Coppieters, Honoré

Na humaniorastudies aan het Sint-Vincentiuscollege in Eeklo (1886-1892) en priesterstudies aan het Klein Seminarie van Sint-Niklaas en het Grootseminarie te Gent (1892-1896) werd Honoré Coppieters Coppieters, Honoré
Honoré Coppieters (1874-1947) was vanaf 1927 bisschop van Gent. Hij verzette zich tegen het activisme en 'buitensporigheden van het Vlaams-nationalisme', maar steunde de Vlaamse taaleisen... Lees meer in 1896 tot priester gewijd. In 1902 promoveerde hij tot doctor en magister in de godgeleerdheid.

Van 1902 tot 1920 doceerde hij in Leuven exegetische vakken en van 1917 tot 1918 onderwees hij daarnaast de Heilige Schrift in het Gentse Grootseminarie. Coppieters werd deken in Lokeren (1920-1924) en nadien in Aalst (1924-1927). Op 25 mei 1927 volgde hij Mgr. Emile Seghers Seghers, Emile
Emile Seghers (1855-1927) kwam als bisschop van Gent in conflict met kardinaal Mercier door enkele Vlaamse eisen te steunen en bepaalde activistische daden niet expliciet te verbieden. In... Lees meer op als bisschop van Gent.

Mgr. Coppieters en het activisme

Te Leuven stond Coppieters dicht bij de studenten en werd hij moderator van de Vlaamse studentenvereniging Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer . Zijn professoraat aan het seminarie in Gent stelde hem in de gelegenheid van naderbij de problemen te leren kennen die door het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer in het Gentse rezen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld pater Desiderius A. Stracke Stracke, Desideratus
Desideratus (Desideer) A. Stracke (1875-1970) was een jezuïet en literatuurhistoricus, die een invloedrijke rol speelde in de katholieke Vlaamse beweging en het Vlaams-nationalisme. ... Lees meer aarzelde hij niet Vlaamse vrienden af te raden in die oorlogsjaren een professoraat aan de vernederlandste universiteit te aanvaarden.

Als bisschop toonde Coppieters dat hij de Vlaamse zaak genegen was, maar hij distantieerde zich van het activisme en het extreme nationalisme. Kort na zijn benoeming schreven drie van de zogenoemde Sublieme Deserteurs Sublieme Deserteurs
De zogenaamde ‘Sublieme Deserteurs’ waren overlopers die in het voorjaar van 1918 door de Frontbeweging naar de Duitse linies werden gestuurd om contact op te nemen met het activisme. ... Lees meer – Carlos van Sante Van Sante, Carlos
Carlos van Sante (1896-1947) was een Vlaamse dominicaan, die deel uitmaakte van het radicaal Vlaamsgezinde en pro-activistische milieu rond kapelaan Cyriel Verschaeve. Tijdens de Eerste ... Lees meer , Karel de Schaepdrijver De Schaepdrijver, Karel
Karel De Schaepdrijver (1892-1970) was tijdens WOI betrokken bij de Frontbeweging. In 1918 liep hij over en werd ingeschakeld in de activistische propaganda. Na de oorlog vestigde hij zi... Lees meer en Jules Charpentier Charpentier, Jules
Jules Charpentier (1893-1982) liep in april-mei 1918 als een van de zogenoemde ‘sublieme deserteurs’ over naar het Duitse leger, om op vraag van de Frontbeweging contact te zoeken met de ... Lees meer – hem een brief om zich te beklagen over het lot dat hen te beurt gevallen was. Ze hadden niet vermoed ‘dat die haat die men de Duitschers toedraagt ook zou neergevallen zijn op al wat Vlaamsch is (...). In onzen nood, aan den IJzer, zochten wij steun bij Koning, regering en kardinaal Mercier, nergens vonden wij hulp.’

Het interbellum

Op 5 februari 1930 verzocht nuntius Micara de bisschop hem te willen inlichten over de documenten die sinds de oorlog door het bisdom Gent in verband met de Vlaamse kwestie uitgevaardigd waren. Coppieters preciseerde in zijn antwoord dat hij veronderstelde dat de nuntius zowel over ‘les justes revendications linguistiques des Flamands’ als over de buitensporigheden van het Vlaams-nationalisme ingelicht wenste te worden. Wat de rechtmatige Vlaamse eisen betrof kon hij zeggen dat in 1924 besloten was een groter aantal vakken te onderwijzen in het Nederlands – ‘langue maternelle de nos élèves, à peu d'exceptions près’ – en dat op de prosynodale vergadering van 22 mei 1928 het besluit was uitgevaardigd dat het godsdienstonderricht altijd in de volkstaal moest plaatshebben. Tegen de nationalistische overdrijvingen had hijzelf noch zijn voorganger Mgr. Seghers enig document gepubliceerd. Coppieters had er zich toe beperkt om mondeling, ter gelegenheid van retraites of priesterbijeenkomsten, te waarschuwen tegen de infiltratie van nationalistische elementen in het Jeugdverbond voor Katholieke Actie Jeugdverbond voor Katholieke Actie
Lees meer (JVKA) en de priesters te verbieden de functie van proost waar te nemen in studentenbonden die weigerden zich bij het jeugdverbond aan te sluiten. Eenmaal, op 4 april 1929, had hij een religieuze ceremonie die door het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS) in Oostakker gepland was, verboden. De jezuïet Jozef van Opdenbosch Van Opdenbosch, Jozef
Jozef van Opdenbosch (1892-1944) was jezuïet, theoloog en geestelijke leider van de katholieke Vlaamse studentenbeweging. Hij was ook theoreticus van het Groot-Nederlandisme. Lees meer had verbod gekregen er de mis op te dragen en toen de dominicaan Jules Callewaert Callewaert, Jules
Dominicaan Jules Laurentius Callewaert (1886-1964) verwierf bekendheid als flamingantisch predikant. Zijn sympathie voor het VNV deed hem aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de colla... Lees meer zijn plaats had ingenomen en daarenboven de kanselrede had gehouden, werd hij door Coppieters terechtgewezen.

Sinds de oprichting van het JVKA (1928) had Coppieters zich van het AKVS afgekeerd. Op 17 juli 1929 liet hij aan de colleges weten dat de studentenbonden afstand moesten nemen van het AKVS, een maatregel die in de Vlaams-nationalistische pers heftige reacties uitlokte.

In 1936 – het AKVS had onder invloed van het Diets ideaal zijn naam veranderd in Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Diets Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond (AKDS, 1935-1937) was de organisatorische voortzetting van het intussen sterk gereduceerde AKVS en een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse ... Lees meer (AKDS) – werd onderhandeld met Leo de Kesel De Kesel, Leo
Leo de Kesel (1903-2001) was hulpbisschop van Gent. Tijdens het interbellum was hij actief in het AKDS en de KSA. Na Vaticanum II zette hij zich in voor de vernieuwing van de liturgie in ... Lees meer , proost van de Katholieke Studentenactie Katholieke StudentenActie
De Katholieke Studentenactie (KSA) was een (jeugd)beweging rond Katholieke Actie. Ze was gericht op scholieren en beschouwde zichzelf als een erfgenaam van de Katholieke Vlaamse Studenten... Lees meer (KSA). De afgevaardigden van het AKDS kregen de indruk dat De Kesel – zeker in het begin van de onderhandelingen – geloofde dat het mogelijk was tot een modus vivendi te komen, maar uiteindelijk weigerde de bisschop.

Aan het eind van 1930 had in de Sint-Baafskerk te Gent een incident plaats naar aanleiding van daar gehouden Franse preken. Een aantal ‘catholiques flamands d'expression française’ grepen deze gelegenheid aan om de bisschop te vragen de Franse predikatie nog uit te breiden en ze pleitten meteen voor een godsdienstonderricht in het Frans voor hun kinderen. De Ligue catholique pour la défense de la liberté du père de famille drong aan op een onderhoud om over deze aangelegenheid te praten. Coppieters verklaarde zich bereid tot een gesprek maar wees erop dat vooraf enkele zaken voor ogen gehouden dienden te worden: was het, onder de actuele omstandigheden, wel opportuun enige verandering in het taalregime aan te brengen? Was een wijziging ten voordele van het Frans wel wenselijk (98% van de Gentenaren begreep Nederlands)? In Wallonië konden de Vlaamse inwijkelingen niet op analoge tegemoetkomingen vanwege het bisdom rekenen.

Oorlog en repressie

Tijdens de oorlogsjaren zocht Coppieters geen contact met de bezetter, tenzij om te protesteren tegen bepaalde maatregelen die tegen de rechten van de Kerk indruisten, zoals het opeisen van parochiezalen of het gebruik van kerken voor protestantse diensten. Hij stuurde de dekens richtlijnen betreffende de houding die ze moesten aannemen wanneer kerkelijke diensten werden gevraagd voor gesneuvelde oostfronters: geen vaandels of uniformen in de kerk, geen profane melodieën op het orgel. Herhaaldelijk ging hij bij het militair bestuur pleiten voor priesters die wegens anti-Duitse daden -zoals het beluisteren van Engelse radio-uitzendingen- opgepakt waren, of voor schooldirecteurs die in 1944 geweigerd hadden een lijst te overhandigen van de afgestudeerde jongelui.

Na de bevrijding rees het probleem van de repressie. Coppieters deed geen officiële uitspraken in deze aangelegenheid, maar in sommige gevallen pleitte hij bij de bevoegde instanties voor mensen van wie hij wist dat ze onschuldig waren aan wat men hun ten laste legde. Soms ook nam hij de verdediging op zich van priesters die wegens een zogenaamd gemis aan burgerzin uit een officiële functie ontslagen dreigden te worden.

Vlaamsgezind, maar vooral katholiek

Coppieters en Mgr. Louis-Joseph Kerkhofs Kerkhofs, Louis-Joseph
Louis-Joseph Kerkhofs (1878-1962) was bisschop van Luik van 1927 tot 1961. Hij stond welwillend tegenover de Vlaamse Beweging, maar verzette zich tegen het Vlaams-nationalistisme. Hij ste... Lees meer , de (Vlaamse) bisschop van Luik, pleegden regelmatig overleg over Vlaamse aangelegenheden. Het betrof bijvoorbeeld de plaats en de rol van de priester in de studentenbonden, het wantrouwen van de Vlaamse jeugd tegenover het bisschoppelijk gezag, de vernederlandsing van de Leuvense universiteit, de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer . Deze laatste vond in Coppieters' ogen weinig begrip wegens haar separatistische en anti-Belgische neigingen. De Vlaamsgezindheid van Coppieters bleef ondergeschikt aan de hogere belangen van Kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer en staat. Nooit is de bisschop buiten het kerkbeeld gestapt dat toen algemeen gangbaar was: in 'gemengde kwesties' – en zeer veel kon daaronder vallen – had de Kerk het laatste woord. De bisschop vond derhalve dat het binnen zijn bevoegdheid viel zich tegen de politieke keuze van een Vlaams-nationalistische partij Vlaams-nationalistische partijen
Het partijpolitieke Vlaams-nationalisme brak door in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en streefde een verregaande of volledige staatkundige verzelfstandiging van Vlaanderen na. De b... Lees meer uit te spreken, de lectuur van Vlaams-nationalistische bladen te verbieden en ook te stellen dat er naast de Katholieke Actie geen plaats was voor het AKVS. In het kader van de bisschoppenconferentie had hij, samen met de bisschop van Luik, nochtans het meest begrip voor de Vlaamse belangen.