Van Coppenolle, Adriaan Emiel

Adriaan van Coppenolle was een van de drie kinderen uit het gezin van een douanebeambte die later belastingontvanger werd. Na de klassieke humaniora in het Klein Seminarie van Hoogstraten Klein Seminarie van Hoogstraten
Het Klein Seminarie van Hoogstraten (1835) kende tot na de Tweede Wereldoorlog een prominente Vlaamsgezinde scholierenbeweging. Lees meer , studeerde hij aan de Koninklijke Militaire School (KMS) in Brussel en promoveerde daar in 1914 tot onderluitenant. Na de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , die hij – na de val van Antwerpen in oktober 1914 – meemaakte aan het IJzerfront, werd hij bevorderd tot kapitein. Vanaf 1919 maakte hij deel uit van het Belgisch bezettingsleger in Duitsland, eerst in het Rijnland en later in het Roergebied.

Belgisch militair en flamingant

Tussen 1925 en 1930 was Van Coppenolle chef van een artillerieregiment en zette hij zich in voor de stringente toepassing en de verbetering van de taalwetgeving in het leger. Hij schreef onder het pseudoniem TVW over militaire aangelegenheden in de krant De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer , waarbij hij onder meer de regionale rekrutering en de oprichting van eentalige leger Leger
Lees meer eenheden bepleitte. Een selectie uit die journalistieke stukken werd in 1926 in boekvorm uitgebracht onder de titel Het militair vraagstuk. In de tweede helft van de jaren 1930 werkte Van Coppenolle mee aan het weekblad Elckerlyc Elckerlyc
Elckerlyc (1935-1939) was een katholiek Vlaamsgezind weekblad dat werd opgericht door een groep rond de katholieke en flamingantische politicus Frans van Cauwelaert. Het verdedigde het mi... Lees meer , eveneens in verband met militaire thema’s.

Van Coppenolles Vlaamsgezindheid, in de lijn van Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , leidde meermaals tot conflicten met de legeroverheid. Desalniettemin kreeg hij de gelegenheid om te studeren aan de Leuvense universiteit, waar hij in 1932 promoveerde tot doctor in de politieke en sociale wetenschappen met een proefschrift over De Belgische politiek van de Volkswoning. Die dissertatie verscheen datzelfde jaar in boekvorm en werd bekroond met een prijs van de Bond van Grote Gezinnen Bond van Grote en Jonge Gezinnen
Gezinsbond (1921-), tot februari 2002 nog Bond van Grote en van Jonge Gezinnen (de Bond), is een sociaal-culturele vereniging ter verdediging van het gezin. Door te wegen op het beleid en... Lees meer van België, de voorloper van de huidige Gezinsbond. In 1934 promoveerde hij – na enige strubbelingen in verband met zijn flamingantisme – tot majoor en werd hij aangesteld tot bataljonscommandant van het in Hasselt gelegerde 11de linieregiment. Nadat in 1938 een taalwet in verband met het leger door het parlement was gestemd, fungeerde hij als lid van de jury die de Nederlandse taalkennis van kandidaat-lesgevers voor de nieuw opgerichte Nederlandstalige afdeling van de KMS beoordeelde. Los van zijn militaire functie werkte hij in die jaren mee aan de Katholieke Encyclopedie en verzorgde hij cursussen en lezingen over zowel militaire als sociale aangelegenheden.

1940-1941

In 1939 werd Van Coppenolle luitenant-kolonel. Vanaf 10 mei 1940 nam hij deel aan de Achttiendaagse Veldtocht. Op de 25ste van die maand werd hij tijdens de slag aan de Leie krijgsgevangen genomen door Duitse militairen en overgebracht naar een krijgsgevangenkamp voor officieren in het Beierse Eichstätt, waar hij af en toe lezingen verzorgde. Eind januari 1941 werd hij overgeplaatst naar Lückenwalde, ten zuiden van Berlijn, waar hij kampoverste was, uiteraard onder supervisie van Duitse militairen. Hij engageerde er zich in de op 19 september 1940 opgerichte Luitenant De Winde-kring Luitenant De Winde-kring
De Luitenant De Winde-Kring was een vereniging van Vlaamse officieren in Duits krijgsgevangenschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Kring kwam in de collaboratie terecht. Lees meer , die Vlaams(gezind)e officieren groepeerde en Nieuwe Orde-gezind was. Of Van Coppenolle instemde met de aanvullende statuten van deze groep, waarin het nationaalsocialisme werd onderschreven en de hoop op een Duitse overwinning werd uitgesproken, is nog altijd niet duidelijk. Tijdens zijn gevangenschap kreeg hij van de Antwerpse burgemeester Leo Delwaide Delwaide, Leo
Leo Delwaide (1897-1978) was advocaat en politicus voor achtereenvolgens de katholieke partij en de Christelijke Volkspartij. Als burgemeester van Antwerpen (1940-1944) speelde hij tijden... Lees meer het voorstel om in de havenstad hoofdcommissaris van de gemeentelijke politie te worden. Van Coppenolle aanvaardde die benoeming.

Hoofd van de algemene rijkspolitie en de rijkswacht

Ondertussen had secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken Gerard Romsée Romsée, Gerard
Lees meer , een kopstuk van het collaborerende Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV), hem echter aangezocht als algemeen hoofd van de onder dat ministerie ressorterende politionele diensten in België. Nadat hij in augustus 1941 vanuit Duitsland was gerepatrieerd, werd Van Coppenolle op 10 oktober daaropvolgend als dusdanig aangesteld. Op 6 februari 1943 werd hij – hoewel hij een militair was – korpsoverste van de rijkswacht en bevorderd tot kolonel, wat nogal wat kwaad bloed zette bij (leidinggevende) rijkswachters. Als algemeen bevelhebber van de gendarmerie liet hij de taalwetgeving stipt naleven en reorganiseerde hij het korps in afzonderlijke Vlaamse en Waalse afdelingen. Vacatures – al dan niet het gevolg van het verwijderen door hem van rijkswachters die hij niet gunstig gezind was – vulde hij meestal in met hem welgevallige en getrouwe officieren uit de inmiddels zo goed als uit elkaar gevallen Luitenant De Winde-kring. Nogal wat personen en instanties, zowel binnen als buiten de rijkswacht, gingen niet akkoord met de aanpak en het beleid van Van Coppenolle, wel integendeel. Verzetsdaden beschouwde hij als een vorm van criminaliteit, waartegen diende te worden opgetreden, net zoals tegen rijkswachters die bij het verzet Verzet
Het georganiseerde verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Vlaamse provincies was doorgaans altijd Belgisch verzet: zowel op het vlak van de ideologische oriëntatie, de motieven en he... Lees meer waren betrokken. Via de uitzendingen van de BBC werd hij door de Belgische regering in Londense ballingschap vanaf september 1943 scherp bekritiseerd en gedesavoueerd. In 1944 mislukte een poging vanuit verzetskringen om hem te vermoorden.

Na de Tweede Wereldoorlog

In november 1944 werd Van Coppenolle, die in september van dat jaar naar Duitsland was gevlucht, door de Belgische eerste minister Hubert Pierlot (1883-1963) in de Kamer van Volksvertegenwoordigers omschreven als ‘een onwaardige chef’. Nadat hij in 1945 was gearresteerd, werd hij in 1948 veroordeeld tot de doodstraf, die echter werd omgezet in levenslange gevangenisstraf. Toen hij in 1952 vrijkwam, leidde de commotie daarover tot het ontslag van minister van Justitie Joseph Pholien (1884-1968).

In zijn Memorie met verantwoording van het beleid van kolonel Em. Van Coppenolle als hoofd van de Algemene Rijkspolitie (A. R. P.) uit 1948 en in Wat ik nog te zeggen heb. Het Belgisch binnenlands beleid inzake de handhaving van de openbare orde gedurende de Duitse bezetting, 1940-1944 uit 1953 verdedigde hij zonder omwegen zijn optreden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van Coppenolle argumenteerde onder meer dat hij de politiek van het minste kwaad had gevolgd en erger had voorkomen en dat hij zijn benoeming als hoofd van het rijkswachtkorps slechts had aanvaard nadat koning Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer daarmee akkoord was gegaan, iets wat door het hof vanzelfsprekend werd erkend noch tegengesproken.

Na zijn vrijlating werkte Van Coppenolle voor het Duitse stalbedrijf Mannesmann. In het CegeSoma (Brussel) worden de onuitgegeven Memoires A. van Coppenolle 1910-1960 bewaard.