Gerlo, Aloïs

Bracht zijn jeugd door te Baasrode, waar zijn liberale vader huisschilder-glazenmaker was. Na lager middelbaar onderwijs in de Grieks-Latijnse afdeling van de Rijksmiddelbare School te Dendermonde (1926-1929) en hoger middelbaar onderwijs aan het Koninklijk Atheneum te Gent (1929-1932) studeerde Gerlo klassieke talen aan de Rijksuniversiteit Gent (RUG), waar hij in 1936 het diploma van licentiaat in de klassieke filologie behaalde en in maart 1938 tot doctor in de letteren en wijsbegeerte promoveerde. Van september 1937 tot september 1941 was hij studiemeester aan het atheneum te Vilvoorde, met een onderbreking van april 1938 tot mei 1939, toen hij met een reisbeurs te Parijs verbleef. Van september 1941 tot oktober 1956 was hij leraar aan het atheneum te Etterbeek. Sedert 1 oktober 1947 had hij een deeltijdse leeropdracht aan de Université Libre de Bruxelles (later de Vrije Universiteit Brussel-VUB), waar hij op 1 oktober 1956 voltijds docent werd. Hij was ook deeltijds docent aan de Rijkshandelshogeschool te Antwerpen en aan de RUG, waar hij in 1980 doctor honoris causa werd. Zijn wetenschappelijk werk, dat hij ondanks zijn druk publiek leven nooit heeft verwaarloosd, is vooral gewijd aan het humanisme in de Nederlanden in de 16de-17de eeuw en aan de neolatijnse letterkunde. Daarnaast was hij als docent en als vorser bedrijvig op het gebied van de opvoedkunde en het onderwijs.

Na aanvankelijk lid te zijn geweest van de Belgische Werkliedenpartij (BWP), werd hij in juni 1940, bij het begin van de Duitse bezetting en uit verontwaardiging over de ontbinding van de BWP door Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer , lid van de Kommunistische Partij Vlaamsche Kommunistische Partij
De Vlaamse Kommunistische Partij (1937-1945) was een onderafdeling van de Kommunistische Partij. Ze verdedigde een federaal standpunt en gaf het tijdschrift Het Vlaamsche Volk uit. ... Lees meer (KP). Nog vóór de Duitse inval in de Sovjet-Unie stichtte hij in mei 1941 een afdeling van het Onafhankelijkheidsfront (OF) te Vilvoorde en was hij redacteur van het sluikblad Vrijheid. Nadat hij in februari 1944 was ondergedoken, werd hij in mei 1944 nationaal adjunct-secretaris van het OF en op 4 september 1944 nationaal secretaris voor Vlaanderen. Hij was er belast met het toezicht op de sluikbladen van het OF, onder meer Front, waarvan hij naderhand hoofdredacteur werd. Van december 1945 tot februari 1946 was hij hoofdredacteur van het dagblad De Rode Vaan De Rode Vaan
Lees meer . Van 27 september 1944 tot diens ontslag op 16 november 1944 was hij kabinetschef van Fernand Demany, 'minister van het Verzet' en algemeen secretaris van het OF. Op 18 februari 1945 verkoos het nationaal congres van het OF hem tot nationaal secretaris. Zijn journalistieke bedrijvigheid, waarvan hij later de 'woordexcessen' betreurde, had onder meer betrekking op de vervolgingen tegen de collaborateurs ( repressie Repressie
Lees meer ) en op de Koningskwestie.

Gerlo was van 1948 tot 1954 actief in de door de communisten geïnspireerde Vredesbeweging en ondernam van april tot juni 1956 een reis naar China en Moskou. Toen de revelaties van Nikita Chroestjov op het 20ste partijcongres over de wandaden van Jozef Stalin (februari 1956) hem bekend werden, nam hij in oktober 1956, toen de Sovjet-Unie bovendien de Hongaarse opstand onderdrukte, ontslag uit de KP, waarvan hij lid van het Centraal Comité was geweest. Hij stapte onmiddellijk over naar de Belgische Socialistische Partij Belgische Socialistische Partij
Lees meer (BSP).

Reeds in zijn communistische periode nam Gerlo actief deel aan de V.B.: hij hield in 1947 als eerste een pleidooi voor federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer en beklemtoonde op het Algemeen Vlaams Congres Algemeen Vlaams Congres (1949)
Het Algemeen Vlaams Congres werd georganiseerd in december 1949 op initiatief van de Vereniging van Vlaamse Studenten. Het Congres wilde Vlaamsgezinden met uiteenlopende overtuiging tot s... Lees meer van december 1949 de sociaal-economische aspecten van de V.B. In 1964 stichtte hij met onder anderen Pieter de Somer De Somer, Pieter
Pieter de Somer (1917-1985) stond van 1966 tot 1985 aan het hoofd van de Katholieke Universiteit Leuven en speelde een belangrijke rol in de splitsing van de universiteit in een Nederland... Lees meer en Frans van Mechelen Van Mechelen, Frans
Frans van Mechelen (1923-2000) was professor aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven en politicus voor de Christelijke Volkspartij. Hij was volksverte... Lees meer de Vereniging van Vlaamse Professoren Vereniging van Vlaamse Professoren
De Vereniging van Vlaamse Professoren (1964-1970) was een drukkingsgroep aan de Nederlandstalige universiteiten. Doel was om de Vlaamse belangen in het universitaire onderwijs en het wete... Lees meer , waarvan hij secretaris en voorzitter (1967) werd. In november 1966 volgde hij Achilles Mussche Mussche, Achilles
Achilles Mussche (1896-1974) was een socialistisch en flamingantisch geïnspireerde leraar en dichter, die zich in zijn jonge jaren engageerde in het activisme en begin jaren 1920 mee aan ... Lees meer op als algemeen voorzitter van het August Vermeylenfonds August Vermeylenfonds
Het August Vermeylenfonds, opgericht in 1945 door Vlaamse socialisten, beoogde de versmelting van socialistische en Vlaamse idealen. In de jaren 1960 en 1970, onder leiding van Gerlo, koo... Lees meer . In die hoedanigheid was hij medeoprichter van het Vlaams Onderwijscentrum Brussel Vlaams Onderwijscentrum Brussel
Het Vlaams Onderwijscentrum (VOC) werd opgericht in 1967 om het Nederlandstalig onderwijs in Brussel te bevorderen en promoten. Initiatiefnemers waren o.a. Lode Craeybeckx en Hendrik Faya... Lees meer (1967) en in 1972-1973 en 1976-1977 voorzitter van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen
Lees meer (OVV). In laatstgenoemde functie schreef hij in juli 1972 een Vlaams manifest inzake Brussel, dat door meer dan honderd prominenten werd ondertekend. Hij had een groot aandeel in de 5 November-betoging van 1967 te Antwerpen ( Nationaal Komitee 5 November Nationaal Komitee 5 november
Het Nationaal Komitee 5 november organiseerde op 5 november 1967 een nationale betoging in Brussel rond actuele thema’s uit de Vlaamse beweging, zoals de kwestie Leuven, de splitsing van ... Lees meer ), waarvan hij de doelstellingen uitbreidde met de eis voor een zelfstandige VUB. Zijn belangrijkste bijdrage aan de V.B. ligt overigens op dit laatste terrein. Nadat de raad van bestuur van de ULB-VUB op 20 juni 1968 het beginsel van twee autonome structuren had aanvaard (het zogenaamde 'plan-Homès') en Gerlo het Vlaamse personeel ertoe had kunnen brengen zich uit te spreken voor twee volstrekt autonome universiteiten in plaats van één tweeledige universiteit, werd Gerlo ondervoorzitter van een tijdelijke Nederlandse raad van beheer in de schoot van een overgangsraad ULB-VUB (26 maart 1969) en ten slotte, op 2 juli 1969, de eerste rector van een volkomen zelfstandige VUB. In die functie werd hij opnieuw verkozen in juli 1970 en nogmaals in juli 1972. Hij bleef rector tot 30 september 1974.

Ter gelegenheid van het tienjarige bestaan van het OVV in 1976 ontwierp hij als voorzitter een tekst over het probleem Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer , die door acht van de bekendste Vlaamse schrijvers werd ondertekend en als Oproep van de Acht bekend bleef. Hij mocht het beleven dat de Staten-Generaal van het OVV zich op 6 november 1976 unaniem uitspraken voor het tweeledig federalisme waarvoor hij steeds had geijverd. De politieke verwezenlijking hiervan meende hij te zien in het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer , waarvan hij, na een nachtelijk gesprek op 26 mei 1977 tussen de leden van het presidium van het OVV en de verantwoordelijke politici ( Wilfried Martens Martens, Wilfried
Lees meer , Willy Claes, Hugo Schiltz Schiltz, Hugo
Hugo Schiltz (1927-2006) was een advocaat en politicus voor de Volksunie. Hij zetelde in de Antwerpse gemeenteraad, de Kamer en maakte deel uit van een Vlaamse Regering. Hij zetelde in he... Lees meer ), binnen het OVV de enige voorstander bleek te zijn. Als voorzitter van het OVV nam hij dan ook op 18 juli 1977 ontslag, nadat de overige presidiumleden buiten hem om een Anti-Egmontkomitee Anti-Egmontkomitee
Het Anti-Egmontkomitee verenigde een 50-tal niet-partijpolitieke Vlaamse verenigingen in hun verzet tegen het Egmontpact. De uitgeoefende druk lag aan de basis van de val van de regering-... Lees meer hadden opgericht. In de gunstige houding van de socialistische partij tegenover het Egmontpact zag hij een historische toenadering van deze partij tot de standpunten van het OVV en de verwezenlijking van het programma van de Halle-betoging (24 november 1974) – een initiatief van het OVV met de bedoeling de eisen voor de 'beveiliging' van Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant
De naam van de provincie Brabant herinnert aan het vroegere gelijknamige hertogdom, dat tijdens de Middeleeuwen vorm had gekregen en waarvan het noordelijke deel een belangrijke rol speel... Lees meer kracht bij te zetten – waarvoor hij zich zeer had ingezet. De staatkundige visie van het Egmontpact leek hem belangrijker dan enkele psychologisch gevoelige en voor de Vlamingen minder gunstige taalaspecten. Het was voor Gerlo een persoonlijk drama dat zijn medestrijders uit het OVV hem lieten vallen. Daardoor was zijn rol in de V.B. praktisch uitgespeeld. De toekenning van de Joost van den Vondelprijs Joost Van den Vondelprijs
Lees meer te Münster op 29 november 1977 was maar een magere troost. Gerlo geraakte nog meer geïsoleerd toen hij op 12 december 1979 ontslag moest nemen als voorzitter van het Vermeylenfonds, dat hem zijn pro-Amerikaanse houding in de zogenaamde rakettenkwestie kwalijk nam evenals zijn verzet tegen de toetreding van het Vermeylenfonds tot de Unie van Vrijzinnige Verenigingen (UVV). Hij nam ten slotte in 1980 ook ontslag uit de socialistische partij.

Gerlo ontplooide sindsdien een grote jounalistieke bedrijvigheid als schrijver van vrije tribunes, die alle een sterk pro-Westerse, antisocialistische toon aansloegen. In binnenlands politiek opzicht noemde hij zich voortaan "liberaal, sociaal-democraat, flamingant" en zelfs "nationalist", evenals "een verdediger van de christelijke waarden". Hij wenste een hertekening van de politieke kaart en de oprichting van een "Vlaamse Democratische Alliantie".