927 tot 1932 was hij tevens minister van Nijverheid, Arbeid en Sociale Voorzorg.

Volledige voornaam
Henri Constantin Joseph
Geboorte
Sint-Niklaas, 22 mei 1879
Overlijden
Sint-Niklaas, 4 april 1958
Leestijd: 4 minuten

Hendrik Heyman was de zoon van een schoenmaker. In de jaren 1895-1898 studeerde hij aan de normaalschool in zijn geboortestad waar Amaat Joos Joos, Amaat
Amaat Joos (1855-1937) was een katholiek priester-leraar, pedagoog en taalkundige. Hij was actief en leidinggevend in de Vlaamse katholieke scholierenbeweging en richtte zich als pedagoog... Lees meer
directeur was. Letterkunde, toneel, volkskunde en geschiedenis hanteerde Heyman als wapens in een Vlaamse strijd die hij een godsdienstige finaliteit gaf en die diende om het alcoholisme en het 'goddeloze' socialisme te bevechten.

In 1905 werd de toen 26-jarige onderwijzer door pater Georges Rutten Rutten, Georges
Georges Rutten (1875-1952) was priester en doctor in de theologie en politieke en sociale wetenschappen. Hij legde de grondslag voor het christelijk syndicalisme in België. Lees meer
aangesteld tot deeltijds propagandist van de christelijke vakbonden voor zijn arrondissement. Eind 1910 verliet hij het onderwijs om voltijds medewerker te worden van het Algemeen Secretariaat der Beroepsverenigingen. Bij de oprichting van het Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV) Algemeen Christelijk Vakverbond
Het Algemeen Christelijk Vakverbond (1912) is de overkoepelende organisatie van het christelijk syndicalisme in België. Lees meer
in 1912 werd hij ondervoorzitter en twee jaar later voorzitter. Hij bleef zowel in de flamingantische als in de syndicale milieus de verwevenheid van beide bewegingen bepleiten. Ze hadden hetzelfde doel: ‘volledige volksverheffing’.

In de Eerste Wereldoorlog werd Heyman gemobiliseerd, maar vanaf maart 1915 kreeg hij administratieve opdrachten achter het front. In april 1917 kon hij dankzij pater Rutten in Le Havre een secretariaat van de christelijke vakbeweging opzetten en werd hij ook lid van het kabinet van minister Prosper Poullet Poullet, Prosper
Hoewel hij afkomstig was uit een Franstalig aristocratisch milieu, realiseerde de katholieke burggraaf Prosper Poullet (1886-1937) mee de eentaligheid van Vlaanderen en leidde hij de eers... Lees meer
. Hij pleitte in februari en maart 1918 voor gescheiden Vlaamse en Waalse legereenheden en schaarde zich met het secretariaat achter het programma van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer
en diens Vlaams-Belgisch Verbond.

Na de oorlog nam Heymans’ ACV het initiatief tot de vorming van politieke werkliedenbonden, wat zou leiden tot de stichting van het Algemeen Christelijk Werkersverbond (ACW). Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer
Hij werd in 1919 volksvertegenwoordiger (tot aan zijn overlijden) voor het arrondissement Sint-Niklaas. Heyman nam daarom ontslag als voorzitter van het ACV, maar werd voorzitter van het ACW en van een Democratische Groep binnen de katholieke Kamerfractie. Met het ACW nam hij het initiatief tot de oprichting van een confederatie van katholieke standsverenigingen, het Katholiek Verbond van België. Heyman hielp dus bij de realisatie van de autonomie van de christelijke arbeidersbeweging, ook tegenover de Vlaamse beweging, door een unitair-Belgische standsorganisatie te verkiezen boven een Vlaams-Waalse standsorganisatie die door een minderheid van militanten werd voorgestaan.

Heyman benadrukte het bondgenootschap van de christelijke arbeidersbeweging met de geradicaliseerde Vlaamse beweging, onder meer in de Katholieke Vlaamse Verbonden die het minimumprogramma oplegden aan de katholieke partij in Vlaanderen. Als parlementslid was hij actief op het terrein van de sociale wetgeving. In 1925-1926 steunde de regering-Poullet- Emile Vandervelde Vandervelde, Emile
Emile Vandervelde (1866-1936) was een socialistische partijleider en politicus die een vooraanstaande rol speelde in de Vlaamse vraagstukken van zijn tijd. Lees meer
aan katholieke kant op de Democratische Kamergroep van Heyman en op de Katholieke Vlaamsche Kamergroep van Frans van Cauwelaert.

Van november 1927 tot december 1932 was Heyman minister van Nijverheid, Arbeid en Sociale Voorzorg in de katholiek-liberale regeringen van Henri Jaspar Jaspar, Henri
Henri Jaspar (1870-1939) was een Brusselse katholieke politicus die een oplossing wilde voor de Vlaamse kwestie. Lees meer
, Jules Renkin Renkin, Jules
Jules Renkin (1862-1934) was een katholieke, christendemocratisch geïnspireerde politicus, die verschillende ministerposities bekleedde en vooral naam maakte als minister van Koloniën. H... Lees meer
en Charles de Broqueville. de Broqueville, Charles
Graaf Charles de Broqueville (1860-1940) was een katholiek politicus, regeringsleider (1911-1918) en minister van Oorlog (1912-1917). Hij werd na de oorlog nog enkele keren minister en wa... Lees meer
Behalve aan een belangrijke uitbreiding van de sociale verzekeringen werkte hij aan de uitbouw van het technisch onderwijs en vernederlandste hij de Hogere Nijverheidsschool in Gent. In de kabinetsraad was hij de hardnekkige leider van de Vlaamse katholieken inzake de taalwetgeving. Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer
Zo stond hij in voor de invoering van eentalige legereenheden, genade voor de activisten ( amnestie Amnestie
Lees meer
), de volledige vernederlandsing van de Gentse universiteit, de overheidsadministraties (bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer
), het lager en het middelbaar onderwijs.

Eind 1932 nam Heyman ontslag als minister om het burgemeesterschap van Sint-Niklaas op zich te nemen (tot 1946, met uitzondering van de oorlogsjaren) en keerde hij terug aan het hoofd van het ACW. Zijn leven en werk illustreren de verstrengeling van de christelijke arbeidersbeweging met de Vlaamse beweging.

Werken

– Een aantal van de talloze publicaties van Heyman staan vermeld in P. van Molle, Het Belgisch Parlement 1894-1969, 1969, en in C. Mels en L. Wils, zie literatuur.

Literatuur

– C. Mels en L. Wils, Hendrik Heyman, van flamingant tot christen-democraat, in: Wetenschappelijke Tijdingen. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 39, 1980, nrs. 3-4, pp. 169-186 en pp. 227-250.
– L. Wils, Heyman, Hendrik, in: NBW, dl. 12, 1987.
– E. Gerard (red.), De christelijke arbeidersbeweging in België 1891-1991, 1991, (Kadoc-studies, nr. 11).
– L. Wils, De historische verstrengeling tussen de christelijke arbeidersbeweging en de Vlaamse Beweging, in: L. Wils, Vlaanderen, België, Groot-Nederland. Mythe en Geschiedenis, 1994.
– L. Wils, Bormsverkiezing en Compromis des Belges. Het aandeel van regerings- en oppositiepartijen in de taalwetgeving tussen beide wereldoorlogen, in: L. Wils, Vlaanderen, België, Groot-Nederland. Mythe en Geschiedenis, 1994.

Suggestie doorgeven

1973: Jean-Marie Lermyte / Bert De Cock (pdf)

1998: Lode Wils

2023: Emmanuel Gerard

Databanken

Inhoudstafel