Association du Corps Académique et du Personnel Scientifique de l'Université de Louvain

De splitsing van de Leuvense universiteit vond plaats in 1968, maar was het gevolg van een stapsgewijs proces en van een geleidelijke krachtmeting die plaatsvond tussen de inrichtende macht, de Vlaamse en de Franstalige studenten en professoren (zie Hoger onderwijs Leuven Hoger onderwijs in Leuven
De Franstalige Katholieke Universiteit Leuven werd vanaf 1910 geleidelijk vernederlandst. De strijd voor ‘Leuven Vlaams’ leidde in 1968 tot een splitsing, het ontstaan van twee autonome L... Lees meer ). In deze periode werden verschillende belangenverenigingen opgericht, waaronder de ACAPSUL die ontstond in 1962. De vereniging behartigde de belangen van de Franstalige professoren en verdedigde het unitaire karakter van de Leuvense universiteit. Ze bestreed de splitsing met alle macht. Nadat was besloten om de Franstalige Université catholique de Louvain (UCL) over te hevelen naar Louvain-la-Neuve, hield de vereniging op te bestaan.

Oprichting

De stichting en activiteiten van de ACAPSUL kunnen worden gesitueerd in het kader van de communautaire spanningen van de jaren 1960. Na de parlementsverkiezingen van 1961 en naar aanleiding van de regeringsverklaring en de ontwerpen van de regering- Theo Lefèvre Lefèvre, Theo
Theo Lefèvre (1914-1973) was een advocaat en politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij zetelde in de Kamer en was minister en premier in een periode van belangrijke wetgevende initi... Lees meer - Paul-Henri Spaak Spaak, Paul-Henri
Paul-Henri Spaak (1899-1972) was een Franstalige socialistische politicus die een rol speelde in talrijke communautaire kwesties. Lees meer inzake de taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer , maakten Les amis de l'université de Louvain zich zorgen over het voortbestaan van de Franstalige universiteit in de wettelijk eentalig-Nederlandse stad Leuven. Daarom vroegen ze, vanwege het nationale karakter van de Leuvense universiteit, een vorm van tweetaligheid Tweetaligheid
Lees meer binnen de Leuvense agglomeratie.

Aan de universiteit zelf verzette zich op 5 februari 1962 een vergadering van het Franstalige academisch personeel tegen het eentalig statuut van de stad Leuven. Op die vergadering werd een Comité provisoire de l'assemblée des professeurs de langue française de l'UCL (= Université catholique de Louvain) opgericht, dat een week later, op 13 februari, de Association du Corps académique et du Personnel scientifique de l'Université de Louvain werd. De officiële stichtingsdatum van de vereniging was 2 april 1962. De opzet van deze ACAPSUL was de verdediging en de promotie van de Katholieke Universiteit, ‘patrimoine indivisible de nos deux communautés’, respectievelijk van de belangen van haar Franstalige afdeling ‘en haar suppoosten’ te Leuven zelf. De voorzitter van de vereniging werd de wereldbefaamde wiskundige-astronoom Mgr. Georges Lemaître (1894-1966). De ondervoorzitters waren de econoom Léon H. Dupriez (1901- 1986), die later voorzitter werd, en de wiskundige Robert Ballieu (1914-1980).

Eveneens op 5 februari 1962 werd een motie goedgekeurd die in een Nederlandstalige versie de handtekening kreeg van enkele bekende Vlamingen, onder wie de Antwerpse provinciegouverneur Richard Declerck Declerck, Richard
Richard Declerck (1899-1986) was een Brugse advocaat die later gouverneur van Antwerpen werd en binnen de socialistische beweging een brede en Vlaams geïnspireerde culturele visie verspre... Lees meer , oud-minister Albert de Smaele De Smaele, Albert
Albert de Smaele (1921-2009), schoonzoon van wijlen Gustaaf Sap, kwam in 1947 aan het hoofd te staan van de NV De Standaard. Onder zijn leiding, tot in 1976, groeide de Standaardgroep uit... Lees meer , de Gentse hoogleraar André Vlerick Vlerick, André
André Vlerick (1919-1990) speelde als econoom en politicus in de periode 1950-1970 een belangrijke rol in de studie en in het beleid met betrekking tot de Vlaamse economische ontwikkeling... Lees meer en de socialistische voorman Alfons Vranckx Vranckx, Alfons
Alfons Vranckx (1907-1979) was een hoogleraar rechten en een socialistische politicus met een Vlaamsgezinde overtuiging, die zich op diverse gebieden inzette voor de ‘Vlaamse zaak’, maar ... Lees meer . Het standpunt van de ACAPSUL was en bleef dat de Leuvense universiteit als een tweetalige nationale en unitaire instelling moest worden behouden; de vereniging verweet de Vlamingen het unitaire Leuven niet te willen verdedigen. Aan de bisschoppen, die de inrichtende macht van de Leuvense universiteit vormden, vroeg de ACAPSUL de erkenning van haar standpunt en de aanvaarding van een daaruit voortvloeiende vorm van tweetaligheid van de Leuvense agglomeratie.

ACAPSUL versus VLP en VVP

Als tegenhanger van de ACAPSUL werd in mei 1962 te Leuven de Vereniging van Leuvense Professoren Vereniging van Leuvense Professoren
Lees meer (VLP) gesticht met Mgr. Arthur Janssen Janssen, Arthur
Arthur Janssen was kannunik en hoogleraar moraaltheologie aan de Leuvense universiteit. Hij zette zich in die hoedanigheid in voor de promotie van het Nederlands in het hoger onderwijs.... Lees meer als eerste voorzitter. Tijdens de daaropvolgende maanden speelde de VLP een cruciale rol in de splitsing van de faculteiten. Voorstellen hieromtrent die in januari 1963 bekend raakten, werden door de ACAPSUL met man en macht bestreden, uit vrees dat ze de voorbode zouden zijn van een algehele splitsing. Toch kozen de bisschoppen uiteindelijk voor de splitsing van de faculteiten, zodat er in Leuven een dubbeluniversiteit ontstond met twee volwaardige afdelingen, Leuven-Frans en Leuven-Nederlands.

Deze reorganisatie was een tegenslag voor de ACAPSUL, die daarop de strijd aanbond om, in het kader van de nieuwe taalwetgeving, taalfaciliteiten inzake bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer en een netwerk van Franstalige scholen te krijgen (motie van 14 mei 1963). Door de nieuwe wetgeving van 1963 werden zulke taalfaciliteiten inzake bestuur en onderwijs Onderwijs
Lees meer toegekend. Na deze regeling verzocht de universitaire overheid zowel de ACAPSUL als de VLP hun activiteiten te staken. Toch bleef de ACAPSUL voortbestaan, terwijl de VLP opging in de nieuwe Vereniging van Vlaamse Professoren Vereniging van Vlaamse Professoren
De Vereniging van Vlaamse Professoren (1964-1970) was een drukkingsgroep aan de Nederlandstalige universiteiten. Doel was om de Vlaamse belangen in het universitaire onderwijs en het wete... Lees meer (VVP).

Het ‘mandement’ van 13 mei 1966

Met de splitsing in Leuven was de zaak niet opgelost. Er volgde nog een tweede en definitief kapittel naar aanleiding van de nieuwe wetgeving inzake universitaire expansie. Die leidde niet alleen tot de spreiding van kandidaturen, maar ook tot plannen van delokalisatie of overheveling van de Université catholique de Louvain (UCL) naar Wallonië. Tot tevredenheid van de ACAPSUL loste de bisschoppelijke brief ('mandement' volgens de Vlamingen) van 13 mei 1966 voor Leuven het probleem van de expansie op door tegelijkertijd de fundamentele institutionele en geografische eenheid van de universiteit in Leuven te handhaven en die te combineren met een deconcentratie van Franstalige kandidaturen naar Waals-Brabant. Vier dagen later, op 17 mei, diende het CVP- kamerlid Jan Verroken Verroken, Jan
Jan Verroken (1917-2020) was een politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij was volksvertegenwoordiger en burgemeester van Oudenaarde en speelde een belangrijke rol in de totstandkom... Lees meer een wetsvoorstel in dat de onderwijstaalwetgeving (regionale eentaligheid) wilde doortrekken tot het hoger onderwijs Hoger onderwijs
De evolutie van het Vlaamse hoger onderwijs werd gekenmerkt door een moeizame vernederlandsingspolitiek, gaande van het vroegste verschijnen van Nederlandstalig onderwijs tot de integrale... Lees meer , wat overheveling van nagenoeg de hele UCL naar Wallonië tot gevolg zou hebben. De inoverwegingneming van dit voorstel werd eind juni 1966 wel goedgekeurd door de Waalse communisten en één Waalse socialist (Ernest Glinne, 1931-2009), maar door de Kamer verworpen met steun van de Vlaamse liberalen van de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang Partij voor Vrijheid en Vooruitgang
Lees meer (PVV); ook in de Senaat werd de inoverwegingneming, met staking van stemmen, geweigerd. Wie het wetsvoorstel had gesteund werd door de ACAPSUL tot ‘ennemis publics de l'Université de Louvain' gekapitteld.

De ACAPSUL stond inmiddels onder leiding van Dupriez, voorzitter, en ondervoorzitters Gérard Garitte (historicus, 1914-1990) en kanunnik Fernand van Steenberghen (filosoof, 1904-1993). De volgehouden strakke houding van de ACAPSUL had echter geleid tot onenigheid in de rangen. In juni 1966 diende een aantal leden-professoren immers hun ontslag in. Ze wensten een dialoog met de Vlamingen, die meer dan ooit vastbesloten waren en verenigd in hun verzet tegen het bisschoppelijke ‘dictaat’. De ontslagnemers verenigden zich in de Communauté de la Section française de Louvain (CSFL, die pas op 10 januari 1967 officieel werd gesticht) en kozen als voorzitter de medicus Joseph Maisin (1893-1971); de leiding van deze 'Gemeenschap' hoorde tot de progressieve christendemocratische beweging Rénovation wallonne. In een overeenkomst van 23 januari 1967 met de Vereniging van Vlaamse Professoren (VVP) betuigde de CSFL haar akkoord met een geleidelijke overheveling van de UCL naar Wallonië. De ACAPSUL bleef zich daarentegen hardnekkig verzetten. Relevante informatie is dat toen slechts iets meer dan een derde (37,5%) van de UCL-studenten uit Wallonië kwam; de anderen kwamen uit Brussel (32,5%), het buitenland (17,5%) of Vlaanderen (12,5%). De ACAPSUL, dat toen naar eigen zeggen 544 leden telde, noemde het akkoord tussen CSFL en VVP-Leuven een akkoord van een ‘groupe non représentatif de l'opinion francophone de l'Université avec des représentants du groupe le plus extrémiste de la section flamande’.

De splitsing

In de Academische Raad van de Franstalige afdeling, waar de ACAPSUL-ideologie overheerste, argumenteerde men zoals voorheen dat de Franstaligen reeds 130 jaar in Leuven waren en er ‘un patrimoine inestimable, dont nous refusons d'être dessaisis’ hadden opgebouwd. Mede daarom keurde de Raad op 14 januari 1968 eenparig een expansieplan goed, waarbij, naast een volledige Franstalige universiteit in Leuven zelf, een uitbreiding werd voorzien van de medische faculteit naar Sint-Lambrechts-Woluwe (in de Brusselse agglomeratie) en de vestiging van nieuwe instituten in het Waals-Brabantse Ottignies. Aan Vlaamse zijde had dit expansieplan het effect van een bom: de leiding van Leuven-Nederlands verwierp het, en er volgde een heftige studentenrevolte, die oversloeg naar het middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer . Nagenoeg heel Vlaanderen wees het expansieplan van de UCL af. Doordat de inrichtende macht (de bisschoppen) verdeeld was, werd de expansie een politieke aangelegenheid. Volksvertegenwoordiger Jan Verroken Verroken, Jan
Jan Verroken (1917-2020) was een politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij was volksvertegenwoordiger en burgemeester van Oudenaarde en speelde een belangrijke rol in de totstandkom... Lees meer interpelleerde op 6 februari de regering, die 's anderendaags viel. Eind maart 1968 volgden nieuwe parlementsverkiezingen, waarbij de Christelijke Volkspartij Christelijke Volkspartij
Lees meer (CVP) en de Parti social chrétien (PSC) elk met een eigen communautair programma naar de kiezer stapten: de CVP kwam op voor de overheveling van de UCL naar Wallonië, de PSC voor haar behoud in Leuven. De communautaire problematiek beheerste de verkiezingen en de daaropvolgende moeizame regeringsformatie. Het maart-nummer in 1968 van het tijdschrift Non Evertetur (vrij vertaald uit het Latijn: ‘Ze – dat wil zeggen: de Universiteit – zal niet verdreven worden’), maandblad van de ACAPSUL, stond in het teken van de verkiezingen en blokletterde op de voorpagina, met een verwijzing naar de vernieling door de ‘Teutoonse razernij’ in 1914 en 1940 van de universiteitsbibliotheek: Furore teutonico. 1914... 1940...1968? Non!.

De CVP kreeg bij de verkiezingen een flinke klap, maar niet ten voordele van de unitair gezinde PVV, die stagneerde, wel van de Vlaams-nationale Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer . De nieuwe regering van de CVP en de Belgische Socialistische Partij Belgische Socialistische Partij
Lees meer onder leiding van Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer (juni 1968) voorzag in haar regeringsverklaring inzake Leuven de overheveling van volledige pedagogische eenheden volgens een door de UCL uitgestippelde programmatie. De idee van ontdubbeling van kandidaturen werd dus verlaten. In haar eigen stijl en in die van de ACAPSUL schreef La Libre Belgique La Libre Belgique
La Libre Belgique ontstond in 1884 als een strijdbaar katholiek dagblad en verscheen tot 18 november 1918 onder de titel Le Patriote. Tijdens beide wereldoorlogen gold het blad als de bel... Lees meer dat dit gebeurde dans ‘une volonté ségrégationniste qui fait fi des intérêts de la chrétienté et chasse comme un cancre de son sol la plus grande université catholique du monde et ses 2000 étudiants étrangers’. Een onomkeerbare evolutie was niettemin op gang gekomen, een voorbode van de federalistische herstructurering van België (zie Federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer ). In de loop van 1968 werd op het politieke vlak de volledige en uiteraard in de tijd gespreide overheveling van de hele UCL beslist. Met dat al had de ACAPSUL haar strijd verloren en had ze geen reden van bestaan meer. De bouwwerf in Ottignies werd geopend op 2 februari 1971 en op 2 oktober 1972 begon te Louvain-la-Neuve een eerste academiejaar.