Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag

Het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag werd op 16 mei 1946 in Den Haag gesloten met de bedoeling de wederzijdse contacten tussen België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer inzake onderwijs, wetenschap en kunst te bevorderen.

Op 26 oktober 1927 was op initiatief van de Belgische socialistische en Vlaamsgezinde minister van kunsten en wetenschappen Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer al een ‘verdrag betreffende de intellectueele toenadering tusschen België en Nederland’ overeengekomen, dat echter door een gebrek aan financiële middelen nooit werd geëffectueerd. Het verdrag van 1946 voorzag in de uitwisseling van docenten en studenten in alle vormen van onderwijs Onderwijs
Lees meer en initieerde de mogelijkheid om elkaars diploma’s en getuigschriften als gelijkwaardig te erkennen. Ook de samenwerking tussen erkende jeugd Jeugdbeweging
Lees meer organisaties in beide landen zou worden gestimuleerd en geïntensiveerd, net als die wat betreft kunst Kunst
Lees meer en cultuur. Ten slotte werden afspraken gemaakt over het behartigen van gemeenschappelijk culturele belangen in het buitenland.

In 1957 werd het verdrag aangevuld met bepalingen omtrent het streven naar volledige eenvormigheid inzake de schrijfwijze van de Nederlandse taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer . In 1968 kwam er een addendum over de coproductie van films Film
Sinds het ontstaan van film eind 19de eeuw evolueerde het filmbedrijf in Vlaanderen van een Belgische, overwegend Franstalige sector naar een steeds meer onderscheidende Vlaamse filmsect... Lees meer . Een belangrijke stap was het sluiten van het verdrag inzake de Nederlandse Taalunie Nederlandse Taalunie
Lees meer in 1980. De werkzaamheden aangaande de Nederlandse taal in ruime zin werden van het Cultureel Verdrag, voor zover ze daarin opgenomen waren, vervolgens overgeheveld naar deze Vlaams-Nederlandse instelling.

Ten gevolge van de invoering van meer culturele bevoegdheden voor de gemeenschappen in België werd in 1983 binnen het cultureel akkoord het overleg tussen Vlaanderen en Nederland geïntensiveerd en losgekoppeld van het overleg met de Franse en de Duitstalige gemeenschap. Deze nauwere relaties tussen Vlaanderen en Nederland werden officieel vastgelegd in het Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag
De geactualiseerde versie van dit lemma wordt momenteel nog gereviseerd. In afwachting van de publicatie kan u hieronder het lemma uit de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging raadp... Lees meer van 17 januari 1995. Het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag is sindsdien alleen nog van toepassing op de relaties tussen de Franse en de Duitstalige gemeenschap met Nederland.

Het afsluiten van het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag wekte van bij het begin vooral in Vlaanderen grote verwachtingen en kreeg er ruime steun in alle culturele milieus, die evenwel aanvankelijk niet helemaal konden worden ingelost. De uitvoering van het akkoord werd in handen gegeven van een vaste gemengde commissie, met leden benoemd door de respectieve ministers van onderwijs, die over een behoorlijke vrijheid beschikte om initiatieven en projecten te vorm te geven. De Belgische delegatie stond van 1946 tot 1963 onder de leiding van de hoge socialistische ambtenaar Julien Kuypers Kuypers, Julien
Julien Kuypers (1892-1967) was een Vlaamse, socialistische schrijver en ambtenaar. Hij was meerdere malen kabinetschef op socialistische ministeries en bekleedde hoge functies op het depa... Lees meer . Belangrijke beleidsbeslissingen werden door de ministers van onderwijs en cultuur genomen. De eindverantwoordelijkheid voor het uitvoeren van het cultureel verdrag lag bij de ministers van buitenlandse zaken.

De jaren 1950 en 1960

Belangrijke element in de samenwerking vormden uitwisselingen van hoogleraren, studiebezoeken van (groepen) studenten en het verstrekken van studiebeurzen voor studie in het andere land. Vooral voor studiebeurzen – elk land verstrekte omstreeks 100 beursmaanden per jaar, te verdelen over ongeveer 20 kandidaten – bestond grote belangstelling. Daarnaast heeft een speciale subcommissie veel werk gestoken in het wederzijds erkennen van diploma's en van de toelatingen tot de uitoefening van bepaalde beroepen.

Succesvol waren de vanaf 1951 jaarlijks georganiseerde vakantiecursussen voor leraren en onderwijzers, die onderwijsgevenden uit beide landen de kans boden om kennis te maken met het andere land. In de jaren 1970 lukten pogingen om een gezamenlijke universiteit voor beide Limburgen en een gemeenschappelijke Open Universiteit op te zetten niet. Wél kwamen vele tentoonstellingen, concerten en – voornamelijk Nederlandstalige – toneeluitwisselingen tot stand in het kader van het cultureel akkoord.

Het in de jaren 1950 opgerichte Belgisch-Nederlands Tijdschrift voor Volksopvoeding en de Conferenties voor Volksopvoeding waren de eerste gezamenlijke activiteiten op het gebied van volksontwikkeling. Later werden uitwisselingen en gezamenlijke cursussen voor kaderleden en voor jongeren georganiseerd en werd bijzondere aandacht besteed aan culturele contacten in de grensregio’s. Over het algemeen verliep de samenwerking goed, maar de contacten bleven meestal beperkt tot leidinggevenden.

Hoewel de Nederlandse taal in het cultureel verdrag niet expliciet werd genoemd, heeft de gemengde commissie altijd veel oog gehad voor samenwerking in verband met de taal. In 1951 werd de Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren
De Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren was een jaarlijkse conferentie, van 1951 tot 1983 belegd om de culturele contacten tussen Nederland en Vlaanderen te bevorderen. Lees meer opgericht en over een gezamenlijk instituut voor de Nederlandse taal werd vanaf de vroege jaren 1960 overlegd. In een advies van de gemengde commissie uit 1962, het zogeheten “rode boekje”, werd de idee van een Hoge Raad voor de Nederlandse Cultuur geopperd, die onder andere zorg zou dienen te dragen voor de culturele integratie van het Nederlandse taalgebied. De vooropgestelde Hoge Raad is er niet gekomen omdat de idee dat één Nederlandse cultuur in Vlaanderen en Nederland – gebaseerd op de gemeenschappelijke taal – het uitgangspunt moest zijn voor een gezamenlijk optreden (in het buitenland) van politieke zijde weinig bijval kreeg. De discussie over een gezamenlijke instelling voor de Nederlandse taal was ondertussen wel op gang gebracht. Daarbij aansluitend adviseerde de gemengde commissie in 1971 beide regeringen om over te gaan tot de instelling van een Academie voor de Nederlandse Taal, een idee die eerder al was gelanceerd door de christendemocratische Belgische minister van Nederlandse Cultuur Frans van Mechelen Van Mechelen, Frans
Frans van Mechelen (1923-2000) was professor aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven en politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij was volksverte... Lees meer . Een gezamenlijk instituut voor de Nederlandse taal, de Taalunie, kwam in 1980 tot stand en nam onder meer de zorg voor de neerlandistiek in het buitenland over van de gemengde commissie.

1980-1995

Als gevolg van de Belgische staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer van 1980 werden vanaf 1983 aparte vergaderingen van de drie gemeenschappen – de Nederlands-, de Franse en de Duitstalige – met Nederland gehouden. Vlaanderen deed dat vaker dan de twee andere cultuurgemeenschappen, mede door de stimulans van de Vlaamse delegatieleider Johan Fleerackers Fleerackers, Johan
Johan Fleerackers was bestuurder van vele culturele organisaties en voor verschillende ministers van Cultuur de kabinetschef. Hij besteedde veel aandacht aan de Vlaams-Nederlandse culture... Lees meer . In 1993 stuurde de gemengde commissie een advies aan de ministers van het door haar ingestelde Comité van Wijzen, met de aantekening dat er een nieuwe structuur moest komen als Vlaanderen internationaal verdragsrecht zou krijgen, wat in 1993 gebeurde. In het verlengde daarvan werd in 1995, vooral dankzij de inspanningen van de Vlaamse delegatie, het Vlaams-Nederlandse verdrag op het gebied van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn gesloten. Tegelijk werden enkele andere belangrijke Vlaams-Nederlandse verdragen afgesloten, onder andere de langverwachte waterverdragen. De bestaande, uitgebreide samenwerking op het gebied van onderwijs werd voortgezet. Met de sluiting van de GENT-akkoorden (Gehele Europese Nederlandse Taalgebied) in 1990, 1992 en 1993 werd de samenwerking op het gebied van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek overgeheveld van de gemengde commissie naar het ambtelijk overleg. De GENT-akkoorden voorzagen in maatregelen om de mobiliteit van studenten, docenten en wetenschappelijke onderzoekers te verhogen, om structurele samenwerking in alle vormen van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek te verbeteren en om te komen tot meer coördinatie inzake onderwijsbeleid, onder meer wat betreft de gelijkstelling van diploma's.

Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond

Met de invoering van culturele autonomie voor de gemeenschappen in België werd het mogelijk om een Vlaams cultureel centrum in het buitenland op te richten. Gedurende de jaren 1970 werden hierover contacten gelegd tussen de Nederlandse Cultuurgemeenschap, de voorloper van de huidige deelstaat Vlaanderen, en Nederland. Uiteindelijk werd in het Amsterdamse stadscentrum het pand De Brakke Grond aangekocht, dat op 23 mei 1981 werd geopend als eerste Vlaams cultureel centrum in het buitenland. Het doel ervan was tweeledig, en is in essentie hetzelfde gebleven: ten dienste staan van alle gemeenschappelijke Nederlands-Vlaamse culturele activiteiten en bekendheid geven aan de Vlaamse kunst en cultuur in Nederland.

Andere vormen van samenwerking

In 1989 werd een Vlaams-Nederlands coproductiefonds voor podiumkunsten opgericht. Sinds eind de jaren 1980 werken de Vlaamse en Nederlandse theater Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer instituten samen. De samenwerking inzake jeugdwerk, volksontwikkeling, amateurkunsten, kunstzinnige vorming en openbare bibliotheken Openbare bibliotheken
Openbare bibliotheken kennen een lange geschiedenis, die in de Zuidelijke Nederlanden teruggaat tot de 17de eeuw. Ze spelen een rol in de (stedelijke) leescultuur door op een laagdrempeli... Lees meer , die werd samengebracht in één subcommissie, verliep minder vlot als gevolg van de verschillende organisatiestructuren van ministeries en particuliere organisaties in beide landen. In 1993 werd deze vorm van samenwerking geheel overgeheveld van de gemengde commissie naar het ambtelijk overleg.

Besluit

Bijna 40 jaar heeft het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag gefunctioneerd en heeft het een grote verscheidenheid aan samenwerkingsactiviteiten mogelijk gemaakt. Er zijn duurzame contacten gelegd, de wederzijdse verstandhouding is verbeterd en de Nederlandse Taalunie werd opgericht. Met iedere fase in de staatshervorming groeiden de culturele bevoegdheden van Vlaanderen, wat resulteerde in toenemende Nederlands-Vlaamse samenwerking op diverse terreinen. Het sluiten van een apart Vlaams-Nederlands Cultureel Verdrag in 1995 vormde, wat samenwerking van Vlaanderen met Nederland betreft, het sluitstuk van 25 jaar Vlaamse culturele autonomie en de officiële voortzetting van de al langer bestaande Vlaams-Nederlandse samenwerking.