Yoors, Eugeen

Afkomst en opleiding

Eugeen Yoors was de oudste van twee broers uit het gezin van een steenkoolhandelaar, die een tijdlang in Sevilla een bedrijf had dat alcohol produceerde op basis van maïs en die een beperkte artistieke vorming had genoten. Yoors kwam in Andalusië aan toen hij drie jaar oud was, werd er vrijzinnig en in het Frans en het Spaans opgevoed, volgde er les aan de kunstacademie en werd er blijvend beïnvloed door het koloriet van het mediterrane landschap. Toen hij twintig was, keerde hij terug naar Antwerpen, waar hij – terwijl hij amper Nederlands sprak – achtereenvolgens studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten. In 1903 exposeerde hij voor het eerst tijdens de Triënnale van de Schilderkunst in Brussel.

Vanaf 1905 verbleef Yoors in Parijs, waar hij lessen volgde aan de Ecole des Beaux-Arts en de Sorbonne-universiteit. In de Franse hoofdstad kwam hij in contact met de symbolistisch-esoterische literator, beeldend kunstenaar en kunstcriticus Josephin Péladan (1858-1918), die ook zijn latere vrienden Jozef Muls Muls, Jozef
Lees meer , Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer en Flor van Reeth Van Reeth, Flor
Lees meer zou beïnvloeden. Hij leerde er eveneens het werk kennen van de tot het katholicisme bekeerde, antimodernistische auteur Léon Bloy (1846-1917), die in Frankrijk Frankrijk & Vlaanderen
De verhouding tussen Vlaanderen en Frankrijk werd altijd gekenmerkt door een aanzienlijke dubbelzinnigheid. Hoewel er lange tijd een grote affiniteit met de Franse cultuur bestond, werd d... Lees meer maar ook in Vlaanderen en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer een generatie jonge katholieke intellectuelen inspireerde. Dat gold ook voor het oeuvre van een andere katholieke bekeerling en symbolistische schrijver, Joris-Karel Huysmans (1848-1907).

De Vlaamse beweging

Na kunstomzwervingen doorheen tal van Europese landen, waarbij hij kennis maakte met de glasschilderkunst, belandde Yoors in 1907 in Boechout. Samen met architect Flor van Reeth sloot hij aan bij de plaatselijke kunstkring Streven, de Vereeniging van Antwerpsche Kunstschilders en de Antwerpse kunstkring De Scalden. In 1908 richtte Yoors mee de Belgische tak op van het spirituele genootschap van de Rozenkruisers, dat hij in Parijs had leren kennen.

Vermoedelijk kwam hij via Van Reeth en later via zijn toekomstige echtgenote Magda Peeters Peeters, Magda
Magda Peeters (1892-1989) was een letterkundige en katholiek pacifiste, die onder meer actief was in de Vlaamse dienstweigeraarsbeweging. Ze was van 1936 tot 1946 provincieraadslid in An... Lees meer in contact met de Vlaamse beweging. In 1913 publiceerde hij enkele bijdragen in het mee door Van Reeth geleide Vlaamsgezinde tijdschrift De Bouwgids. Maandschrift voor Huis en Haard. Datzelfde jaar was hij in het gezelschap van Peeters aanwezig op de viering van Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer in diens woonplaats Ingooigem, die de vorm aannam van een grootse flamingantische manifestatie. Ondertussen had hij in 1911 voor de villa van Muls in Kapellen zijn eerste glas-in-loodraam ontworpen.

De Eerste Wereldoorlog

Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd Yoors opgeroepen als militair. Na de val van Antwerpen in oktober 1914 kwam hij via het Belgische grensdorp De Klinge eerst terecht in het interneringskamp van Amersfoort en later in dat van Zeist. Hij gaf er teken- en schilderles, organiseerde tentoonstellingen ten bate van oorlogsslachtoffers, exposeerde zelf en portretteerde zijn medegeïnterneerden. In juli 1918 trouwde hij met Peeters. In 1919 werd Yoors gedemobiliseerd en dacht hij er – na een werkaanbieding als decorateur – kortstondig aan om te emigreren naar de Verenigde Staten van Amerika. Onder de indruk van de oorlog ruilde hij ondertussen zijn l’art pour l‘art-opvattingen in voor een maatschappelijk geëngageerde kunst. Tegelijk liet hij de schilderkunst op doek of paneel meer en meer achter zich en focuste hij zich vooral op glasschilderkunst.

Het interbellum

In 1924 richtte hij mee de Pelgrimbeweging De Pelgrim
De Pelgrim was een katholieke kunstenaarsbeweging die in 1924 werd opgericht door Felix Timmermans, Ernest van der Hallen en Flor van Reeth. De beweging wilde het Vlaams-katholieke kunst... Lees meer op, die traditioneel katholicisme koppelde aan artistieke moderniteit. Hij trad in die periode toe tot de kunstkring van het Verbond van Vlaamsche Oud-Strijders (VOS) Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer en werkte als illustrator voor katholieke tijdschriften zoals Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer en De Pelgrim De Pelgrim
Lees meer .

Tijdens het interbellum ontwikkelde Yoors zich met ontwerpen met strenge en eenvoudige lijnen en grote vlakken in gloedvolle kleuren tot een (technische) vernieuwer van de (religieuze) glasraamkunst. Zo tekende hij in 1931 de glasramen voor de Boodschapkapel van het Heilig- Hartinstituut van de Zusters Annunciaten in Heverlee, een architectonische creatie van Van Reeth. Hij tekende toen of later meer dan 400 glasramen voor kerken en katholieke scholen in onder meer Antwerpen en de Antwerpse regio, maar ook in Bornem, Duffel, Grembergen, Mechelen, Ninove, Sint-Niklaas, Sint-Truiden, Turnhout en Weelde (Ravels) en voor kloosters in Congo en Mexico. Yoors’ ontwerpen waren figuratief, want hij liep niet hoog op met de abstractie, maar dat belette niet dat zijn werk – ook zijn magnum opus in Heverlee – niet altijd werd gesmaakt door de kerkelijke overheid, die bleef zweren bij de 19de-eeuwse neogotiek.

Desondanks bleef Yoors het katholicisme trouw, hoewel hij in 1932 even overwoog om over te stappen naar de georganiseerde vrijzinnigheid Vrijzinnigheid
Dit artikel belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en de vrijdenkersbeweging van de 19de eeuw tot nu. Lees meer en zich aan te sluiten bij de vrijmetselarij. Zijn katholieke overtuiging maakte hem niet alleen afkerig van het communisme, maar ook van het nationaalsocialisme. Tegelijk raakte hij sterk geïnteresseerd in het jodendom en toonde zich hij bijzonder afkerig van het antisemitisme Antisemitisme
Lees meer . In 1936 richtte zijn sterk pacifistische echtgenote enerzijds mee het Katholiek Bureau voor Israël op en werd zij datzelfde jaar anderzijds verkozen tot Antwerps provincieraadslid voor het fascistische Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer , de partij waaruit zij drie jaar later overigens ontslag nam.

De Tweede Wereldoorlog en daarna

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer vluchtte Yoors met zijn vrouw en hun dochter naar Groot-Brittannië, waar hij diverse glasramen realiseerde. In 1947 keerden zij terug naar België.

In 1956 schonk de Vlaamse Toeristenbond (VTB) – Vlaamse Automobilistenbond (VAB) Vlaamse Toeristenbond
VTB-VAB (1922) was een cultureel-toeristische organisatie die bijdroeg aan de ontwikkeling van het toerisme en de mobiliteit in Vlaanderen. Ze was door haar financiële en culturele slagkr... Lees meer drie grote, door Yoors gemaakte glasramen aan de Sint-Ludgardisbasiliek in Tongeren. Tussen 1959 en 1965 vervaardigde hij tien brandglasramen voor de in heropbouw zijnde IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer , voorstellend: de gebroeders Frans en Edward van Raemdonck Van Raemdonck, Frans
Lees meer , Renaat de Rudder De Rudder, Renaat
Renaat de Rudder (1897-1917) was actief in de Frontbeweging. Nadat hij werd gedood tijdens een verkenningstocht, ging De Rudder als een van de ‘IJzersymbolen’ deel uitmaken van de Vlaams-... Lees meer , Onze-Lieve-Vrouw van de IJzer, Christus met de doornen, Kerstmisvisioen aan de IJzer, Heldenhuldekruis, 'Nooit meer oorlog', ‘'t En zal’ – Hulde aan Joe English English, Joe
Joe English (1882-1918) was een Brugse kunstschilder, die zijn grote faam binnen de Vlaamse beweging vooral ontleende aan zijn tekenwerk als frontkunstenaar. Lees meer , ‘Vliegt de blauwvoet-storm op zee’ – Hulde aan Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer , ‘Vlaanderen vrij’ – Hulde aan Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer , Christus aan het kruis, Tijl Uilenspiegel Tijl Uilenspiegel
Tijl Uilenspiegel is een personage uit een laatmiddeleeuws Duits volksboek, dat van de 19de eeuw tot diep in de 20ste eeuw door uiteenlopende politieke bewegingen in België en Vlaanderen ... Lees meer . Overigens keek Yoors nogal ambivalent aan tegen de IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer , hoewel hij er sporadisch aan deelnam. Zijn Vlaams(gezind)e engagement was ook in het algemeen eerder beperkt.

Tijdens de laatste twee decennia van zijn leven woonde Yoors langere periodes in de omgeving van Londen en op Tenerife en tekende hij glasramen voor de onuitgevoerd gebleven Kathedraal van de Wereldvrede van Van Reeth.

Postuum

In 1979, het jaar van zijn overlijden, stond de VTB-VAB – naar aanleiding van de honderdste verjaardag van zijn geboorte – in voor een grafmonument voor Yoors op het erepark van de Antwerpse begraafplaats Schoonselhof, met daarop een Keltisch kruis, een pelgrimsstaf en een Sint-Jacobsschelp. Datzelfde jaar werd de vereniging zonder winstoogmerk Stichting Eugeen Yoors opgericht, met de latere minister van staat en eredoctor van de Katholieke Universiteit Leuven August Vanistendael (1917-2003) als eerste voorzitter. In 1996 werd aan de woning in Berchem waar Yoors jarenlang woonde een gedenkplaat onthuld. In 2000 werd gestart met de uitgave van het Yoors Flash Magazine.