Vlaamse Gemeenschap

De Belgische staat, die in 1830 boven de doopvont werd gehouden, was een unitaire of een eenheidsstaat: alle burgers van het nieuwe koninkrijk waren onderworpen aan één centraal politiek gezag, belichaamd in het bestaan van één nationaal parlement en één nationale regering. Van de noties ‘Nederlandstalige/Vlaamse’ of ‘Franstalige/Waalse’ (volks)gemeenschap was als dusdanig geen sprake. In de Grondwet van 1831 was geen spoor van enige bepaling die wees op het bestaan van verschillende ‘gemeenschappen’ binnen het Belgische staatsverband.

De heftige taalstrijd die in de tweede helft van de 19de eeuw uitbrak en die tussen 1873 en 1932 uitmondde in een reeks Belgische taalwetten Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer die het gebruik van het Nederlands in bestuur, gerecht en onderwijs regelden, resulteerde na de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer in een breder, communautair conflict. ‘Belgische’ politieke conflicten zoals rond de terugkeer van koning Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer en het repressie Repressie
Lees meer vraagstuk wezen op een diepe mentale kloof tussen de Franstalige en Nederlandstalige bewoners van België. Hierop entte zich vanaf de jaren ’60 een economische kloof: tussen Vlaanderen, dat met de expansiewetten een snelle economische ontwikkeling kende, en Wallonië, dat geconfronteerd werd met de teloorgang van zijn ‘klassieke’ staal- en steenkoolindustrie. Het idee dat België ‘één staat’ was, kwam nu onder druk te staan en de vaststelling dat het toekennen van ‘politiek zelfbestuur’ aan de twee grote bevolkingsgroepen van België noodzakelijk was, maakte opgang.

De politieke crisis rond Leuven-Vlaams, die in 1968 heel Vlaanderen beroerde, fungeerde als beslissende katalysator voor de eerste communautaire grondwetsherziening die de regering van Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer op 24 december 1970 zou realiseren. Die grondwetsherziening erkende voor de eerste keer dat er in België drie cultuurgemeenschappen bestaan, geënt op de drie taalgebieden: de Nederlandse, de Franse en de Duitse cultuurgemeenschap. Die drie cultuurgemeenschappen namen voor een aantal domeinen – taal, cultuur en bepaalde delen van onderwijs – de bevoegdheden over van de nationale staat. Een eigen parlement – cultuurraad Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap
Lees meer genoemd – mocht voor deze bevoegdheden voortaan decreten stemmen, die evenwaardig waren aan de wetten van het Belgische parlement. Het wetgevende monopolie van het nationale parlement was dus doorbroken, maar van volwaardig politiek autonome deelstaten was in 1970 nog geen sprake. De bevoegdheden van de cultuurgemeenschappen waren daarvoor te beperkt en ze beschikten ook niet over een eigen regering. De oprichting van ‘cultuurgemeenschappen’ kwam vooral tegemoet aan de Vlaamse verzuchting om culturele autonomie te krijgen.

Merk ook op dat Brussel in 1970 geen ‘cultuurgemeenschap’ werd: zowel de Nederlandse als de Franse cultuurraad waren hier bevoegd.

Met de staatshervorming Staatshervorming
Tussen 1970 en vandaag werden zes staatshervormingen doorgevoerd die België omvormden van een unitaire in een federale staat met drie gewesten, het Vlaamse, het Waalse en het Brussels Hoo... Lees meer van 8 augustus 1980 zette België een nieuwe stap in de ontmanteling van de unitaire Belgische staat: de ‘cultuurgemeenschappen’ werden omgevormd tot ‘gemeenschappen’ die een verregaande vorm van politiek zelfbestuur kregen. Zo werd de ‘Nederlandstalige cultuurgemeenschap’ omgevormd tot de Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Gemeenschap
De Vlaamse Gemeenschap (1980) is een van de drie gemeenschappen in België (naast de Franse en Duitstalige Gemeenschap) die bevoegd is voor de zogenaamde ‘persoonsgebonden aangelegenheden’... Lees meer en die Vlaamse Gemeenschap kreeg meteen méér bevoegdheden. De zogenaamde ‘persoonsgebonden aangelegenheden’ werden overgeheveld van de nationale staat naar de gemeenschappen, waardoor de Vlaamse Gemeenschap bevoegd werd voor delen van het gezins- en gezondheidsbeleid, maatschappelijk welzijn, opvang en integratie van inwijkelingen, mensen met een handicap, ouderenzorg en jeugdbescherming. Daarnaast kreeg de Vlaamse Gemeenschap ook volwaardige politieke instellingen: de ‘oude’ Cultuurraad werd omgevormd tot een ‘ Vlaamse Raad Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer ’ en dit parlement kreeg nu ook het recht om een eigen regering te benoemen, de ‘Vlaamse executieve’.

De vervanging van de term ‘Nederlandstalige cultuurgemeenschap’ door ‘Vlaamse Gemeenschap’ lokte in Vlaanderen veel ongenoegen uit. Vlaanderen had in 1970 immers uitdrukkelijk gekozen voor de uitdrukking ‘Nederlandse cultuurgemeenschap’ omdat het cultureel deel wilde uitmaken van het Nederlandse taal- en cultuurgebied. Dat werd nu ongedaan gemaakt.

De staatshervormingen van 1988, 1993, 2001 en 2012-2014 breidden de bevoegdheden van de gemeenschappen verder uit: in 1988 werd onderwijs Onderwijs
Lees meer een Vlaamse bevoegdheid, bij de staatshervormingen van 1993 en 2012-2014 volgden nieuwe delen van het gezondheidsbeleid en de kinderbijslag. Dit ging telkens gepaard met een toename van het budget van de gemeenschappen. Door de fusie van Gemeenschap en Gewest die Vlaanderen al in 1980 doorvoerde (zie Vlaams Gewest Vlaams Gewest
Het Vlaams Gewest (sinds 1980) is een politieke deelstaat waarvan de bevoegdheden betrekking hebben op grondgebonden aangelegenheden zoals ruimtelijke ordening, leefmilieu en economisch b... Lees meer ) groeide de Vlaamse Gemeenschap tussen 1980 en 2023 uit tot een robuuste Vlaamse deelstaat van het federale België, met één Vlaams Parlement, één Vlaamse Regering en een budget dat in 2023 ruim 57 miljard euro bedroeg.