Koninklijk Vlaams Conservatorium Antwerpen

Van École de musique d’Anvers naar Koninklijk Conservatorium Antwerpen

In 1867 drong de Vlaamsgezinde minister van Binnenlandse Zaken Alfons Vandenpeereboom Vandenpeereboom, Alfons
Lees meer aan op de herinrichting van de École de musique d'Anvers, de Antwerpse stedelijke muziekschool sinds 1859. Het stadsbestuur, dat werd gevormd door de Vlaamsgezinde Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer , benoemde op aansturen van de minister componist Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer tot directeur van de Antwerpse muziekschool. Voortaan was het Nederlands de voertaal, wat nauw aansloot bij de artistiek- en romantische visie van Benoit, waarin de onderwijstaal ook de moedertaal diende te zijn. Veeleer zijn kwistig financieel beheer van de muziekschool dan zijn Vlaamsgezinde opvattingen brachten Benoit vanaf 1872 regelmatig in conflict met het nieuwgekozen liberale Antwerpse stadbestuur.

De stad Antwerpen Antwerpen
Lees meer stond haar muziekschool in juni 1898 af aan de Belgische overheid. De school kreeg de nieuwe naam ‘Koninklijk Vlaams Conservatorium’ en werd daarmee de eerste Belgische instelling voor hoger onderwijs Hoger onderwijs
De evolutie van het Vlaamse hoger onderwijs werd gekenmerkt door een moeizame vernederlandsingspolitiek, gaande van het vroegste verschijnen van Nederlandstalig onderwijs tot de integrale... Lees meer met het Nederlands als de officiële voertaal. Benoit bleef directeur en bereikte waar hij al sinds de jaren 1860 bij de overheid op aandrong: een muziekconservatorium met onderwijs in de volkstaal. Het duurde echter wel nog tot 1922 tot de bezoldigingen van de leraren gelijkgesteld werden aan die van hun collega’s in de andere Belgische conservatoria. Het tijdelijke onderkomen aan de Sint-Jacobsmarkt in Antwerpen waar het conservatorium sinds 1886 gehuisvest was, werd ook pas in 1968 verruild voor het nieuwe complex De Singel aan de Desguinlei.

Vanaf september 1970 richtte het conservatorium na meer dan honderd jaar geen basisonderwijs meer in. De focus lag voortaan op middelbaar en hoger kunstonderwijs. In september 1995 startte het conservatorium het schooljaar als het departement Dramatische Kunst, Muziek Muziek
Lees meer en Dans, een onderdeel van de Vlaamse Autonome Hogeschool Antwerpen – de latere Artesis Hogeschool. In 2013 kreeg het departement de naam School of Arts en maakt sindsdien als Koninklijk Conservatorium Antwerpen deel uit van de AP Hogeschool.

Meer dan muziekonderwijs

Benoits leerplan voor het conservatorium was breder dan puur technisch-muzikaal onderwijs en had veel aandacht voor literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer , voordracht en (kunst)geschiedenis. Hij haalde zijn inspiratie bij Duitse muziekpedagogen. Na jarenlange werkzaamheden publiceerde hij in 1900 zijn Algemeen Leerplan, dat weliswaar nooit volledig werd toegepast. Dankzij letterkundige Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer , die vanaf 1907 bijna dertig jaar de leiding had over de toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer opleiding en een nauwe samenwerking met het theatergezelschap van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg onderhield, genoot de toneelopleiding van het conservatorium tot de oprichting van de Studio Herman Teirlinck na de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer de reputatie van beste Nederlandstalige toneelopleiding in België.

Het Koninklijk Vlaams Conservatorium kende een concertvereniging die in feite terugging tot 1881, maar die, na heel wat hoogten en laagten, werd heropgestart in 1934 onder leiding van de componist en latere conservatoriumdirecteur Lodewijk de Vocht De Vocht, Lodewijk
Componist en dirigent Lodewijk de Vocht (1887-1977) was directeur van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium. Lees meer . De vereniging organiseerde geregeld opvoeringen van de Nederlandstalige werken van onder andere Peter Benoit en Lodewijk Mortelmans Mortelmans, Lodewijk
Lodewijk Mortelmans (1868-1952) was achtereenvolgens leraar en directeur van het Antwerpse conservatorium. Hoewel hij grote bewondering koesterde voor Peter Benoit, brak hij gaandeweg met... Lees meer evenals meerdaagse festivals gewijd aan één bepaalde nationale school of één bepaalde componist. Muzikanten van het conservatorium en andere binnen- en buitenlandse ensembles verzorgden de uitvoering. De nauwere samenwerking van het conservatorium met kunstencentrum De Singel sinds de jaren 1990 had als gevolg dat een eigen concertvereniging overbodig werd.

De bibliotheek van het conservatorium, gesticht in 1874, is mede door schenkingen en legaten uitgegroeid tot een van de belangrijkste muziekbibliotheken van België. Zij bevat meer dan tienduizend handschriften van Belgische, vooral Vlaamse componisten, waarvan enkele zijn opgenomen op de lijst van het roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschap
De Vlaamse Gemeenschap (1980) is een van de drie gemeenschappen in België (naast de Franse en Duitstalige Gemeenschap) die bevoegd is voor de zogenaamde ‘persoonsgebonden aangelegenheden’... Lees meer . De bibliotheek bewaart eveneens archieven van organisaties en vooraanstaande figuren uit de Belgische muziek-, theater- en dansgeschiedenis zoals de Studio Herman Teirlinck, Jeanne Brabants, Florimond van Duyse Van Duyse, Florimond
Florimond Van Duyse (1843-1910) ijverde als magistraat voor Nederlandstalige militaire rechtspraak. Ook verzamelde en bestudeerde hij oud-Nederlandse volksliederen. Verder componeerde hij... Lees meer en Jef van Hoof Van Hoof, Jef
Lees meer .

In de schoot van het conservatorium ontstonden verschillende organisaties die een belangrijke bijdrage leverden aan het muziekhistorisch onderzoek in België, zoals het Peter Benoitfonds Peter Benoit-Fonds
Lees meer (°1902), de Koninklijke Vereniging voor Muziekgeschiedenis te Antwerpen (°1931) en het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek (°1998).

Directeurs en departementshoofden

Componist Jan Blockx Blockx, Jan
Jan Blockx (1851-1912) was een leerling en opvolger van Peter Benoit als directeur van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Hij componeerde Nederlandstalige muziekstukken die internat... Lees meer volgde Benoit in 1901 op als directeur. Daarna volgden dirigent Emiel Wambach (1912-1924), componisten Lodewijk Mortelmans (1924-1933) en Flor Alpaerts Alpaerts, Flor
Antwerpenaar Flor Alpaerts (1876-1954) was de belangrijkste Benoit-dirigent van zijn generatie. Ook was hij actief als componist. Lees meer (1933-1941) als directeurs van de instelling. Op voorspraak van onder meer Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer volgde in 1942 de Vlaamsgezinde componist Jef van Hoof de afgezette Alpaerts op. Zijn tegenkandidaat – componist Lodewijk de Vocht – volgde hem onmiddellijk na de bevrijding in 1944 op als directeur. In 1952 kwam componist Flor Peeters Peeters, Flor (1903-1986)
Lees meer aan het hoofd te staan van het conservatorium, daarna volgden componist Eugène Traey (1968-1980) en koorleiders Kamiel Cooremans (1980-1991) en Michaël Scheck (1991-1995). Na de fusie met de Artesis Hogeschool bleef Scheck tot 1997 aan als departementshoofd. Daarna volgden muziekpedagoog Herman Mariën (1997-2001) en danseres Pascale de Groote (2001-2013) als departementshoofden. Na de omvorming van het muziekdepartement tot de School of Arts van de AP Hogeschool hadden slagwerker Freddy Mariën (2013-2014), theaterdirecteur Stefaan de Ruyck (2017-2023) en sinds 2024 theaterbestuurder Piet Menu de leiding over het conservatorium.